Alþýðublaðið - 28.04.1995, Blaðsíða 5

HELGlN 28. APRÍL -1. MAÍ193Í31
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
M a í
engir hjá þorra félaganna. Þá erum
bara við sem eigum eitthvað um 200
milljónir í umdeilisjóði. Fæmm við í
verkfall þá fengjum við strax 600
menn sem em atvinnulausir og em
ekki ofsælir af þeim bótum sem þeir
fá þar. En stéttin verður að átta sig á
því að það
„Sölumiðstöð hraðfrystihús-
anna fær ekki eitt einasta heið-
ursskjal frá einu einasta
byggðalagi á íslandi en þeir hafa
sérstakt heiðursskjal, (hvort
þeir eru ekki formlegir heiðurs-
borgarar, eða það lætur nærri
að svo sé) frá Grimsby þar sem
þeir hafa fjárfest upp á hundruð
milljóna."
er alvarleg-
ur hlutur að
samþykkja
að rætt sé
um atvinnu-
ieysi í pró-
sentum eins
og kartöílu-
uppskeru
eða fitu-
magn í
mjólk eða
eitth vað
svoleiðis -
þetta er bara
ein þjóðfélagsstærð. Bak við þetta at-
vinnuleysi er svo ótrúleg angist og
skelfing.“
Guðmundur J. hefur svo sem engar
patent-lausnir enda liggja þær sjálf-
sagt ekki á lausu en hann leggur
þunga áherslu á það að það verði að
eiga sér stað vakning áður en illa fer.
„Það verður að eiga sér stað vakn-
ing. Menn þurfa að stilla sína strengi
og átta sig á því að ef enginn aðhefst
neitt þá heldur þetta atvinnuleysi
áfram. Það mun frekar aukast ef ekk-
ert er aðhafst. Hér veður tæknin yfir
og fækkar störfum."
Forkólfar Sölumiðstöðvar
hraðfrystihúsanna heiðurs-
borgarar í Grimsby
Guðmundur telur að þeir sem ráði
fjármagninu séu að sölsa undir sig
réttmætar eigur almennings og að ís-
lenskt atvinnulíf sé mógúlunum ekki
ofarlega í huga - þvert á móti. „Það er
nú það ljóta í því,“ segir hann.
„Lítum nú á hvað skeður. Lífeyris-
sjóður verkalýðsfélaganna lánar
Granda einhverjar hundruð milljónir.
Hvað gerir Grandi? Er hann að auka
atvinnu í landinu með þessum pen-
ingum? Nei. Hann notar þá til að fjár-
festa í Chile! Sölumiðstöð hraðírysti-
húsanna - þeir græða ekki minna en
svona sex til átta hundruð milljónir.
Þá eru þeir búnir að afskrifa allt að
fullu og setja í varasjóði. Hvað nota
þeir þetta í? Þeir fjárfesta í Bandaríkj-
unum, þeir fjárfesta í Grimsby þar
sem þeir eru gerðir heiðursborgarar.
Sölurrúðstöð hraðfrystihúsanna fá
ekki eitt ein-
asta heið-
ursskjal ffá
einu einasta
býggðalagi
á Islandi en
þeir hafa
sérstakt
heiðurs-
skjal, (hvort
þeir eru
ekki form-
legir heið-
ursborgarar,
eða það lætur nærri að svo sé) frá
Grimsby þar sem þeir hafa fjárfest
upp á hundruð milljóna. Svo eru þeir
núna að fara út í fjárfestingu í ná-
grenni Parísar í auknum mæli. Það er
verið að tala um vor í lofti og batn-
andi afkomu. Hvað þýðir batnandi af-
koma Sölumiðstöðvar Hraðfrystihús-
anna? Aukin íjárfesúng erlendis. Við
emm að tala um að við þurfum að fá
erlenda fjárfesta hingað og ég er inn á
því. Ég styð það. En fjárfestum við
ekki bara
meira er-
lendis held-
ur en út-
lendingar
fjárfesta
hér?
Ofan á
þessi fyrir-
tæki sem
fj árfesta
svo, til
d æ m i s
S amband
íslenskra fiskframleiðenda, sem hafa
fjárfest í stórri verksmiðju í Frakk-
landi, segjum að þeir aukist. Hvað
kemur það íslensku atvinnulífi til
góða? Jú, eitthvað af því rennur til ís-
lenskra útgerðarfyrirtækja. En stór
hluti rennur til fjárfestinga erlendis.
Og ekki em lífeyrissjóðimir skárri
að mati Guðmundar J.
„Islenskir lífeyrissjóðir, lífeyris-
sjóðir verkalýðsfélaga, þeir em að
fjárfesta erlendis í hlutabréfum og
skuldabréfum. Meðan geisar atvinnu-
leysi upp á fleiri þúsund manns í
landinu. Hvers konar djöfuls pólitík
er þetta? Svo er verið að upplýsa að
þeir hafi verið að tapa öllu heila gall-
eríinu! Ég veit ekki til þess að þeir
hafi tapað
andskoti
mikið af
lánum til
ríkissjóðs
eða hús-
næðismála
eða annað
þessháltar.
En eigum
við ekki
eitthvað að
reyna að
b r e m s a
þ e n n a n
s t r a u m
fjármagns til fjárfestingar erlendis?
Þetta er skuggaleg þróun.
Síðan em fjölmörg fyrirtæki og
einstaklingar sem em að ijárfesta í
hlutabréfum, skuldabréfum erlendis.
Ég sé ekki þetta vor í íslensku at-
vinnulífi. Það em viss byggðarlög
sem hefur gengið vel. En á til dæmis
Reykjavíkursvæðinu blasir við
kreppan ein ef ekkert er að gert.“
Sofandaháttur stjórnvalda
varðandi fiskveiðimál
„Mér líst illa á hana,“ segir Guð-
mundur J. um ríkisstjómina en vildi
ekki tjá sig mikið um hana né ein-
staka ráðherra. ,Jú, jú, það er dugur
og ég er ekki að segja að þetta séu allt
tómir vand-
ræðamenn
og óbóta-
menn en ég
sé ekki í
þeim vem-
legan hug í
endurreisn
á íslensku
„Þeir eru ad fjárfesta erlendis í
hlutabréfum og skuldabréfum.
Meðan geisar atvinnuleysi upp á
fleiri þúsund manns í landinu.
Hvers konar djöfuls pólitík er
þetta? Svo er verid að upplýsa
að þeir hafi verið að tapa öllu
heila galleríinu!"
„En stéttin verður að átta sig á
því að það er alvarlegur hlutur
að samþykkja að rætt sé um at-
vinnuleysi í prósentum eins og
kartöfluuppskeru eða fitumagn í
mjólk eða eitthvað svoleiðis -
þetta er bara ein þjóðfélags-
stærð."
inn hafi farið jafnt og þétt vaxandi
með ámnum og segir litla sögu til
dænús um viðhorfið í þjóðfélaginu.
,,Það er verið að hræða böm á því í
bamaskólum að ef þau verði ekki
dugleg að
Börnin skoðuðu þetta og þegar
það var búid sagði kennarinn:
„ Ja, í þessu lendið þig og hér
verðið þid, eða á svipuðum slóð-
um, ef þið verðið ekki því dug-
legri að læra."
atvinnulífi,
auka kaupmátt launa í landinu og út-
rýma atvinnuleysi.“
Guðmundur J. talar um ótrúlegan
sofandahátt íslenskra stjómvalda
gagnvart helstu auðlind okkar. „I’cir
vom að fá upplýsingar ffá erlendum
aðilum þess efnis að það sé túnfiskur
í íslenskri landhelgi!" segir Guð-
mundur J. undrandi. „Haffannsókna-
stofnun hefur verið meira og minna
svelt og aldrei fengið aldrei fengið fé
að viti frá undanfömum ríkisstjóm-
um, í fleir-
tölu, til
þess að
rannsaka
íslenska
landhelgi
og land-
grunnið.
Það virðist
koma þeim
nokkuð á
óvart alls-
konar fisk-
tegundir
sem hafa verið að koma upp í vaxandi
mæli. Og í tuttugu og fimm ár emm
við búin að horfa upp á rússnesk skip,
stór móðurskip, moka upp karfa á
Reykjaneshrygg. Okkur hafði aldrei
dottið það í hug. Ég er ekki að saka
starfsmenn Haffannsóknastofnunar.
Þeir hafa verið að sinna ákveðnum
störfum og þeir hafa ekki haft fé eða
mannafla til þess að rannsaka í það að
rannsaka þetta. Og svo kemur upp að
það sé karfi á Reykjaneshrygg. Það er
búið að
horfa upp á
e r 1 e n d
veiðiskip í
25 ár moka
þama upp
afla. Það
var reiknað
með stofn-
inn þama
væri 200
þ ú s u n d
tonn en nú
er komið
upp að hann sé nær 200 milljónum
tonna og nær langt út fyrir íslenska
lögsögu." Guðmundur segir þetta
vera til marks rosalegan sofandahátt
íslenskra stjómvalda. „Það verður að
móta einhverja ffamsækna atvinnu-
stefnu.“
Fiskvinnsla notuð sem
Grýla á börnin
Guðmundur segir að launamunur-
læra þá
verði þau
bara verka-
menn og
sjómenn.
Þetta er
svona svip-
að og að
bjóða þeim
á Litla Hraun! Það er sagt að einhver
kennari hafi komið með hóp unglinga
í bæjarútgerðina meðan hún var, eða
Granda. Þar sást bara slor og fiskur.
Bömin skoðuðu þetta og þegar það
var búið sagði kennarinn:, Ja, í þessu
lendið þig og hér verðið þið, eða á
svipuðum slóðum, ef þið verðið ekki
því duglegri að læra.“ Ég er ekki að
draga úr því að kennarar hvetji ung-
linga til að læra til prófs. En þetta
endurspeglar stöðu stéttarinnar. Að
vera að hræða böm á því meira að
segja að vinna íslenskan fisk? Aðal-
framleiðslugrein landsmanna. Og al-
m e n n t
verkafólk
vinnur hér
öll helstu
undirstöðu-
atriði þjóð-
arinnar."
Sem von
er finnst
Guðmundi
J. þetta ein-
kennileg viðhorf og til marks um úr-
kynjað snobb. ,Já, þetta er ægilegt
helvíti. Mér finnst þjóðfélagið vera
að breytast voðalega núkið í þetta
horf. Síðan er verið að tala um að
tengja skólana við atvinnulífið. Kjaft-
æði. Þeir em alltaf að fjarlægjast at-
vinnulífið. Vitlausustu menn sem ég
heyri tala um verkalýðsmál og at-
vinnulíf er þorri kennara þó að það sé
mikið af góðum mönnum í stéttinni.
Verkalýðshreyfingu hafa þeir bara
lesið um. Þetta er ekki meint sem
áfellisdómur á kennara almennt. En
mér finnst ákaflega áfátt í þessu.
Guðmundur gefur ekki mikið út á
þá kenningu að fjármagnseigendum
hafi tekist að koma því þannig fyrir
að verkalýðurinn sláist innbyrðis og í
mesta lagi þá við menntamenn.
„Menntamenn em nú margir afleitir.
En það gildir nú ekki um þá alla.“
Kolsvört framtíðarsýn
Guðmundur J. segir að það vanti
allan kraft og fhimkvæði í íslenskt at-
vinnulíf og nefnir fullvinnslu sjávar-
afla - eða öllu heldur skort á henni -
því til stuðnings. , J>ar er lögð ofur-
áhersla á magnið. Islenskar sjávaraf-
urðir hafa verið með merkilegar til-
raunir og ég skoðaði það hjá þeim
fýrir tveimur ámm eða svo. Með því
að vinna 60 tonn í pakkningar fá þeir
sama gjaldeyri úr því og sem nemur
100 tonnum. Við höfum ekki lagt
neina áherslu á þetta. Og þegar ég
spurði hjá Rannsóknastofu íslenskra
sjávarafurða: Því í ósköpunum er
ekki lagður meiri kraftur í þetta?
(Þetta em nefhilega góðir menn.) Þeir
sögðust bara ekki hafa fjármagn í
þetta.
Ég held að við verðum að fara að
gera einhveijar áætlanir frekari
vinnslu sjávarafla og meiri kraft í nýt-
ingu á hita og vatnsafli. Það er enginn
kraftur í
þessu.
Aflvak-
inn á að
vera verka-
lýðshreyf-
ingin. Þeg-
ar hún er
þetta dauf,
þetta sof-
andi, þá
held ég að ekki muni núkið ske.
Fremur að það færist í verri átt. Svo-
leiðis að það er enginn fögnuður í
bijósti mér eða hrifning. Hins ber að
geta að það em margir menn og mörg
félög innan verkalýðshreyfmgarinnar
sem vinna ákaflega gott og mikið
starf.“
- En það er sem sagt sofandaháttur
bæði hjá forystumönnum verkalýðs-
hreyfingarinnar og félagsmönnum?
„Dauði. Mikill dauði."
- Og við fljótum sofandi að feigða-
rósi?
,Já. Og engin ástæða til húrra-
hrópa. Þetta er minn 1. maí boðskap-
ur.“
„Vitlausustu menn sem ég heyri
tala um verkalýdsmál og at-
vinnulíf er þorri kennara þó að
það sé mikið af góðum mönnum
í stéttinni. Verkalýðshreyfingu
hafa þeir bara lesið um."
Fyrir 59 árum birtist Ijóð í
Alþýðublaðinu eftir höfund
sem ekki lét nafn síns getið.
Samt fer varla á milli mála
hver var að verki - enginn
annar en Jón Helgason
Straumur
og skjálfti
Þetta kvæði birtist í Sunnudagsblaði Alþýðublaðsins 22. mars 1936, og
ekki er vitað til að það hafi nokkursstaðar verið endurprentað fyrren nú. Því
fylgdi svohljóðandi inngangur ritstjómar blaðsins: „Islenzkur mentamað-
ur, sem lengi hefir dvalið erlendis, gat ekki orða bundist, þegar hann las
draugavitleysuna hér í heimablöðunum í vetur, og orti þetta [ljóð].“
Draugavitleysan, sem svo er kölluð, var eitt helsta umræðuefni Islend-
inga framanaf öldinni. Spíritisminn nam land uppúr aldamótum: áhrifa-
mestu trúboðamir vom Éinar H. Kvaran rithöfundur, Bjöm Jónsson rit-
stjóri og ráðherra og Haraldur Níelsson fríkirkjuprestur. Þeir gáfu „drauga-
rannsóknum" akademískt yfirbragð: Sálarrannsóknafélagið var einskonar
heldrimannaklúbbur sem stundaði vísindatilraunir. Þegar kom fram á
þriðja og fjórða áratuginn hafði spíritisminn hinsvegar farið einsog eldur í
sinu um landið, og viðskipti allavega miðla blómstmðu. Sumir miðlar
gerðust umboðsmenn dauðra lækna og tóku að sér sjúklinga í stómm stíl.
Vilmundur Jónsson landlæknir skar upp herör gegn kuklumm af þessu
tagi, meðal annars skrifaði hann snarpar og hárbeittar greinar undir fyrir-
sögninni sem er á þessu ljóði.
Nafn skáldsins fylgir semsagt ekki, en vart þarf að velkjast í miklum vafa
um hver var að verki: handbragð Jóns Helgasonar prófessors í Kaup-
mannahöfn er auðséð. Með hæfilegum fyrirvara er Alþýðublaðinu þess-
vegna mikil ánægja að kynna lesendum áður óþekkt Ijóð eins mesta skálds
aldarinnar. Kvæðið birtist hér án þess að hróflað sé við upphaflegri staf-
setningu.
Um íslenzku draugana margfaldur mannhringur stendur
sem mundar til vopnin og bítur í skjaldar rendur,
svo fæstum finst ráðlegt að eiga neitt annað en frið
við óskaböm þeirra, hið dýrmæta Skottulið.
Ef gengur þú fram hjá og glottir í vantrúnni þinni,
þá gella þeir við: „Ekki hæðast að Skinnpilsu minni!
Hann Oliver Lodge tekur alls ekki þess háttar gilt
að áreita’ hann Lalla, jafn vænan og siðugan pilt!
Vér lesum í sögum að forðum stóð yfir sá aldur
að ekkert var kveðið við draug, nema særing og galdur,
tóm hetjuleg kvæði með rammgert og harðþjappað rím.
Nú raula þeir fyrir þeim sálm eftir Valdimar Briem.
Já, forynjur lands vors, þær eiga sér aldurinn tvennan,
úr ofsókn og hrakning að komast í sælufaðm þennan;
en verst er ef draugamir væm nú bókmentaþjóð,
því vafasamt er hvort þeim fyndist þá breytingin góð
Oss ógnar sú hjátrú, er uppvakningum var bannað
að ásækja fólkið, því nú hafa vitrir menn sannað,
að þar verður heilsufar almennings alls kostar bezt,
sem afmrgöngunum þóknast að halda sig mest.
Svo langt er nú komið að lengur er enginn þarfi,
að læknamir hafi neitt ómak af sínu starfi:
menn styrkja þá heilsu, sem áður var hrörleg og aum
við írafells-móra, skjálfta og Jóku-straum.