Alþýðublaðið - 20.10.1995, Blaðsíða 4

4
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 20. OKTÓBER 1995
f e m i n i s m i
■ Fjörugur fundur um konur og völd
Af hveiju hafa konur ekki
í gærkvöldi var íjörugur og íjölmennur fundur á Sólon íslandus þar
sem alþingismennimir Jón Baldvin Hannibalsson, Lára Margrét
Ragnarsdóttir og Svavar Gestsson ræddu um völd. Þar sem fundurinn
var liður í jafnréttisdögum Stúdentaráðs var hlutur kvenna, eða skortur á
honum, þar fyrirferðarmikið umræðuefni. Kolbrún Bergþórsdóttir mætti
á fundinn og hefur skráð það sem henni þótti eftirtektarverðast í máli
ræðumanna.
Svavar Gestsson
Vald hefðarínnar
Hvemig birtist valdið konum. í fyrsta
lagi í lægri launum og almennt lakari
þjóðfélagsaðstöðu. Þetta kemur mjög
víða fram og er þekkt, mér liggur við að
segja „viðurkennd staðreynd". Sumir
bæta því við að ekkert sé við þessu að
gera. Það er misskilningur.
í öðm lagi birtist valdið í því að kon-
umar eru undir oki heimilisstarfa en
karlar yfirleitt ekki. Og það er umhugs-
unarefni hvað þessir hlutir hafa lítið
breyst, til dæmis á síðustu tuttugu, þijá-
tíu árum þegar jafnréttisbaráttan hefur þó
verið hvað öflugust. í þessu birtist vald
hefðarinnar.
í þriðja lagi birtist valdið í sinni gróf-
ustu mynd í heimilisofbeldinu. Þar er
ekki einungis um að ræða líkamlegt of-
beldi, heldur það ofbeldi sem felst í alda-
gömlum hefðum sem konur fá ekki risið
undir og karlar beita þær líka ómeðvitað
í mjög mörgum tilvikum.
í fjórða lagi er valdið sem konur em
beittar í markaðsþjóðfélaginu, í staðlaðri
hugmynd um útÚt. Við karlmenn emm
miklu fijálsari að því hvemig við lítum
út en konur. Við þurfum ekki að mála
okkur jaíh mikið og konur - eða næstum
því aldrei. Og við getum leyft okkur að
verða þykkari um okkur miðja, sem ekki
im MŒ)

BORG
Skipulagsnefnd
boðar til málþings
um framtíð
miðborgarinnar á
Hótel Borg
21. október n.k.
Tilgangurinn með
málþinginu er að
skapa umræðu um
framtíðarmögu-
leika í þróun
miðborgarinnar
og um hlutverk
hennar sem
menningar- og
þjónustumið-
stöðvar landsins.
Hinn þekkti
danski arkitekt Jan
Gehl flytur erindi
á málþinginu um
hvernig hægt er
að skapa lifandi
miðbæ.
/x a /rt t ( cf a /'ó' t/ /i
, . ---- Dapskrát V S
Dagskrá:
Kl. 10.00 Setning: Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, borgarstjóri.
10.15
10.30
10.50
11.10
11.30
11.50
12.10
12.30
13.30
13.45
14.45
15.15
Skipulag Reykjavíkur og miðborgin,
Bjarni Reynarsson, aðstoðarforstöðum. Borgarskipulags.
Gildi þess að hata framtíðarsýn,
Þórður S. Óskarsson, vinnusáltræðingur.
Hlutverk húsverndar í þróun og uppbyggingu miðborgarinnar,
Guðrún Jónsdóttir og Ögmundur Skarphéðinsson, arkitektar.
Sóknarfæri í atvinnulífi miðborgarinnar,
Baldvin Jónsson, verkefnisstjóri Bændasamtaka íslands.
Reykjavík sem menningarborg, hlutverk miðborgarinnar,
Guðrún Pétursdóttir, forstöðumaður Sjávarútvegsst. H.í.
Líf í miðbænum, Dagur Eggertsson, læknanemi
og Sigþrúður Gunnarsdóttir, háskólanemi.
Fyrirspurnir.
Hádegisverður.
Miðborgir í Bretlandi - svipmyndir frá ferð
skipulagsnefndar 9.-19. sept. s.l.,
Ágústa Sveinbjörnsdóttir, arkitekt, Borgarskipulagi.
Að skapa lifandi miðbæ,
Jan Gehl, arkitekt.
Fyrirspurnir og umræður.
Samantekt, Guðrún Ágústsdóttir,
forseti borgarstjórnar.
15.30 Fundarslit.
er mjög vinsælt á öðrum tímum. Þannig
að hin staðlaða ímynd markaðsþjóðfé-
lagsins bitnar mjög harkalega á konum.
Þessi staðlaða ímynd markaðsþjóðfé-
lagsins kemur firam í fegurðarsamkeppni
á konum.
Þetta eru allt hlutir sem gera aðstæður
kvenna í þjóðfélaginu afit öðru vísi en
karla. Og þegar við ræðum um baráttu
um völd verðum við einnig að gera okk-
ur grein fyrir því hvemig valdið bitnar á
því fólki sem við erum að tala um.
Ábyrgð stjómvalda snýr að fjórum
mjög mikilvægum þáttum. í fyrsta lagi
er það sá þáttur sem snýr að bömum og
aðstæðum þeirra. Mæðravemd, ung-
bamaeftirlit, leikskólar. í þessu jafhréttis-
samhengi og valdasamskiptum kynjanna
skiptir miklu máli að allir þessir hlutir
séu í lagi.
í öðm lagi skiptir máli að gripið sé til
ráðstafana til þess að jafha launin. Hvað
er hægt að gera í þeim efnum? Það væri
hægt að fá aðila vinnumarkaðarins,
borgina og ríkið til þess að gera jafn-
launaáætlun til nokkurra ára, ráða jafh-
launafulltrúa sem fylgjast með fyrirtækj-
um, bæði einafyrirtækjum og opinberum
fyrirtækjum. Þá verða þau fyrirtæki kærð
sem bijóta jafnlaunaáætlun. Þetta hefur
til dæmis verið gert í Canada, eins og
fram hefur komið í því pólitíska riti
Vem, sem ég les ævinlega með mikilli
ánægju.
Þriðja atriðið snertir jafnréttisuppeldi.
Það er gríðarlega mikilvægt atriði og
snýst ekki bara um það hvort strákamir
pijóna sokka eða stelpumar saga með
sög, eins og Guðrún Heigadóttir hefur
rakið mjög rækilega í heimsfrægum
ræðum sínum um þessi máf. Mér finnst
að þama verði að koma til mjög víðtækt
jafnréttisátak í skólakerfinu. Það segir
kannski sína sögu að þegar ég sat í
menntamálaráðneytinu þá settum við í
Svavar Gestsson í ræðustól þar
sem hann ræddi meðal annars um
ábyrgð stjórnvalda.
gang jafnréttisátak í öllum skólum á
Reykjanesi. Það var stöðvað um leið og
skipt var um forystu í menntamálaráðu-
neytinu. Menn töldu ekki að þörf væri á
þessu átaki. En það skiptir mjög miklu
máli að virkt jafiiréttisstarf sé í skólum
og þar sé unnið með skipulögðum hætti.
í fjórða lagi vil ég nefha heimilsof-
beldi. Þar finnst mér að stjómvöld eigi
að taka þátt í skipulögðum aðgerðum til
fræðslu og vemdar konum. Eg held að
við eigum mjög langt í land í þeim efn-
um og það á ekki að láta stofnanir, eins
og til dæmis Kvennaathvarfið lifa á
lausastyrkjum frá opinberum aðilum.
Stjómvöld eiga að sjá sóma sinn í því að
halda þannig á málum að þessar stofhan-
ir búi við traustan fjárhagslegan grund-
völl.
Ég vil taka fram að ég er andvígur
valdi til að hafa vald. Ég er andvígur
valdi sem kúgar aðra. Ég vil ekki svo-
leiðis vald; hugsjónalaust vald, valdsins
vegna. Það er hættulegt vald. Það hefur
ekki bara komið fyrir hægri menn að
beita slíku valdi, og verða fómalömb
slíks valds, heldur einnig vinstri menn.
Það er mikUvægt að hafa í huga að í
þessu þjóðfélagi er ríkjandi valdasýki á
mörgum sviðum. Því er ástæða til þess
að hvetja fóUc til þess að vera vart um sig
og hugleiða þessi mál í alvarlegu sam-
hengi. Menn þurfa líka að átta sig á því
hvenær um er að ræða völd og áhrif ann-
ars vegar og vegtyllur hins vegar. Ég er
ekkert viss um að allar þær vegtyllur
sem hafa verið taldar jafngilda völdum
þýði endilega völd eða áhrif. Ég tel að
oft sé um að ræða innihaldslaus metorð.
völd?
Ég þarf ekki aUtaf að vera þannig að það
sé betra fyrir konur að konur komist til
valda. Ég er ekki viss um að það hafi
verið betra fyrir konur að Thatcher varð
forsætisráðherra Breta. Ég er hræddur
um Ingibjörgu Pálmadóttur, sem er ann-
ars mjög góð stelpa, en ég er ekki viss
um að það sé mjög gott fyrir konur að
hún sé ráðherra.
Lára Margrét Ragnarsdóttir:
Konur verða
að breyta áherslum
sínum
Rétt er það, karlmenn hafa hingað til
mótað þjóðfélagið. Þó að mikilvægt sé
að viðurkenna þessa staðreynd, þá höf-
um við talað of lengi en ekki einhent
okkur í verkin, sem vinna þarf. Að
hamra sífellt á slíkum staðhæfingum
gerir ekkert nema veikja sjálfstraust
kvenna og tiltrú á eigin hæfileikum og
getu. Spyija má: Hvemig í ósköpunum
er hægt að ætlast tíl þess að konur fari
óhindrað út í hefðbundna valdabaráttu, í
stjómmálum eða annars staðar, þegar
stöðugt berast þau skilaboð að í raun eigi
þær enga möguleika, nema til komi alls-
heijar bylting á því umhverfi sem þær
lifaí?
Það er ljóst að konur almennt verða,
til að hafa sömu möguleika og karlmenn
til valda, að leita orsakanna fyrir því að
þær nái ekki árangri og völdum. Femin-
istar hafa, að minu maú, ekki alltaf horft
raunsæjum augum á þessar staðreyndir.
Þær hafa lagt ofuráherslu á sérkenni og
reynsluheim kvenna og unnið út frá
þeim forsendum og ekki skynjað nægi-
lega mikilvægi hefðbundinna leikreglna.
Ég hef ekki ætíð verið sammála þessum
vinnubrögðum.
Lára Margrét sem sagði í ræðu
sinni að konur yrðu að taka tillit til
ríkjandi leikreglna.
Kenning mín er sú að hvert sem mað-
ur fer, hvort heldur konur eða karlar em
við völd, þá sé nauðsynlegt að skoða vel
leikvöllinn og þær leikreglur sem gilda
hveiju sinni fyrir og í upphafi leiks og
jafnvel lengur. Maður getur sýnt nokkrar
sérfléttur í upphafi, en annars er farsæl-
ast að fylgja meginreglum. En þegar
maður (í merkingunni „homo sapiens")
hefur sannað sig sem góðan leikmann,
þá er kominn tími til að reyna nýjar
áherslur til að breyta leiknum til hins
betra.
Þessi tel ég vera hin nýju viðhorf
fijálslyndra hægri femínista, sem konur í
Sjálfstæðisflokknum hafa verið að þróa
á undanfömum árum: að allir, - karlar
jafht sem konur, - eigi að breyta ríkjandi
viðhorfum og gildum sem lúta að ríkj-
andi hlutverkum kynjanna - með því að
meta einstaklinginn sjálfan eftir mis-
munandi hæftú og getu hvers og eins, og
ná þannig því besta út úr sérhveijum ein-
staklingi.
Því miður verð ég að segja af eigin
reynslu, að konum hefur ekki tekist að
temja sér þau vinnubrögð karla, að
styðja hvor aðra og valda sjálfa sig með
því að hygla öðrum kvenmönnum og
hjálpa þeim til valda. Konur hafa í mesta
lagi gert með sér samkomulag um að
styðja allar konur, en er gott og vel, en
slíkt eru ekki vænleg vinnubrögð - ekki
síst þar sem engan veginn er ttyggt að
allar konur fylgi þeirri reglu. Af því get-
ur leitt, að engin kona nái valdastöðu.
Konur verða, að minnsta kosti í næstu
framtíð að byggja sinn leik á þeim regl-