Alþýðublaðið - 04.05.1995, Blaðsíða 8

'mwiLi/
4 - 8 farþega og hjólastólabílar
MÞYBUBUBIÐ
\WREVFfW
4 - 8 farþega og hjólastólabflar
Miðvikudagur 3. maí 1995
65. tölublað - 76. árgangur
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
Þóra Sigurþórsdóttir: í listsköpun
minni nota ég jöfnum höndum
stein- og postulínsleir og vinn
bæði nytjahluti og skúlptúra.
■ Þóra Sigurþórsdóttir
sýnir hjá Jens gullsmið
„Bollar og
bagalr
,j listsköpun minni nota ég jöfnum
höndum stein- og postulínsleir og vinn
bæði nytjahluti og skúlptúra,“ segir
Þóra Sigurþórsdóttir leirlistakona
sem opnar næstkomandi laugardag
sýningu í verslun Jens Guðjónssonar
gullsmiðs að Skólavörðustíg 20 í
Reykjavík. Þóra útskrifaðist úr leirlista-
deild Myndlista- og handíðaskóla ís-
lands árið 1990 og hefur undanfarin ár
rekið eigin vinnustofu að Álafossi í
Mosfellsbæ. Hún hefur haldið allmarg-
ar sýningar á verkum sínum á undan-
fömum ámm - bæði hér heima og er-
lendis - og vakið verðskuldaða athygli.
Þóra vinnur jafht nytjahluti sem skúlp-
túra úr leir og vísar nafnið á sýningunni
til þess: Bollar og bagall. Þar gefur
meðal annars að líta einfalda kaffibolla
og aðra nytjahluti og jafnframt skúlp-
túra sem minna sumir einna helst á
biskupsbagal. Sýning Þóru á Skóla-
vörðustíg verður opin á verslunartíma
til 28. maí.
■ Staða trygginga-
yfirlæknis
12 sækja um
Umsóknarfrestur um stöðu trygg-
ingayfirlæknis er runninn út. Um
stöðuna sóttu 12 læknar: Gauti
Arnþórsson, Gunnar Ingi Gunn-
arsson, Halldór Baldursson,
Hrafn V. Friðriksson, Kristján
Baldvinsson, Ólafur Hergiil
Oddsson, Sigurður Thorlacius,
Vigfús Magnússon, Þorsteinn
Njálsson og Þórarinn Ólafsson.
Tveir umsækjendur óskuðu nafn-
leyndar. Umsóknir hafa verið send-
ar til umsagnar stöðunefndar.
■ Fyrirlestur doktor Tae-
Chang Kim í Háskólanum
„Umhyggja
fyrir velrerð
komandi
kynslóða"
Doktor Tae-Chang Kim, prófess-
or við Háskólann í Kyushu í Japan og
forseti Institute for Integrated Study of
Future Generations í Osaka, flytur op-
inberan fyrirlestur næstkomandi laug-
ardag á vegum Heimspekideildar Há-
skóla íslands í samvinnu við Iðn-
tæknistofnun.
Fyrirlestur doktor Kim nefhist Um-
hyggja fyrir velferð komandi kynslóða
og verður fluttur á ensku.
I fyrirlestrinum ræðir hann um eðli
framtíðarfræða, helstu viðfangsefni
þeirra og um nokkrar þær ólíku leiðir
sem fara má til að hugsa, spá fyrir og
ef til vill móta framtíðina. Kjaminn í
erindinu varðar hugtakið „velferð" -
hvemig hægt sé að bera umhyggju
fyrir hag komandi kynslóða og hvaða
ábyrgð núlifandi kynslóðir beri á
framtíðarheill mannkyns, svo og jarð-
arinnar sem það byggir.
Doktor Tae-Chang Kim flytur fyrir-
lestur sinn í stofu 101 í Odda, hann
hefst klukkan 17:00 og er öllum heim-
ill aðgangur á meðan húsrými leyfir.
■ Bardagar hafa blossað upp að nýju milli Serba og Króata eftir að fjögurra
mánaða vopnahléi lauk í Bosníu. Nú ertalin hætta á að stríðið breiðist út um
Balkanskaga. Sæmundur Guðvinsson ræddi í gær við Amór Hannibalsson
prófessor um undirrót átakanna og möguleika á friði
Sameinuðu þjóðimar
verða að taka afstöðu
og skipuleggja aðgerðir
Bosníu-Serbar, sem eru vel vopn-
um búnir, hafa heitið að koma
Serbum í Króatíu til hjálpar haldi
bardagar áfram.
Krajna og Slavoma yrðu innlimuð.
Króatíustjóm hefur hins vegar ætíð
lýst því yfir að hin fomu landamæri
lýðveldisins ættu að gilda. Þau landa-
mæri vom raunar dregin á korti árið
1054 þegar austurkirkjan og vestur-
kirkjan skildu. Það var ekki fyrr en á
18. öld þegar Austurríki lagði þessi
landsvæði undir sig að stjómin í Vín
réði Serba sem landamæraverði. Þess
vegna era þeir þama núna. Þeir geta
því sagt að þeir hafi búið þama í nær
þrjár aldir. Deilan stendur um það
hvort að þessi hérað eigi að vera sjálf-
stjómarhérað innan Króatíu eða hvort
þau eigi að sameinast Stór-Serbíu.
Þetta síðarnefnda kemur aldrei til
greina af hálfu stjómvalda í Zagreb."
Standa Króatar fast á kröfunni
um að gömlu landamærin gUdl?
,Þegar málið var síðan ffyst þá lýsti
Króatíustjóm því alltaf yfir að þetta
væri bara tímabundið. Stjómvöld í Za-
greb myndu beijast fyrir því með öllum
ráðum að hin fomu landamæri yrðu
viðurkennd. Þess vegna var því lýst yf-
ir snemma í vetur að friðargæsluliðið
yrði að fara og þar með var Ijóst að það
var stefht að því að innlima þessi hérað
aftur með valdi. Nú hefiir Karadzic lýst
því yfir að Bosmu-Serbar ætli að koma
þama til hjálpar. Ef þeir gera það þá
þýðir það að Króatía stendur þarna
andspænis mjög voldugum andstæð-
ing. Þó að það sé að nafninu til vopna-
sölubann á Bosníu hafa Serbar nóg af
vopnum og fá þau víða að.
Menn nenna ekki lengur að reyna að
hafa eftirlit með flutningum á Dóná.
Milosevic hefur leikið tveim skjöldum.
Hann hefur reynt að fá viðskiptabann-
inu aflétt og koma sér vel við Samein-
uðu þjóðimar þannig að hann gæti snú-
ið sér að öðra en því að standa með
Bosníu-Serbum í styrjöld. En það er
eins með þau landamæri og önnur að
þau eru ansi götótt," sagði Arnór
Hannibalsson. ■
- segir Arnór Hanni-
balsson en telur litlar
líkur á friði fyrr en komið
verði á lýðræðislegu
samfélagi.
„Þjóðveijar eru mjög hikandi við að
beita sér í þessu máli af sögulegum
ástæðum, sem ég held að vísu að sé
misskilningur. Frakkar hafa nú alltaf
verið hliðhollir Serbum af hefð og
Bretar hafa eins og sagan sýnir alltaf
lent í einhveiju klandri þegar þeir hafa
ætlað að skipta sér af málum á megin-
landinu. En nú verða Sameinuðu þjóð-
imar að taka afstöðu og skipuleggja að-
gerðir á einhvetjum ákveðnum pólit-
ískum forsendum með eitthvert ákveð-
ið markmið í huga. En því miður er
ekki sjáanlegt að slík ákvörðun sé á
næsta leiti.“
Ef við reynum að skílgreina þessi
átök sem eiga sér stað á Balkan-
skaga, hvað blasir þá við?
„Stríðið byijaði þama 1991 þegar
Króatía lýsti yfir sjálfstæði. Þá var því
lýst yfir að allir borgarar lýðveldisins
væra jafnir. Það var sem sagt ekki gert
ráð fyrir neinum aðskilnaði eða að-
greiningu. Serbar sem búa í Króatíu
áttu að hafa jafhan rétt til að hafa sína
trú og sína skóla og sínar kirkjur. Þetta
vildu þeir ekki og kröfðust þess að fá
sjálfstjóm innan Króatíu og það var
veitt. Þá kom í ljós að þeim dugði það
ekki og Milosevic lýsti því yfir að hvar
sem væri Serbi væri Serbía. Þeir fóra
þama í styijöld og lögðu undir sig Sla-
voníu og svo Krajna [landsvæði í
Króatíu]. Það var mikið barist við Adr-
íahafið, við Dubrovik og þar um slóðir.
Hugmyndin hjá Serbíu var sú að stofna
Stór-Serbíu sem næði frá hinni eigin-
legu Serbíu þvert yfir Bosníu, og
Óvelkomið friðargæslulið. Króatar
vilja að liðsmenn Sameinuðu þjóð-
anna fari frá þeim svæðum sem
verið hafa á valdi Serba í fjögur ár
- til þess að geta endurheimt þau.
„Ein af ástæðunum fyrir öllu þessu
hiki Sameinuðu þjóðanna við að beita
sér á Balkanskaga er að Rússland og
Bandaríkin hafa ekki geta komið sér
saman um sameiginlega afstöðu. Koz-
yrev utanríkisráðherra Rússlands hefur
marglýst því yfir að Rússland miðaði
að friðsamlegri og lýðræðislegri skipan
á Balkanskaga. Hins vegar hafa Banda-
ríkjamenn og Rússar ekki geta náð
samkomulagi um hvemig á að koma
því á. Ef Sameinuðu þjóðimar aflétta
vopnasölubanninu þuifa
að koma til einhverjar
mótaðgerðir til að koma í
veg fyrir enn meira blóð-
bað,“ sagði Arnór
Hannibalsson.
„Serbar hafa marglýst
því yfir að næsti kafli
verði Kosovo [sjálfs-
stjórnarhérað í Serbíu;
90% íbúa eru Albanir] og
þar eigi að ganga milli_____________ _________
bols og höfuð á Albön- fólk sem talar sama tungu-
um. Makedónía og Búlg- ,rnor’ er ,ur.e 1 mál á að vera innan sömu
aría era alveg á nálum. í Jrlöur fvrr en þjoðirnar |an(jamæra j>essi réttlætis-
Makedómu er einn hræri- æra a° “ua saman 1 regla er því ágætis forskrift
grautur af fólki og ef satt °9 samlyndi. fyrir stríði. Hin hugmyndin
þjóðernisreglan skýtur er sú að þjóðimar læri að búa
þar upp kollinum þá er það homsteinn saman, en hingað til hefur enginn fund-
landamæri Ungverjalands,
það er að segja ef allt það
fyrir hrikalegum átökum. Ef Serbar
fara gegn Albönum í Kosovo verður
Albanía auðvitað að standa með lönd-
um sínum. Þeir standa ekki aðgerða-
lausir ef þar verður blóðbað. Vestur-
veldin, eða Sameinuðu þjóðimar, hafa
hikað að taka á Radovan Karadzic
leiðtoga Bosmu-Serba á þeirri forsendu
að það sé svo erfitt að skipuleggja
hemaðaraðgerðir í svona fjalllendi. En
það era aðrar aðstæður nú en í seinni
heimsstyrjöldinni og önnur hemaðar-
tækni og annars konar skipulagning á
aðgerðum," sagði Amór ennfremur.
Það hafa verið gerðar ýmsar til-
raunir til að koma á friði á þessum
svæðum. Af hverju gengur það
svona illa?
„Vissulega standa Sameinuðu þjóð-
irnar og Evrópuþjóðirnar fyrst og
fremst frammi fyrir mjög miklum
vanda í þessum málum. Það hefur í
rauninni aldrei verið tekið á þessum
vanda. Bosm'a er þannig land að maður
hefði ætlað að það væri ekki hægt að
koma þar upp héruðum þar sem að
væra bara eitt þjóðemi því að þjóðem-
in vora þama blönduð allar aldir. Mús-
limar vora aldrei taldir þjóðemi og það
var ekki fyrr en árið 1969 að Tító gaf
út bréf um að múslimar teldust þjóð
því það eina sem aðgreinir þá frá öðr-
um er trúin.
Það verður ekki ffiður þama fyiT en
þjóðimar læra að búa saman í sátt og
samlyndi. Það þýðir að þjóðemisstefn-
unni verði einhvem veginn komið lyrir
kattamef en það era tvær höfuðreglur
sem stangast þama á. Annar vegar er
sjálfsákvörðunarréttur þjóða sem Wil-
son Bandaríkjaforseti lýsti yfir í lok
fyrri heimsstyrjaldar. Ef sú regla er í
heiðri höfð þá þyrfti að færa til ansi
mörg landamæri í Eyrópu, til dæmis.
ið formúlu fýrir því hvemig fólk með
mismunandi trúarbrögð, siði, venjur,
kirkjur og tungumál eigi að fara að
því.“
Hvað þarf að liggja til grundvallar
svo það megi verða?
„Það er ekki hægt nema í lýðræðis-
legu samfélagi. Svissarar búa saman í
sátt og samlyndi, fjórar þjóðir, af þvf að
þar er lýðræðislegt samfélag alveg nið-
ur í smæstu einingar. En þetta fólk sem
við erum að tala um hefiur aldrei heyrt
um lýðræði og veit ekki hvað það er.‘!
Er þá h'tíl von um frið meðan lýð-
ræðið er ekki til staðar?
„Það heimsótti okkur nú í vetur
ágætis maður sem sagðist vera Júgó-
slavi og hann væri ekkert feiminn við
að segja það. Hann er fæddur í Serbíu
en ól allan sinn aldur í Króatíu. Hann
býr núna í Bandaríkjunum og hefur
fylgst mjög náið með gangi mála.
Hann vann sem blaðamaður með Júgó-
slavíu sem sérgrein. Þessi maður sagði
að eina vonin væri sú að Evrópuþjóð-
imar tæku sig saman um að meðhöndla
þetta vandamál svipað og Bandaríkin
gerðu í Japan eftir seinni heimsstyijöld.
Það er að segja, neyða ffam lýðræðis-
legt skipulag með hörku. Evrópa þyrfti
að finna einhvern McArthur sem
hefði hervald að baki sér og síðan yrði
bara séð um það að lýðræðislegir
stjómarhættir kæmust smám saman á.
Það tók um fimm ár í Japan en Japanir
era menntuð þjóð og það var skilningur
af hálfu alls almennings að það þyrfti
róttæka breytingu á stjómarfari. Sá
skilningur er ekki fýrir hendi á Balkan-
skaga.“
En er það ekki svo að hin gömlu
stórýfeldi Evrópu hafa verið mjög
tvístígandi í viðleitni sinni til að
koma á friði?