Alþýðublaðið - 29.09.1995, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FOSTUDAGUR 29. SEPTEMBER 1995
s k o ð a n i r
MMDIBIMD
20993. tölublað
Hverfisgötu 8-10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi Alprent
Ritstjórar Hrafn Jökulsson
Siguröur Tómas Björgvinsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Umbrot Gagarín hf.
Prentun ísafoldarprentsmiðjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á manuði.
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
Er nauðgun ekki glæpur?
í Alþýðublaðinu í gær var sagt frá ítarlegri grein í nýju tölublaði tíma-
ritsins Mannlífs um viðhorf réttarkerfisins til nauðgana. Umfjöllun
tímaritsins er þungur áfellisdómur, bæði yfir réttarkerfinu og ekki síður
þeim viðhorfum - eða fordómum öllu heldur - sem fómarlömb nauðg-
ana verða fyrir. Það er átakanlegt að lesa það sem haft er eftir einu fóm-
arlambanna: ,JEftir þá reynslu sem ég upplifði í réttarsalnum myndi ég
hinsvegar aldrei hvetja neina konu til að kæra nauðgun. Ég upplifði
nauðgun númer tvö í dómssalnum."
Lengi hefur legið fyrir að margar konur veigra sér við að kæra nauðg-
un. I úttekt Mannlífs kemur þannig fram, að 116 konur leituðu til Neyð-
armóttöku fyrir fómarlömb nauðgara fyrstu tvö árin sem hún var starf-
rækt en á sama tíma bámst aðeins 49 kærur um nauðgun til Rannsókn-
arlögreglu ríkisins.
Það er eitthvað mikið að í þessu kerfi. En vart er við öðm að búast
miðað við viðhorf ýmissa þeirra sem fjalla um þessi viðkvæmu mál.
Blaðamaður Mannlífs segir: ,,Nauðgun er nefnilega innbrot í það dýr-
mætasta sem hver maður á - líkamann, svo ekki sé talað um oft óbætan-
legt skemmdarverk á sálinni. Samt sem áður líkir fyrrverandi fulltrúi hjá
Ríkissaksóknara þeim glæp við þjófnað á dauðum hlut sem í flestum til-
fellum sé hægt að bæta. Ef það er tónninn sem gefinn er hjá hinu opin-
bera er ef til vill ekki hægt að ætlast til að viðhorf almennings sé mild-
ara.“
Á síðustu ámm hefur þagnarhulunm verið svipt af kynferðisglæpum,
einkum fyrir tilstuðlan óháðra félagasamtaka á borð við Stígamót. Þær
opinbem stofnanir sem um þessi mál fjalla virðast hinsvegar ennþá óra-
langt á eftir tímanum: það er vitaskuld algerlega óverjandi að fómar-
lömb svívirðilegra glæpa skuli nánast meðhöndluð einsog sakbomingar.
Sú er raunin, miðað við frásagnir þolenda kynferðislegs ofbeldis. Þetta
verður að breytast - ella geta Islendingar ekki kinnroðalaust haldið því
fram að þeir búi í réttarríki.
Stakkaskipti í Hafnarfírði
í samtali Alþýðublaðsins í dag við Ingvar Viktorsson bæjarstjóra í
Hafnarfirði kemur glögglega fram að stakkaskipti hafa orðið í bænum
við valdatöku nýs meirihluta fyrr á árinu. Hinn lánlitli meirihluti Sjálf-
stæðisflokks og Alþýðubandalags fann sér ekkert annað að iðja í heilt ár
en semja skýrslur og álit um alla skapaða hluti. Á meðan sátu verklegar
framkvæmdir á hakanum, engin stefna var mótuð en eitt stærsta bæjar-
félag landsins látið reka á reiðanum. Ekki lengur. Hafnfirðingar hafa
góða reynslu af stjóm Alþýðuflokksins. Eftir að flokkurinn náði aftur
völdum á síðasta áratug hófst eitt mesta uppbyggingar- og blómaskeið í
sögu bæjarins. Fólki fjölgaði, félagsleg þjónusta var byggð upp og at-
vinnulífið eflt. Þrátt fyrir að nú séu um margt erfiðari aðstæður bendir
allt til þess að alþýðuflokksmönnum muni takast að láta hjólin snúast
aftur í Hafnarfirði. Hörmungasaga meirihluta Sjálfstæðisflokks og Al-
þýðubandalags annarsvegar og traust stjóm og uppbygging Alþýðu-
flokksins hinsvegar, sýnir svo ekki verður um villst að það skiptir máli
hveijir stjóma.
Ógeðfellt bergmál
Plága þjóðemisofstækis fer nú einsog eldur í sinu um Evrópu austan-
verða. Afleiðingamar em hvergi ömurlegri en í Júgóslavíu sálugu þar-
sem stríðsæsingamönnum tókst að telja fólki trú um að nánar frænd-
þjóðir, sem deilt höfðu kjömm í áratugi, væm í reynd erfðaíjendur.
Þjóðemisofstæki er forheimskandi og höfðar til lægstu hvata mannsins;
það nærist á ótta og elur á fyrirlitningu.
Hér uppi á Islandi höfum við verið að mestu laus við einkenni þessar-
ar plágu. Ekki alveg. Einsog fram kemur í forsíðufrétt Alþýðublaðsins í
dag hefur félagsskapurinn „Norrænt mannkyrí1 það á stefnuskrá sinni
að flæma burtu útlendinga sem ekki em af norrænu bergi brotnir. Til
em þeir menn sem opinberlega flytja þetta fagnaðarerindi heimskunnar
og hrokans, og halda því jafnvel fram að „áhrifamenn" í þjóðfélaginu
séu með í ráðum. Þær skoðanir sem formaður „Norræns mannkyns"
lætur í ljós em vitanlega fyrst og fremst einsog ógeðfellt bergmál frá
nasistahyski íjórða áratugarins. Sumum kann að finnast að menn eigi að
láta slíkt gaspur sem vind um eyru þjóta. Það er röng afstaða. Útum alla
Evrópu hefur skoðanabræðmm hinna kynhreinu forsprakka „Nórræns
mannkyns" tekist að sá fræum haturs, tortryggni og óvildar. Því skulum
við halda vöku okkar - jafnvel þótt þessir boðberar heimsku og þröng-
sýni virðist ekki líklegir til stórræða. ■
Hafa ellefuþúsund
Reykvfkingar áhuga á strætó?
Ég held að Reykvíkingar líti almennt svo á
að almenningssamgöngur séu fátækrahjálp -
þjónusta fyrst og fremst við öryrkja og gamal-
menni, fátæklinga og fólk sem orðið hefur
undir í lífsbaráttunni og er á einhverjum
endalausum allsherjar biðlista eftir lífinu.
Duglegum mönnum hefur nú tekist
að hafa uppi á ellefuþúsund Reykvík-
ingum sem hafa áhuga á málefnum
Strætó. Fólk hefur áhyggjur af hækk-
unum á farmiðaverði. Hækkunum:
Ekki hefur gengið á öðm í sumar en
hækkunum, nýlega á bensíni um
sömu mundir og greint var frá ævin-
týralegum gróða olíufélaganna sem
sögðu rétt einn ganginn að staðan væri
óhagstæð á innkaupareikningsjafn-
ingnum - hækkunum: í allt sumar á
mnfluttri matvöm, og púrrur og jökla-
salat tollað í tilefni Gatt-samkomulags
eins og um munaðarvöm væri að ræða
og forsætisráðherra landsins kemur í
sjónvarpið og segir, án þess að depla
augunum, að markmið Gatt-sam-
komulagsins hafi verið að stuðla al-
mennt að hækkunum vöruverðs á
matvöru og yfirleitt að reyna að
sporna sem mest við milliríkjavið-
skiptum, og allir láta sér það vel lflca
nema nokkrir kratar sem malda í mó-
inn og missa enn fleiri atkvæði fyrir
vikið; fólk borgar meira fyrir matinn.
sem stóð til að lækkaði verðið á, með
bros á vör og trúir þvælunni um inn-
kaupajöfnunarreikninginn; en þegar
fargjaldið í strætó - sem fólkið notar
aldrei - hækkar um tuttugu krónur,
skrifa ellefu þúsund manns undir mót-
mælaskjal.
Vikupiltar |
\ ^ Jmh Æ
skrifar
Freistandi að segja: Dauft er í
hverfum, stúpid þjóð í vanda. En ég
veit það ekki. Ég held að Reykvíking-
ar líti almennt svo á að almennings-
samgöngur séu fátækrahjálp - þjón-
usta fyrst og fremst við öryrkja og
gamalmenni, fátæklinga og fólk sem
orðið hefur undir í lífsbaráttunni og er
á einhverjum endalausum allsherjar
biðlista eftir lífinu. Og vitaskuld er
fallegt að mótmæla auknum álögum á
slíkt fólk; jafnvel þótt forráðamenn
SVR reyni að útskýra baki brotnu að
fargjaldið hækkar alls ekkert að ráði
hjá gömlu fólki og örvasa virðist það
ekki ná í gegn hjá fólki vegna þess að
það ímyndar sér engan fullfrískan,
heilbrigðan mann taka strætó - eiga
ekki allir bfl? Fólk virðist telja að það
að taka strætó sé algert neyðarúiræði
og verulega illa sé komið fyrir þeim
sem neyðist til að lúta svo lágt í lífmu,
meðan í öðrum löndum þar sem eru
alvöru borgir er almennt samkomulag
þegnanna um að notfæra sér sem mest
almenningssamgöngur, vegna þess að
það er einfaldlega þægilegra og ódýr-
ara.
Fargjaldahækkun SVR er kannski
eina vitlega hækkunin á þessu ári.
Þjónusta þessa nauðsynjafarartækis
hefur verið látin grotna svo gersam-
lega niður á umliðnum árum að ábyrg
borgaryfirvöld geta ekki látið þetta
danka svona öllu lengur. Ef peningun-
um sem koma inn fyrir þessa hækkun
verður varið í það að koma á almenni-
legu leiðakerfi, skýlum á næðings-
sömum stöðum hér og þar á þessari
túndru sem við köllum borg og í aðra
uppbyggingu þessara rústa sem
kenndar eru við almenningssamgöng-
ur hér í Reykjavfk eins og lofað er að
gerist á næsta ári, þá skal ég glaður
reyna að öngla saman tveim tíköllum
til viðbótar við hundraðkallinn sem ég
treð ofan í kassann hjá bflstjóranum -
ég myndi sá meira eftir peningum sem
fæm í bensín ef ég ætti bíl, og fæm í
það að bensínfélög stjómarflokkanna
reistu enn fleiri af sínum forljótu og
rándým bensínstöðvum.
Vandamál SVR er einn anginn af
taumlausri eyðslu Islendinga í prí-
vatgræjur. Þjóðarauðnum sem safnast
hefur á lýðveldistímanum hefur verið
sóað í drasl sem mölur og ryð em að
granda um allt land. Það er með hrein-
um ólíkindum hve íslendingum hefur
verið ósýnt um það á Iýðveldistíman-
um að byggja upp almannaþjónustu af
ýmsu tagi, með allan þennan auð;
samneysla er hér nokkurs konar
skammaryrði eins og slíkt hafi eitt-
hvað með kommúnisma að gera. Þessi
taumlausa einstaklingshyggja á röng-
um stöðum veldur því að um allan bæ
loga fjölbýlishús af illdeilum um út-
færslur á nauðapraktískum málum, lit
á húsinu, viðgerðir á tröppunum, lög-
un á handriðinu. Heilbrigðiskerfið er
að hrynja út af umbúðakostnaði,
tryggingakerfið er í einokunarhöndum
stjómarflokkanna - almenningssam-
göngur em naumast til.
Og þar er ekki við stjóm Sjálfstæð-
isflokksins á borginni að sakast í
sjálfu sér. Vandamál Strætisvagna
Reykjavíkur eru allt eins sprottin af
því þegar verkalýðshreyfingin knúði
það fram í samningum hér um árið -
var það ekki skattlausa árið? - að
felldir yrðu niður tollar á bflum. Af-
leiðingin varð sú að keyptir vom tveir
og þrír og fjórir bflar á hvert heimili,
götumar fylltust af kolvitlausum strák-
um á Turbobílum, bílastæði við
menntaskólana vom yfirfull af rándýr-
um dellubílum, svo sá sem átti leið
um hélt kannski að hann ætti leið hjá
heildsalamóti. Fólki snarfækkaði í
strætó og þar var fækkað ferðum sem
varð til þess að fólki fækkaði sem
varð til þess að fækkaði ferðum sem
varð til þess að fólk hvarf úr strætó,
sem varð til þess að menn ákváðu að
snúa þessari þróun við.
Það eina sem getur bjargað Strætó
er að almenningur snúi þangað aftur.
Um leið og fólkinu fjölgar kallar það á
tíðari ferðir, meiri peningur verður til
þess að hægt er að lækka aftur far-
gjöldin. Og svo framvegis. Einhvers
staðar verður að byrja, því hinn taum-
lausi einkabílaakstur er skaðlegur,
óhagkvæmur og hvimleiður hvemig
sem á það er litið. Það er ekki verra en
hvað annað að reyna að byija á því að
bæta þjónustuna. Hins vegar held ég
að forráðamenn SVR eigi að auka
muninn á því að kaupa sér kort og svo
því að staðgreiða. Það á að umbuna á
einhvem hátt þeim sem taka strætó að
staðaldri, en láta hina sem gera það
bara þegar bfllinn bilar blæða og finna
til þess að nær væri að fá sér kort og
fara að stunda strætó. ég held að ekk-
ert gerist til viðreisnar strætisvagna-
kerfisins fyrr en kortin eru orðin vem-
lega vænlegur kostur, en að það sé
ekki eins og núna er, að fólk spari
óverulega smáupphæð á því að nota
kortið tvisvar á dag, alla daga vikunn-
ar.
Alla daga dynur á manni þessi setn-
ing: maður verður að eiga bíl í
Reykjavík! Þetta er íslenska einstak-
lingshyggjan sem reynir að gera alla
eins - og mætti orða: „Ég áskil mér
allan rétt til að gera það sama og allir
hinir. Félagslegur þrýstingur og óhag-
ræði við útréttingar á strætó veldur þvf
að maður virðist dæmdur til að kaupa
sér bíl hér í höfuðborginni sem er
hörmulegt því það er hundleiðinlegt
að eiga og reka bíl, það er leiðinlegt
að keyra bíl, það er leiðinlegt að
skipta um dekk, það er leiðinlegt að
fara með hann í skoðun - kallið mig
pervert en ég fær ekkert út úr því að
þvo bfl.
Það er blóðugt að borga af bfl óg
hægt að gera svo margt og svo margt
og svo margt við peningana sem fara í
hann, eins og til dæmis að fara til
Martinique eða fá sér bát, safna sjald-
gæfum bókum, koma sér upp rauðvín-
skjallara, fá sér flygil... ■
29. september
Atburðir dagsins
480 f.Kr. Grikkir gersigra
Persi í sjóorrustunni við Salain-
is. 1902 Franski rithöfundurinn
Emile Zola deyr. 1938 Munc-
hen-ráðstefnan hefst. Þar funda
Hitler, Chamberlain, Daladier
og Mussolini. 1974 Eiður Eir
Vilhjálmsdóttir tók prestvígslu,
fyrst íslenskra kvenna.
Afmælisbörn dagsins
Tintoretto 1518, ítalskur list-
málari. Miguel de Cervantes
1547, spænskur rithöfundur og
Ieikskáld, höfundur Don Kík-
óta. Nelson 1758, breskur
flotaforingi og stríðshetja.
Jcrry Lec Lewis 1935, banda-
rísk rokkstjarna. Ólafur Örn
Haraldsson 1947, alþingis-
maður.
Annálsbrot dagsins
Raunaár. Það fyrst þann 14.
Januarii sálaðist úr langsömum
veikleika vor sannkallaði allra-
náðugasti kongur og herra,
Fridrich 5. (sem fslandi vildi
allt gott, hvað hann sýndi með
sinni margfaldri geðgæzku og
gjafmildi), á hans aldurs ári
43., ríkisstjórnar 19. Það var
voru fátæka föðurlandi mesti
missir, stærsta sorg og skaði.
Höskuldsstaðaannáll 1766.
Morð dagsins
Árlega eru framin um það bil
tuttugu morð í Lundúnum og
þau eru ekki öll alvarleg -
stundum eru það bara eigin-
menn að drepa eiginkonur sín-
ar.
G.H. Hatherill yfirmaður Scotland
Yard, 1954.
Sórfræði dagsins
Eg var sérfræðingur í fólks-
flutningavandamálum.
Stríðsglæpamaðurinn Adolf Eich-
mann , 1961.
Máisháttur dagsins
Margur syngur vísuna eftir
annarra nótum.
Orð dagsins
Spennti eg miðjci spjcildagná,
spriklaði sál á vörum;
stillingin, sem oss er á,
œtlaði að verða áförum.
Benedikt Jónsson Gröndal, 1762
1825.
Skék dagsins
Skákþraut dagsins er létt og
löðurmannleg. Lukacs hefur
hvítt og á leik gegn Flesch í
skák sem tefld var árið 1975.
Lukacs finnur einfalda leið til
að vinna lið af svörtum.
Hvttur leikur og vinnur.
1. Rxf7! Hxf7 2. Dxe7 Meira
þurfti ekki til, enda er hrókur-
inn á 17 leppur. Flesch gafst
upp.