Alþýðublaðið - 05.07.1995, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 5. JÚLÍ1995
s k o ð a n i r
UHNIIHD
20945. tölublað
Hverfisgötu 8 -10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi Alprent
Ritstjórar Hrafn Jökulsson
SigurðurTómas Björgvinsson
Fréttastjóri Stefán Hrafn Hagalín
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Umbrot Gagarín hf.
Prentun ísafoldarprentsmiðjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.550 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
„Úrelt frá upphafi“
f Alþýðublaðinu í gær var vitnað til viðtals í Veru við Bergþór
Bjamason, sem starfaði fyrir Kvennalistann í nýliðinni kosningabaráttu.
Þar gerði hann Evrópumál meðal annars að umtalsefni, og sagði: „Hvað
varðar Evrópusambandið er stór hópur fólks innan Kvennalistans sem
vill skoða aðild að ESB þó opinber skoðun Kvennalistans sé að vera á
móti. Ég álít Evrópustefhu Kvennalistans hafa verið úrelta frá upphafi
og hún hefur örugglega fælt einhveija kjósendur ffá.“
Það hefur ekki verið neitt leyndarmál að innan Kvennalistans hefur
enginn einhugur verið um Evrópumál allar götur síðan Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir, þáverandi þingmaður, sleit af sér flokkshöftin í ÉES-málinu
og neitaði að fylgja þeim sem harðast börðust gegn þessu brýnasta
hagsmunamáli síðari ára. Ingibjörg Sólrún hefúr ekki viljað útiloka að-
ild íslands að Evrópusambandinu, og vitað er að margir stuðningsmenn
Kvennalistans vilja að íslendingar láti á það reyna með aðildarumsókn
hvemig samningum er hægt að ná.
Engum blöðum er um það að fletta að einstrengingsleg afstaða
Kvennalistans til Evrópusambandsins kom flokknum í koll í nýliðnum
kosningum. Vitanlega vora aðrar og jafnvel stærri ástæður fyrir slæmu
gengi flokksins. f nýju viðtali við tímaritið Mannlíf segir Ingibjörg Sól-
rún Gísladóttir: ,4>að em auðvitað margar ástæður fýrir tapi Kvennalist-
ans. Þeirra er meðal annars að leita í störfum þingkvenna á síðasta kjör-
tímabili og framboðslistum hans nú. ímynd Kvennalistans var einfald-
lega mjög veik í síðustu kosningum.“
Kristín Ástgeirsdóttir, sem varð oddviti Kvennalistans þegar Ingi-
björg Sólrún var kjörin borgarstjóri, hefur seilst langt í skýringum á af-
hroði flokksins í þingkosningunum. Það vakti þannig almennan aðhlát-
ur þegar Kristín hélt því fram fyrir fáeinum vikum, að sú staðreynd að
Ingibjörg Sólrún mætti á fundi hjá öðmm flokkum hefði mjög grafið
undan Kvennalistanum í kosningabaráttunni. Kristín Ástgeirsdóttir hef-
ur einnig reynt að skella skuldinni á starfsmenn Kvennalistans í kosn-
ingahríðinni, einsog Bergþór Bjamason gerir að umtalsefni í umræddu
viðtali. Hann segir: „Kristín Ástgeirsdóttir hefur verið að ýja að því í
fjölmiðlum að það væri efni í aðra grein að skoða uppbyggingu kosn-
ingabaráttunnar. Mér þætti gaman að heyra hvort hún telji kosninga-
stjómina og okkur starfsmennina hafa staðið sig svona illa eða hvað er
hún að fara? Ég hef heyrt fólk utan Kvennalistans segja að kosningabar-
átta Kvennalistans hafi verið vel og faglega rekin og útkomuna hafa
komið á óvart. Ég held að ef það á að fara að „skoða“ og „álykta" þá sé
affarasælast að byrja á eigin garði.“
Ef Kvennalistinn ætlar sér framtíð í íslenskum stjómmálum þarf
flokkurinn að ganga í gegnum algera málefnalega endumýjun. Það kann
að reyna á þolrifin, en að öðmm kosti heldur Kvennalistinn áfram að
veslast upp.
Forsetinn og
alþj óðapólitíkin
Undarleg glíma er nú háð millum embættis forseta lýðveldisins og
tævanska blaðsins United Daily News. Fréttaritari blaðsins tók í síðustu
viku viðtal við Vigdísi Finnbogadóttur, forseta íslands, og samkvæmt
Reutersfréttum gaf forsetinn ýmsar yfirlýsingar sem þóttu sæta tíðind-
um. Haft var eftir Vigdísi að hún myndi glöð hitta Lee Teng-hui, forseta
Tævans, enda sé hann mesti fyrirmyndar forseti í alla staði.
Nú er það svo, að Tævan og Kína hafa eldað saman grátt silfur í nær-
feUt hálfa öld og keppt um viðurkenningu umheimsins sem hinir einu
sönnu fulltrúar Kínveija. Islendingar hafa engin formleg tengsl við Tæ-
van en nýlega var hinsvegar opnað sendiráð í Kína. Yfirlýsingar af því
tagi sem hafðar vom eftir forsetanum em því óheppilegar, einkum með
hliðsjón af því að mjög er nú unnið að því að efla viðskipti við Kín-
veija. Hitt er annað mál hvort framkoma Islendinga í garð Kína ber vott
um mikla reisn: íslenskir stjómmálamenn forðast í lengstu lög að nefna
mannréttindamál við erindreka þessa stærsta einræðisríkis heims.
Yfirlýsing forseta íslands, þess efnis að hún hafi ekki sagt annað við
tævanska fréttamanninn, en að öllum sé ffjálst að heimsækja ísland í
einkaerindum, stangast algerlega á við þau ummæli sem eftir henni em
höfð. Tilvitnuð orð Vigdísar í heimspressunni bera ekki vott um ná-
kvæma þekkingu á hinum fínni blæbrigðum alþjóðastjómmála. ■
Veiðigjald leysir margan vanda
Veiðigjald er, eins og svo margir
hafa bent á, aðferð úl þess að tryggja
það, að þjóðarheildin njóti afraksturs
auðlinda hafsins, sem lögum sam-
kvæmt eru hennar eign. Innheimta
veiðgjalds er líka eina stýrikerfi í fisk-
veiðum, sem leiðir ekki til þess, að
fiskimiðin við ísland verði með tíð og
tíma í reynd eign örfárra einstaklinga
hvað svo sem lögin í landinu kunna að
segja. Þrátt fyrir ákvæði gildandi laga
um stjóm fiskveiða, þar sem í fyrstu
grein er kveðið á um þjóðareign á auð-
l^j^rðið |
lindum hafsins, er núverandi fiskveiði-
stjómunarkerfi smátt og smátt að færa
umráðaréttinn í hendur einstaklinga um
leið og kvóú gengur kaupum og sölum
milli manna, lánastofnanir styðjast við
umráð yfir kvóta í maú sfnu á veðhæfhi
skipa og fyrirtækja og skatturinn er
kominn í spilið. Veiðigjald sem stjóm-
tæki í fiskveiðum heggur á alla þessa
hnúta og tryggir hvort tveggja í senn:
Ótvíræð umráð þjóðarinnar yfir þjóðar-
eigninni og eðlilegan affakstur þjóðar-
innar af eign sinni.
Þetta hefur oft verið sagt áður. Líúð
nýtt í því.
Veiðigjald getur hins vegar líka leyst
ýmis önnur vandamál við stjómun fisk-
veiða sem minna hefur verið rætt um
en ástæða er til þess að benda á. Fastur
fylgifiskur aflamarkskerfis eins og það
er útfært á íslandi er, að mikið af fiski
fer forgörðum - er hreinlega fleygt. Því
minni sem heildaraflakvóú er ákveðinn
þeim mun meira af fiski er Wklegt að
fleygt sé í sjóinn.
Fiski er fleygt í sjóinn aðallega af
tveimur ástæðum. I fyrsta lagi vegna
þess, að þegar aflakvóú skips er mjög
takmarkaður er líklegt að menn freisúst
ÚI þess að koma aðeins með verðmæt-
asta hluta aflans í land. Smáfiskur og
tveggja nátta fiskur fer beint í sjóinn
aftur. I öðm lagi getur tif dæmis þorsk-
veiðkvóti skips, sem stundar veiðar á
öðrum fiski, verið þorrinn og þá er það
hreinlega refsivert að koma með að
landi þorsk, sem slæðst hefur með öðr-
um afla. Einmitt þess vegna hefur
þorskurinn við ísland skyndilega öðlast
þá gáfu að láta ekki ánetjast í grá-
sleppunetin eins og hér á árunum áður
og væri ástæða til að Hafró léti þess
geúð við útlendinga þegar hún gumar
af árangri kvótakerfisins hve vísindaleg
ráðgjöf hennar hafi haft góð áhrif á
greindarstig þorsksins. Sennilegra er
þó, að greindarsúg úúendra áheyrenda
sé nægilega hátt úl þess, að þeir sjái í
hendi sér, að það er ekki þorskurinn,
sem ekki ber lengur nafn með rentu,
heldur kerfið, sem spillir verðmætum.
Hver eru svo úrræði „kerfisins"
gagnvart þessum vandamálum? Þau
hafa meðal annars sést í úllögum Þor-
steins Pálssonar sjávarútvegsráðherra.
Vandamálin á að leysa með enn strang-
ari refsingum og viðurlögum annars
„Hver eru svo úrræði „kerfisins" gagnvart
þessum vandamálum? Þau hafa meðal annars
sést í tillögum Þorsteins Pálssonar sjávarút-
vegsráðherra. Vandamálin á að leysa með enn
strangari refsingum og viðurlögum annars
vegar og hins vegar einhvers konar fiskveiði-
lögregluríki ... Þegar fiskveiðlögregluríki af
þessum toga verður komið á laggirnar verða
væntanlega engin vandkvæði á því að finna
þau 12 þúsund nýju störf, sem Halldór
Ásgrímsson og Framsóknarflokkurinn
hafa lofað að skapa til aldamóta."
vegar og hins vegar einhvers konar
fiskveiðilögregluríki, þar sem efúrlits-
menn Fiskistofu eiga til að mynda að
geta gengið um borð í sérhvem bát,
sem stundar veiðar á öðrum tegundum
en þroski og kyrrsett í höfn færi skip-
stjóri ekki fram sannanir um að hann
eigi óveiddan þorskkvóta, sem dugi
fyrir þeim þorskafla, sem „æúa megi“
að slæðist með þeim fiski, sem æúunin
er að veiða. Þegar fiskveiðlögregluríki
af þessum toga verður komið á laggim-
ar verða væntanlega engin vandkvæði á
því að finna þau 12 þúsund nýju störf,
sem Halldór Asgrímsson og Framsókn-
arflokkurinn hafa lofað að skapa til
aldamóta.
Þennan vanda, sem er og verður fast-
ur fylgifiskur aflamarkskerfisins eins
og það er útfært á Islandi, er hægur
vandi að leysa með veiðigjaldi. Snjólfur
Ólafsson hefur bent á að hægur vandi
sé að leysa vandamál „sérveiðiflotans",
sem skortir þorskveiðiheimildir, með
því einfaldlega að gera ráð fyrir að sá
floti geú keypt sér viðbótaraflaheimildir
fyrir hliðarafla af þorski og geú þannig
komið með allan afla að landi. Snjólfur
gerir ráð fyrir því, að við aflamarks-
ákvörðun verði últekið magn afla lagt
til hliðar í „pott“ úl þessarar ráðstöfun-
ar, en á því er í rauninni engin þörf því
hér er um hreinan aukaafla að ræða við
hlið þeirra fiskitegunda, sem verið er að
veiða auk þess sem einfaldlega má
beita veiðigjaldsákvörðununum þannig
að gjaldið fari hækkandi annað hvort
eftir magni hliðarafla eða hlutfalli hans
af heOdarafla.
Með sama hætú er vel unnt að beita
veiðigjaldi sem stjómtæki til þess að
takmarka heildarafla eða afla á skip ef
menn vOja. Þetta er hægt að gera með
því að láta gjaldið fara hækkandi í hlut-
falli við heOdarafla eða afla hvers skips
ef verkast viU þannig að þegar afli er
kominn í ásættanlegt hámark verði
gjaldið fyrir viðbótarafla orðið svo hátt
að það borgi sig ekki að halda áfram
veiðum.
Þannig leysir veiðigjald ýmis vanda-
mál, sem núverandi aflamarkskerfi
leysir ekki.
Það skorúr hins vegar mjög á, að for-
mælendur veiðigjaldshugmyndarinnar
hefji umræðumar af því „akademíska
plani“, sem þær hafa verið á og útfæri
betur ýmis framkvæmdaatriði, sem em
ekki „bara“ tæknilegs eðlis heldur
varða mikilvæg efnisatriði. Á að selja
aflaheimildir fyrirfram eða innheimta
veiðigjald efúrá? Ef selja á aflaheimild-
ir fyrirfram mega þá allir kaupa, eða
bara sumir? Má einn og sami aðili
kaupa ótakmarkað magn eða má einn
og sami aðili festa kaup á umtalsverðu
magni aflakvóta sem heildsali og selja
síðan öðmm í smásölu? Þetta em að-
eins örfáar af þeim spurningum, sem
formælendur veiðigjaldshugmyndar-
innar eiga eftir að svara um hvemig á
að hrinda hugmyndum þeirra í fram-
kvæmd. Þeir, sem leiða hugann að
þessum spumingum og hvaða afleið-
ingar það kann að hafa hvaða svör em
gefin, sjá strax, að málið snýst ekki um
aukaatriði.
í umræðunni um nýtt stjómkerfi í
fiskveiðum fer fylgismönnum veiði-
gjalds stöðugt íjölgandi. Það er því orð-
ið meira en tímabært að framkvæmd
hugmyndarinnar sé betur útfærð en gert
hefur verið. Það er allt of mörgum
grundvallarspurningum ósvarað um
hvemig að útfærslu veiðigjalds skuli
staðið til þess að við verði unað. ■
Höfundur er alþingismaöur.

a g a t a 1 1 5 . j ú 1 í
Atburðir dagsins
1080 ísleifur Gissurarson,
fyrsti biskupinn yfir Islandi,
lést. Hann var vígður 1056.
1851 Þjóðfundur settur í Lærða
skólanum til að ræða frumvarp
dönsku stjómarinnar um réttar-
stöðu íslands.1965 Óperusöng-
konan Maria Callas heldur síð-
ustu tónleika sína, í Cóvent
Garden í Lundúnum. 1975 Art-
hur Ashe sigrar Jimmy Conn-
ors á Wimbledon-mótinu og
verður þarmeð fyrsti þeldökki
sigurvegarinn í sögu þessa
mikla móts.
Málsháttur dagsins
Ekki saka þann óbænir sem
saklaus er.
Hagnaður dagsins
Meðan við dvöldum í Nissa,
brugðum við okkur daglega til
Monte Carlo, þar sem spilavít-
ið ginnti okkur á glapstigu.
St'ðan bjó Jóhann til „kerfi“,
sem við spiluðum eftir heima,
og gerðum ýmist að vinna eða
tapa fleiri milljónum, hvort til
annars, uns eldspýtumar lágu í
stómm hrúgum í kringum okk-
ur.
Ingeborg, ekkja
Jóhanns Sigurjónssonar skálds;
Heimsókn'minninganna.
Afmælisbörn dagsins
Sarah Siddons fremsta leik-
kona Englands um sína daga,
1755. Dwight Davis banda-
rískur tennisleikari, 1879. Jean
Cocteau franskt skáld og lista-
maður, 1889. Georges Pomp-
idou forseti Frakklands 1969-
1974, 1911.
Annálsbrot dagsins
Höskuldi Sveinssyni úr Aðal-
vík dæmt húðláts straff, sem
næst gangi lífi, fyrir galdra-
blaða meðferð.
Eyrarannáll, 1680.
Orð dagsins
Þeir, sem óska á annað borð
allra hylli njóta,
sigurlaun og sœmdarorð
síðla munu liljóta.
Konráö Vilhjálmsson.
Skák dagsins
Svarta staðan t skák dagsins er
skólabókardæmi um alvonda
liðsuppstillingu, meðan hvítu
mennimir eru allir virkir og
leika á als oddi. Holmov (2460
ÉLO-stig), sem hefur hvítt og á
leik gegn Koilas (2400), gerir
útum taflið á einfaldan og stíl-
hreinan hátt. Aðuren hann læt-
ur til skarar skríða leikur hann,
að því er virðist, penum og
saklausum leik.
Hvað gerir hvítur?
1. b3! Hxc3 2. Hhf4!l Þama lá
hinn margfrægi hundur grafinn.
2. ... De3 3. Hxf7+! Hxf7 4.
Dxg6+ Kh8 5. Hxf7 Kollas
gafst upp.