Alþýðublaðið - 25.05.1995, Side 9

HELGIN 25. - 28. MAÍ1995
ALÞÝÐUBLAÐK)
9
alltaf vera í væmnari kantinum og Utt
kunnað að meta hann, kannski vegna
þess að ég hef aldrei reynt það að búa
í Kaupmannahöfn við þröngan kost...
hugsanlega. Hinsvegar hef ég alltaf
únyndað mér að hann hafi verið
skemmtilega kaldhæðinn húmoristi,
þrátt fyrir að slíkt sé ekki að finna í
stórfenglegustu ljóðum hans. Þessi
húmor skín einna best í gegnum
Skrælingjagrát og er sjálfsagt sú hlið
ljóðskáldsins Jónasar sem síst hefur
verið haldið á lofti. Það er miður.
Og enginn hefur greitt mér lokka
við Galtará. Ég er eitt af þessum mal-
biksbömum sem lítið hefur farið út-
firir borgina - nema þá til ísafjarðar.
Eg hef ekki einu sinni sofið í tjaldi.
Sennilega er það sökum þess að for-
eldrar mínir em gjörsneyddir áhuga á
öllu slíku standi. Maður lærir það sem
fyrir manni er haft og ég er bara
ánægð með það sem ég hef náð að
tína upp hér á asfaltinu.
Ég minnist þess nú ekki að Jónas
hafi verið laminn inní mig í bama-
skóla. f sjálfu sér hef ég samtsem áður
mikið dálæti á okkar eldri skáldum:
Einar Benediktsson og Davíð frá
Fagraskógi em auðvitað mínir menn;
ég vil hafa þetta formfast og skikkan-
legt. Ég bókstaflega þoli ekki þessi
svokölluðu nútímaskáld sem em alltof
upptekin í rembingi við að koma
visku sinni og gáfum á ffamfæri; þrá-
hyggjan við að reyna ftnna upp hjólið
er óþolandi. Það liggja auðvitað góðar
og gildar ástæður fyrir því að það sem
er sígilt er sígilt. Meira að segja Stein
Steinarr á ég bágt með að þola.“
■ Llnda Vilhiálmsdóttir
Ijóðskáld
Kostulegur
þessi
snillingur
,JÉg á ömgglega tíu efdrlætisljóð
eftir Jónas Hallgrímsson og mér er
ómögulegt að gera uppá milli þeirra.
Hvað heillar? Hann er bara svo fúll-
kominn og einstakur; til að mynda að
því leyti að hann færði alla þessa
bragaihætti yfir á íslensku og gerði þá
aðgengilega. Einnig hvemig hann tók
upp gömlu bragarhættina. Þetta var
auðvitað stórkostlegt afrek á sínum
tíma. Jónas varð aldrei þræll formsins
heldur nýtti sér það útí ystu æsar. Sum
ljóðin sem hann þýðir - til dæmis eftir
Heine - tekur hann og snarar yfir á
fomíslensku einsog ekkert væri ein-
faldara og auðveldara. Kostulegur
þessi snillingur, hvemig hann hafði öll
þessi form á valdi smu... ótrúlegt. Það
hefúr enginn komist í hálfkvisti við
hann hvað þetta varðar - altént ekki
hér á íslandi. Kannski að Helgi Hálf-
danarson komist næst þessu, en hann
að vísu þýðir nær eingöngu. En það
hggur vissulega í hlutarins eðli að
innihald ljóða hans kemur fyrst og
fremst. Jónas var mikilmenni og á
þeim túnum sem hann var uppi var
það ekki svo auðvelt.
Ég hef hinsvegar lítinn áhuga á
þessum ástalífs- og drykkjusögum af
Jónasi... mér finnst þær hrútleiðinleg-
ar og það er alltof mikið horft á þær
þegar fjallað er um manninn. Það sem
eftir stendur er hvílíkum snilldarhönd-
um hann fór um ljóðið; lýrískur útí
eitt.
Ég man að ég fór létt með að læra
ljóð Jónasar meðan önnur minni
kvæði þvældust gjaman mikið fyrir
mér. Aimars hef ég alltaf gaman af því
að lesa það sem Jónas skrifaði um
náttúmfræðina og finnst mun
skemmtilega og áhugaverðara að lesa
það en dagbækur og bréf hans.
Skemmtileg saga sem ég kann í
sambandi við Gunnarshólma gerist á
geðdeild þar sem ég vann einu sinni.
Þar var maður sem eiginlega ekki var
geðveikur heldur miklu frekar svona
seinn til. Hann lærði og kunni heil-
mikið af vísum og hægt að kenna hon-
um þvísemnæst hvað sem var. Þegar
ég var þarna að vinna var þessi maður
kominn yfir sexmgt, en einhver kennt
hafði kennt honum Gunnarshólma á
bamsaldri og hann fór með ljóðið
reiprennandi hvenær sem beðið var
um. Afturámóti tók maður strax eftir
því að hann ræskti sig alltaf á sama
stað í ljóðinu. Þá hafði sá sem kenndi
honum ræskt sig á þessum stað og
fimmtíuogeitthvað árum seinni fylgdi
þessi ræsking ennþá flutningi hans á
Gunnarshólma."
■ Ólafur G. Einarsson
fbrseti Alþingis
Ljúfur maður
sem orti
fallegust Ijóða
„Hugrenningatengslin við Jónas er
helst þau að þama er á ferðinni af-
skaplega ljúfiir maður sem orti falleg-
ust ljóða á íslenska tungu. Hann hefur
verið svona eitt af þeim ljóðskáldum
sem ég hef dáð mest í gegnum árin,
eða allt frá því ég fór að lesa ljóð mjög
ungur maður. Ég hef raunar haft mikið
yndi af ljóðum alveg síðan í bama-
skóla og Jónas alltaf verið í miklu
uppáhaldi hjá mér. í fórum mínum er
að finna ýmsar útgáfúr af hans ljóða-
bókum - og ég les þær oft.
Jónas ord náttúrlega gríðarlega
fallega um ástina og ég þarf vart að
nefúa Ferðalok í því samhengi. Mér
em minnisstæð náttúruáhrifin og enn-
fiemur ljóð á borð við Gunnarshólma
sem maður drakk í sig og þykist
kunna enn frá tólf ára aldri.
Ég hef ástæðu til að ætla, að Jónasi
og öðrum öndvegisskáldum okkar sé
ekki haldið af nægilega þróttmiklum
hætti að skólabömum nútúnans. Mér
finnst það einhvemveginn eftir að ég
hef talað við ungt fólk, að það viti
ekki jafnmikið um þessi höfúðskáld
okkar og við sem komin erum til ára
okkar.
Ég get tekið undir það með ýmsum
fróðum mönnum að Jónas Hallgrúns-
son sé sennilega eina skáldið sem við
íslendingar getum státað af, að hafi
náð í sama gæðaflokk og andans jöff-
ar á borð við Goethe, Heine og Byr-
on.
Jónas Hallgrímsson er einstaklega
ástsælt skáld.“
■ Ólafur Gunnarsson
rithöfundur
Einn af mestu
risum bók-
menntasögunnar
„Mér dettur í hug að eitt sinn var
mér sögð ein saga af Jónasi sem ég
veit nú ekki hvort er sönn, en gekk í
öllu falli helst útá það, að hann var
orðinn svo feitur að hann gat illa stað-
ið í þessum náttúmskoðunum sínum. í
stað þess að flækjast uppum fjöll og
fimindi hafi hann þannig á seinni tím-
um oftast legið afvelta útí móa og
hugsað.
I hina áttina verður mér hugsað til
þeirrar staðreyndar að hann er að öll-
um líkindum eina skáld íslendinga
sem við getum sagt að hafi náð sama
status og Goethe, Byron, Shelley,
Heine og þessi stóm karlar. Jónas var
og er skáld á heimsmælikvarða. Hann
var vitaskuld tungumálsms vegna
nokkuð einangraður, en samtsem áður
alveg tvfmælalaust einn af mestu ris-
um bókmenntasögunnar. Hann er
óhemjulega stór.
Ég veit ekki hvort hann þjáðist neitt
tiltakanlega mikið... var hann ekki
bara lífsglaður maður sem drakk í
góðu hófi? Ég þekki annars vel inná
hans búllur í Kaupmannahöfn og
skilst að hann hafi ekki dvalið jafn-
mikið á Hviids Vinstue og af er látið
heldur aðallega á þeim ágæta stað Den
Lille Apotæk."
■ Valgerður Sverrisdóttir
þingflokksformaður
Framsóknarflokksins
Enginn hefur
greitt mér lokka
við Galtará, ekki
ennþá
„Við í Framsóknarflokknum eigum
nú einn Jónas Hallgrúnsson, á Austur-
landi. En svona í alvöm talað þá er
Jónas Hallgrímsson skáld sem er mjög
nálægt mér í anda. Ég er nefnilega úr
Eyjafirðinum og keyri því alltaf fram-
hjá Hraundröngum á leiðinni suður og
auk þess mörgum þessara ömefúa sem
hann minnist á í ljóðum sínum.
Ferðalok em eftirlætisljóð mitt efúr
Jónas. Það er kannski vegna þess að
ég hafði svo góða kennara þegar ég
lærði það ljóð og upplifði afskaplega
mikla rómantík og stemmningu í
kringum það á sfnum tfrna. Mikið
uppáhald.
Því miður geri ég of lítið af því að
velta fyrir mér okkar góðu skáldum,
en Jónas er alltaf ofarlegast í huga
mér. Ég staðnæmist lítið við sögu-
sagnir af lífi hans og persónu. Miklu
frekar em það ljóðin sjálf og náttúm-
lýsingamar þar inni. Ég hef að vísu
setið inná Hviids Vinstue og allt'það,
en það var ekkert tengt Jónasi.
Nei, enginn hefúr greitt mér lokka
við Galtará. Ekki ennþá. Ég á það efúr
einsog svo margt annað.“ ■
Jón úr Vör n. iv17>
Könan, sem elskar
Jónas Hallgrímsson
Konan, sem elskar Jónas Hallgrímsson
getur ekki dáið.
Hún er alltaf ung.
Marga daga, margar nætur
greiðir hann henni lokka
við Galtará.
Hún horfir á þegar hann hrasar
í stiganum - og vakir hjá honum
allar örlagastundir.
í augum ungra manna og öllum draumum
leitar hún þessa eina elskhuga,
hún bíður - og getur ekki dáið.
Jón Stefánsson u.
Hviids Vinstue
Mörghundruð ára gamalt brak
undir skónum
strýk þys borgarinnar af mér
og spyr eftir þögninni.
Ég er alls ekki búinn að drekka mikið
þegar maður frá síðustu öld
sest á móti mér
honum fylgja
skógarþröstur
lóa
og lykt af fjalli
Snorri Hjartarson c i*>or.-1oso>
Hviids Vinstue
Brenna augun þín brúnu
frá borðinu þama í köldum
skugga þíns skapadags
Heyri ég hikandi þung
hinztu fótatök þín
hverfa í ysinn að utan
Heyri þau heyri þau óma
í hugar míns djúpi sem fyr
á langferðum lífs míns og brags
Steinn Steinarr i i«»i»s-iv5si
S • •
I Oxnadal
Skáld er ég ei, og innblástrunum fækkar,
andagift minni er löngum þungt um vik.
Mun ég þó yrkja, meðan krónan lækkar
og mæddur bóndi nær sér ögn á strik.
Öxnadalssólin sér til gamans hækkar,
suðar í hlíð og slakka spræna kvik.
Blágresið hlær og hrútaberið stækkar.
Hérna gekk Jónas um með mal og prik.
Skáldið mitt góða, vinur fjalls og flóa,
frá fegurð þinna drauma heim ég sný.
Hve fljótt vér allir fundum harma nóga,
þótt flest vor kvæði stæðu hljóðstaf í.
Ef til vill gengurðu enn um þessa móa
og ástarstjörnu hylja næturský.
Sárt er það víst, og sárið lengi að gróa,
sízt ætti ég að bera á móti því.