Alþýðublaðið - 01.06.1995, Blaðsíða 4

4
ALÞÝOUBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 1. JÚNÍ1995
m e n n i n g
■ í 73 ár trúði Margaret Armstrong staðfastlega að hún væri dóttir myrtrar konu og mannsins sem ódæðið
framdi - eða allt þangað til lögmaðurinn Martin Beales skrifaði bók og kynnti til sögunnar sannfærandi rök:
Árið 1922 var hinn bláeygði og sennilega blásaklausi Herbert Rowse Armstrong dæmdur sekur fyrir að eitra
fyrir eiginkonu sinni Katherine, með arseniki og ávann sér skömmu síðar þann vafasama sess í breskri
réttarsögu, að vera eini lögmaðurinn sem Bretar hafa dæmttil dauða og hengt með kurt og pí
Vettvangur harmleiksins: Hið gamla sveitasetur Armstrong- fjölskyldunnar skammt fyrir utan bæinn Hay-on-
Wye þarsem mikil rangindi áttu sér stað fyrir margt löngu.
Hveiju sem Kður hinum fárán-
legu sjónvarpsförsum sem ofn-
ir voru í kringum ódæðisverk
manna á borð við illmennið
Charles Manson. hina kald-
rifjuðu Menandez-bræður og
O.J. ræfihnn Simpson þá
komast Bandaríkjamenn vart í
hálfkvisti við Breta þegar kem-
ur að dálæti heillar þjóðar á
spennandi réttarhöldum - og
hvað þá séu þau haldin vegna
meintra mannsmorða. Bretar
verða óðir og uppvægir árum
saman í kjölfar safaríkra réttar-
halda.
Árið 1922 var Herbert Rowse
Armstrong dæmdur sekur fyrir að
eitra íyrir eiginkonu sinni, Katherine,
með arseniki og ávann sér skömmu
síðar þann vafasama sess í breskri rétt-
arsögu, að vera eini lögmaðurinn sem
Bretar hafa dæmt til dauða og hengt
með kurt pí.
Um margra ára skeið eftir Arm-
strong-réttarhöldin komu vagnar alla
leiðina frá London til velska landa-
mærabæjarins Hay-on-Wye til að
beija augum vettvang [nær] fullkom-
ins glæps af gamla skólanum; þvott-
ekta glæps sem minnir á gullaldar-
skeið leyndardómsfullra morða á tím-
um Játvarðs konungs.
Sorgarsagan af Herbert Rowse
Armstrong reyndist harðger af sér og
náði lengi að halda lífi í ótal munn-
mælum og slúðri henni tengdu. Sagan
var sögð og síðan endursögð í ótelj-
andi bókum, sett á svið útvarpsleikrit-
um og jafnvel sjónvarpsþáttaröð um
málið kom síðar fyrir sjónir imbak-
assafylgjenda. Armstrong náði meira
að segja svo langt að vera gerður
ódauðlegur í vaxmyndasafni
Maddame Tussaud í London: steypt-
ur í uppáhalds jakkafötin sín brúnu í
hryllingsdeildinni - innanum Frank-
enstein, Drakúla og aðra nafnkunna
íjöldamorðingja.
Vitaskuld varð goðsögnin um Arm-
strong-arsenik-morðið börnunum
þeirra þremur að ægiþungri byrði og
voru þau skilin að eftir að réttarhöld-
unum lauk og send í sitthvora áttina
undir nýju heiti - og uppruni þeirra
dulinn sem mest menn máttu.
„Ég var vön að bregðast við þessum
harmleik með því að segja að móðir
mín hafi látist vegna matareitrunar,"
segir dóttirin Margaret. ,Laðir minn
féll síðan og hálsbrotnaði."
En nú hefúr Armstrong-málið tekið
óvænta stefnu einsog öll góð og
leyndardómsfúll morð og vötnin flest
tekin að falla til Dýrafjarðar. Lögmað-
ur einn í bænum Hay-on-Wye, Mart-
in Beales að nafni, hefur nefnilega
skrifað enn eina bókina um málið -
bók sem hann nefnir Dauður - en ekki
grafinn (Dead Not Buried). En þessi
bók er ólík öllum öðrum um sama mál
þarsem Beales kemst að þeirri niður-
stöðu að sennilega hafi Armstrong
karlinn verið blásaklaus af ódæðinu
og hengingin ævarandi minnisvarði
um hrikalegt réttarhneyksli af verstu
sort.
Bealess gróf upp löngu lokuð og
innsigluð skjöl sem snerta málið og í
gegnum rannsóknir sínar á þeim dreg-
ur hann framí dagsljósið sterk sönnun-
argögn sem flest benda í þá átt, að
réttarhöldin hafi semsagt verið í meira
lagi ósanngjörn og óvilhöll hinum
ákærða. Og ennfremur kemst hann að
þeirri niðurstöðu að ýmsir íbúar bæj-
arins hafi haft góðar og gildar ástæður
fyrir því að klína glæpnum á Arm-
strong.
Málið hefur göngu sína í febrúar-
mánuði árið 1921. Hin 47 ára frú
Armstrong - sem hafði lengi verið
veik til heilsunnar og jafnlengi höll
undir gjarnan stórskaðlegar smá-
skammtalækningar sem ffamkvæmdar
eru með svokölluðum samveikisað-
ferðum - gefur upp öndina eftir heift-
arlegt magaverkjakast.
Opinbera skýringin sem gefin var á
andláti ffú Armstrong var magabólgur
eða iðrakvef og allt virtist slétt og
fellt. En ekki sat lengi við það, því
ffam á sjónarsviðið þusti samkeppnis-
aðih Herbert Rowse Armstrong í lög-
mannabransanum í Hay-on-Wye,
Oswald nokkur Martin, og greindi
frá því að hann teldi Armstrong hafa
eitrað fyrir sér ekki sjaldnar en tvisvar
með arseniki. Komu þá ýmis kurl til
grafar að mati slúðursagnahöfunda -
og lögreglan lagði við forvitin eyru.
Fyrra atvikið sagði Martin, að hefði
verið í teboði þegar Armstrong rétti
Lögmaðurinn Herbert Rowse Arm-
strong: Dæmdur saklaus til dauða
árið 1922 fyrir að myrða eiginkonu
sína, Katherine, með arseniki. Og
síðan hengdur.
sér smjöri löðraða og arsenik-bragð-
bætta skonsu og hitt skiptið átti að
hafa verið þegar Martin barst konfekt-
kassi með pósti - ómerktur með öllu
og auðvitað innihaldandi margfaldan
banaskammt af arseniki.
Lögreglan enduropnaði innan
skamms rannsókn sína á andláti frú
Katherine Armstrong og að kvöldi
gamlársdags árið 1921 handtóku lag-
anna verðir herra Armstrong á virðu-
legri lögmannsstofu hans f Hay-on-
Wye. Svo heppilega vildi til að í
jakkavasa hans fannst skammtur af ar-
seniki sem lögmaðurinn reyndar sagð-
ist hafa keypt til að berjast með illu
við illt: til að uppræta illgresi í garði
sínum. En onei, karlinn. Þú sleppur nú
ekki svona léttilega.
Og orðrómur bættist ofaná orðróm,
fréttaþyrstir fjölmiðlahákar frá Lond-
on þefúðu upp blóðlyktina og mættu
fljótlega á staðinn. Lík Katherine var
grafið upp og í krufningu uppgötvað-
ist að í henni var nægt magn af ar-
seniki til að drepa fullhrausta mann-
eskju.
Við réttarhöldin sem fram fóru í
aprílmánuði þetta sama ár hélt hinn
bláeygði Herbert Rowse Armstrong
ffarn fúllkomnu sakleysi sínu af hefð-
armannslegri ró, en það var til lítils og
þótti kannski ennffemur renna stoðum
undir sekt hans. Saklaus? Trúlegt!
Þarsem Armstrong beið hengingar
sinnar dauðadæmdur á þartilgerðum
dauðagangi fangelsins barst honum
örvæntingarfullt tilboð frá dagblaði
einu í London um ftmm þúsund punda
greiðslu fyrir játningu, en hann hafn-
aði því með öÚu.
31. maí árið 1922 var Herbert
Rowse Armstrong að Iokum tekinn af
Kfi sem ótíndur morðingi: hengdur.
Það var síðan ekki fyrr en 66 árum
seinna - árið 1988 - sem lögmaðurinn
Martin Beales kom að málinu fyrir
einskæra slysni og vanabundna grá-
glettni örlaganna.
Þannig háttaði til þetta sama ár, að
Bealess gekk til liðs við hina gömlu
lögmannsstofu Herbert Rowse Arm-
strong í bænum Hay-on-Wye og hafði
þaráofan flutt í tilkomumikið sveita-
húsið þar sem löngu látin hjónin, Her-
Margaret Armstrong/Pearson:
Konan sem trúði staðfastlega í 73
ár að hún væri dóttir myrtrar konu
og mannsins sem ódæðið framdi.
Örlagasaga hennar hefur verið rit-
uð á nýjan leik.
bert og Katherine, bjuggu sér fýrrum
heimili.
Þremur vikum síðar barst Martin
Beales handrit frá gömlum tekaup-
manni í bænum; kappa sem sest hafði
í helgan stein og dundað sér við það í
ellinni að festa fyrstar manna í letur
sennilega tilgátu um hvernig dauða
Katherine Armstrong hafði borið að;
tilgátu sem bar það í sér er Beales
hafði þó heyrt hvíslað um manna mill-
um: að Armstrong hefði blásaklaus
verið dæmdur fyrir eiginkonumorð og
tekinn af lífi með smánarlegri heng-
ingu.
Martin Beales lögmaður gekk rösk-
lega í málið. Hann hóf starf sitt á að fá
leyfi dótturinnar, Margaret Arm-
strong, til að enduropna varnarskjöl
föður hennar; skjöl sem legið höfðu
ósnert allt frá þeim ú'ma sem hann var
tekinn af h'fi, árið 1922.
Eftir að hafa kynnt sér málið í þaula
komst Beales að ógnvekjandi niður-
stöðu: Lögmaðurinn sem varði Arm-
sfrong sýndi lítt atgervi af sér og sinnti
illa hlutverki sfnu sem lögbundins
kröftugs talsmanns hins ákærða. Þar-
aðauki hafði dómarinn í málinu auð-
sýnt augljósa hlutdrægni með því að
úrskurða oftar en einu sinni á þá leið
að sönnunargögn hliðholl vamaraðil-
anum væru algjörlega óhæf til að
leggja fram í réttarhöldunum. Enn-
fremur bætti dómarinn atarna gráu
ofaná svart og flutti einkar gagnrýnis-
verða lokaræðu þarsem málið var
dregið saman f hnotskurn á undir-
fúrðulegan hátt. Allt hné Armstrong í
óvil. Hvemig gat annað gerst einsog í
pottinn var búið?
En hvað kom í raun og vem fyrir
Katherine Armstrong? Hverjar vom
hinar raunverulegu kringumstæður við
andlát hennar? I bók sinni, Dauður -
en ekki grafinn, færir Martin Beales
traustvekjandi rök fyrir því, að um-
kringd hinum og þessum lyfjum, ol-
íum og annarri ólyfjan hafi Katherine
Armstrong í fúllkomnum misgripum
tekið arsenik-flösku úr illgresisbana-
safni heimilisins og dreypt drjúgum á:
sér til ömggs fjörtjóns.
Armstrong geymdi arsenikið í skrif-
borði sínu og það sem meira er:
tengdafaðir eins af ákærendum Arm-
strong, lögmannsins Oswald Martin,
var sá lyfsali sem seldi manninum
eitrið. Martin Beales leiðir líkur að því
í bókinni að lyfsalanum hafi verið
meinilla við Annsfrong, meðal annars
vegna þess að Armstrong aðstoðaði
víst aðvífandi lyfsala við að koma sér
upp verslun í bænum. Einnig hafi lyf-
salinn illhjartaði einfaldlega viljað
losna við einu samkeppnina sem
tengdasonur hans bjó við í lögmanna-
bransanum.
Enginn hefur orðið fyrir jafnmiklu
áfalli við að uppgötva þau sennilegu
rök sem bókin setur fram til vamar
Herbert Rowse Armstrong og dóttir
hans, Margaret. Árið 1922 - þegar
hún var sjö ára að aldri - var henni
gefið eftimafnið Pearson. Gamlar fjöl-
skyldumyndir og ýmsir minjagripir
um fyrra líf með foreldrum sínum
vom forboðnir hlutir; titilsíða hjart-
fólginnar biblíu hennar var rifin út og
eyðilögð þarsem faðirinn hafði ritað
þar nokkur orð til elsku litlu dóttur
sinnar.
Margaret braut sér hinsvegar leið
ffá fjölskylduógæfunni - um standar-
sakir allavega: lærði stærðfræði við
Cambridge- háskóla, giftist og eignað-
ist tvö böm. Hinsvegar fann hún alltaf
tvöfaldan smánarblettinn á mannorði
sínu sem Pearson- ættarnafnið gat
ómögulega afmáð: hún var dóttir konu
sem var myrt og mannsins sem
dæmdur var til dauða fyrir að ffernja
ódæðið. í 73 ár trúði Margaret stað-
fastlega á sekt föðurs síns. Fyrst nú er
hún farin að skilja hvað það þýðir
þegar lífi manns er kollvarpað og ör-
lagasagan rituð á nýjan leik... ■
shh / Byggt á Newsweek.