Alþýðublaðið - 28.04.1995, Blaðsíða 17

HELGIN 28. APRÍL -1. MAÍ.1995
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
17
M e n n i n c
■ Auður Styrkársdóttir háskólakennari er höfundur bókarinnar „Barátta um vald. Konur í bæjarstjórn Reykjavíkur 1908-1922"
sem Háskólaútgáfan hefur gefið út. Stefán Hrafn Hagalín sló á þráðinn til Auðar og spjallaði við hana um bókina,
hlutfræðikvenna og hvað framundan er hjá höfundinum
Auður Styrkársdóttir háskóla-
kennari er höfundur bókarinnar Bar-
átta um vald. Konur í bœjarstjórn
Reykjavíkur 1908-1922 sem Há-
skólaútgáfan hefur gefið út. Bókin
skiptist í fímm meginkafla, auk for-
mála og samantektar. Fyrsti kafli
fjallar uni upphaf kvennabaráttu er-
lendis á 19. öld og stjómmálaþátt-
töku kvenna með kvennaframboðum
í byrjun 20. aldar, bæði hér heima og
erlendis. Annar kafli rekur sögu
stjómmálafélaga í Reykjavík í byrj-
un þessarar aldar, þátttöku kvenfé-
laga og framlag til bæjarstjómarmála
og viðhorf ráðamanna til stjómmála-
afskipta kvenna. í þriðja kafla er
greint ítarlega frá framboðum og
kosningaúrslitum í Reykjavfk á ár-
unum 1908 til 1918. 1 fjórða kafla
segir frá stefnumálum kvenna í bæj-
arstjóm og er þar rakið hvemig kon-
ur voru - hér sem annarsstaðar -
brautryðjendur þess velferðarrikis
sem við búum við í dag. í fimmta
kafla segir svo af viðtökuni bæjar-
stjómarmanna við kröfunr kvenna í
bæjarstjóm. Stefán Hrafn Hagdlín
sló á þráðinn til Auðar í gærmorgun
og spjallaði við hana um bókina, hlut
fræðikvenna og hvað framundan er
hjá höfundinum sjálfum.
Um hvað fjallar þessi bók í stór-
um dráttum?
„Bókin fjallar um valdabaráttu
kvenna fyrr á öldinni og baráttu
þeirra fyrir aðgangi að stjómmálum.
Kjami bókarinnar er umfjöllun um
setu kvenna í bæjarstjóm Reykjavík-
ur 1908 til 1922 og er sagt frá þeim
málum sem þær lögðu þar til, hvaða
áhrif þessi seta þeirra hafði, hvemig
kvennabaráttan var á þessum tíma,
tengsl hennar við önnur lönd - sem
vom mjög mikil. Þessi saga er öll
rakin í tiltölulega stuttu máli og von-
andi aðgengilegu. Bókin segir einnig
líka af stjómmálafélögum hér í
Reykjavík, þeim fyrstu sem störfuðu
og með hvaða hætti það var. Þama
má einnig lesa um - þótt það sé ekki
aðalpunkturinn - hvemig bæjar-
stjóm Reykjavíkur þróaðist. Þetta er
á þeim tíma þegar bæjarstjómin er í
mótun og bæjarlífið að taka á sig
mynd. Ennfremur segir í bókinni frá
fyrirgreiðslukerfinu og fyrstu spor-
um þess. Það má svona lesa milli lín-
anna hvemig völdin lágu hjá örfáum
mönnum. Þrátt fyrir að ég reki þá
sögu kannski ekki nákvæmlega, þá
má sjá það svona utanfrá.“
Og hver var svo kveikjan að
þessum athyglisverðu skrifum
þínum?
„Kveikiþráðurinn er nú ansi lang-
ur. Ég byrjaði að skoða þessi fram-
boð fyrir fjölmörgum ámm. Það em
næstum því tuttugu ár síðan það var
og þá sem hluti af mínu námi. Ég
skrifaði mína BA-ritgerð um
kvennaframboð - þessi gömlu, en
fannst alltaf að ég ætti eftir að Ijúka
þvf verki, það er að segja: að segja
frá því hvað þessar konur gerðu og
hvaða áhrif þær höfðu. Og nú er það
rit semsagt komið út.“
Hvaða áhrif höfðu þessar kon-
ur?
„Konur lögðu grunninn að vel-
ferðarríkinu; því kerfi sem við búum
við í dag á Islandi - einsog konur
reyndar vfðast hvar gerðu - bæði
með starfi sínu innan og utan form-
legra stjómmála. Þær tóku að sér það
sem við köllum í dag velferðarmál
og sinnt þeim í gegnum sín félög, en
ekki síður fólst barátta þeirra í að
koma þessum málefnum að í stjóm-
málunum. Og það tókst nú svona
víðast hvar. Á þessum tíma þegar
Reykjavík er að byrja fá á sig svona
borgarbrag fór mikið púður í það hjá
bæjarstjóminni að sinna verklegum
framkvæmdum og velferðannálin
sátu þá alveg á hakanum. Konur tóku
velferðarmálin hinsvegar upp á sína
anna og varð í flestum tilfellum vel
ágengt. Þannig að þær em upphafs-
menn velferðarríkisins. Og ekki bara
á íslandi heldur hvar sem var í heim-
inum.“
Afhverju staðnæmistu í skrifum
þínum við árið 1922 í bókinni?
„Það er vegna þess, að þá hættu
þær í bæjarstjóm sökum þess að
þeim vom ekki boðin sæti á listum.
En þær hællu náttúrlega ekki sínu
starfi. Næst kom síðan inn kona í
bæjarstjóm Reykjavíkur árið 1928.“
Hverjar niðurstöður bókarinn-
ar telurðu athyglisverðastar?
„Mér finnst þessi punktur um vel-
ferðarríkið mest spennandi; að þær
skyldu hafa barist svona hart fyrir
því og verið upphafsmenn málsins.
Ónnur athyglisverð niðurstaða er að
þær vom fyrsta stjórnmálaaflið hér í
Reykjavík sem beitti sér beinlínis í
bæjamtálum og hafði það eitt að
markmiði. Önnur Stjómmálafélög
sem hér störfuðu vom á kafi í lands-
málapólitfldnni, sem þá fólst mest-
megnis í þrasi við Dani. Þeirra aðal-
verkefni var ekki að sinna bæjarmál-
um sem slíkum með daglegu starfí."
Hvað er síðan á döfinni hjá þér
á næstunni - stendur eitthvað
stórt verkefni fyrir dyrum?
„Næsta stóra verkefni mitt er að
skrifa bókarkafla eða heila bók um
stöðu kvenna í stjómmálum fram til
dagsins í dag. Ég var þar aðallega að
hugsa unt þingsögu þeirra sem hefst
árið 1923 þegar Ingibjörg H.
Bjarnason tekur þingsæti. Sagan er
í sjálfu sér stutt, eða fram til 1983.
Annars veit ég ekki hvað ég fer langt
aftur því ég hef nú mestmegnis ein-
beitt mér að nútímanum uppá síð-
kastið."
Nú ert þú háskólakennari -
hvað kennirðu?
„Ég kenni stjómmálafræði og fé-
lagsfræði; er bæði með sémámskeið
og kem inní önnur námskeið. Það
má eiginlega segja að ég sé almenn-
ur kennari, en áhugasvið mín liggja
helst í átt að konum. Ég kenni tvö
námskeið sjálf og hef gert það í
nokkur ár; annarsvegar um konur í
stjómmálum og hinsvegar það sem
ég hef kosið að kalla kvennafélags-
fræði.“
Eg spjallaði fyrr í vetur við
kvenkyns heimspekinema sem
kvartaði sáran yfir lítilli áherslu á
kvenheimspekinga. Er sömu sög-
una að segja úr stjórnmála- og fé-
lagsfræðum?
„Já, nema hvað stjómmálafræðin
bíður uppá þetta námskeið: Konur í
stjómmálum. Konur sem fræðimenn
hafa leitt fram í dagsljósið ýmisskon-
ar höfunda sem gengið hefur verið
framhjá - af hvaða ástæðum sem það
nú er. Þetta gengur vitaskuld mjög
hægt, en er þó svona að byija að
seytlást inní almennar kennslubækur
og fræðibækur.“
Afhverju í ósköpunum gengur
þetta svona seinlega hjá ykkur?
„Gamla tregðulögmálið segir þar
til sín. Það sem maður hefur lært,
það kennir maður og ný þekking er
lengi að skila sér. Það er nú bara
þannig. Ég vildi gjaman sjá þessar
breytingar hraðari, en þetta er nú
bara svona - því miður.“
Barátta um vald. Konur í bæjar-
stjóm Reykjavíkur 1908- 1922, er
136 blaðsíður að lengd og í henni em
12 töflur þar sem meðal annars em
sýndar niðurstöður kosninga f
Reykjavík. þar er einnig að finna
skrá yfir allar konur er setið hafa í
bæjarstjóm, skrá yfir fjölda kven-
bæjarfulltrúa flokkanna til þessa
dags og ítarlega nafnskrá. Bókin fæst
í flestum bókaverslunum og kostar
1.790, Háskólaútgáfan sér um dreif-
ingu.
Auður Styrkársdóttir: Konur tóku velferðarmálin hinsvegar upp og varð í flestum tilfellum vel ágengt. Þann-
ig að þær eru upphafsmenn velferðarríkisins. Ekki bara á íslandi heldur hvar sem var í heiminum. A-mynd:E.ói
Velkomin til
Battle Creek,
heimabæjar
John Harvey
Kellogg!
Og þá er meistari Alan Parker (leik-
stjóri Bugsy Malone, Midnight Express,
Birdy, The Commitments og fleiri) kominn
á kreik með enn eitt snilldarstykkið, kvik-
myndina The Road to Wetlville - Leiðin til
Wellville, sem státar af stórleikurum á borð
við Anthony Hopkins (Remains of the
Day), Bridget Fonda (Single White Fe-
male), Matthew Broderick (The Fresh-
man), John Cusack (The Grifters) og
Dana Carvey (Wayne’s World). Myndin J°hn Harvey
er sýnd í Regnboganum. Leiðin til Well- Kellogg (Anthony
ville segir frá hinum litríka John Harvcy Hopkins).
Kellogg - föður komfleksins og hnetusmjörsins - sern lifði sitt
fegursta uni síðustu aldamót. Kellogg var lifandi goðsögn á sínum
líma þegar hann byggði upp og rak á vegum Sjöunda dags aðvent-
ista hið heimsfræga heilsuhæli The San í smábænum Battle Creek
í Michigan-fylki f Bandaríkjunum. Ákafamaðurinn og læknirinn
doktor Kellogg boðaði hreinlífi og heilbrigt lífemi með mikilli
hreyfingu, hollu mataræði, algjöru bindindi á kynlff, vín og tóbak
og þar sem grænmeti og kom komu í stað kjöts. The San varð
Eleanor Lightbody
(Bridget Fonda).
sannkallaður tiskustaður og þar dvöldu allt að 1.000 manns í einu
- oft fólk sem þjáðist (eða hélt að það þjáðist) af offitu og síþreytu.
Dvalargestir hreinlega dmkku í boðskap doktor Kelloggs, en erf-
iðast áttu þeir vitaskuld með að fylgja liinu stranga kynltfsbindindi
sem boðað var á hælinu. Smábærinn Battle Creek dró dám af vel-
gengni heilsuhælisins, en mest bar þó á allskyns spákaupmönnum
og bröskurum sem ætluðu að græða ofljár á því að finna upp ný
matvæli, einnahelst morgunverðanétti... Þessi mynd Alan Parker
byggir á samnefndri skáldsögu T.C. Boyle er segir sögu nokkurra
persóna sem dvöldu á The San - eða ætluðu að slá í gegn í skugga
hælisins. Það er enginn annar en Anthony Hopkins sem fer með
hlutverk hins maníska Kellogg; manns sem var óþreytandi við að
vinna lífsköllun
sinni brautargengi:
Hann hannaði ný
æfingatæki og
kúra, naut þess að
messa yfir gestum
sínum, fram-
kvæmdi skurðað-
gerðir og þróaði ný
matvæli í tugatali
svo fátt
nefnt.
Will Lightbody
(Matthew Broder-
lck).
George Kellogg
eitt sé ([yana Carvey).
Charles Ossining
(John Cusack).
„Konur lögðu
grunninn að
velferðarríkinu"