Alþýðublaðið - 31.10.1995, Síða 7

ÞRIÐJUDAGUR 31. OKTOBER 1995
ALÞYÐUBLAÐIÐ
m e n n
Glórulaus samsetningur
Kormákur Bragason:
Auga fyrir tönn
Hekluútgáfan 1995
Á bókarkápu segir að höfundur
þessa verks sé doktor og prófessor í
uppeldisfræði, sem hafi um iangt
skeið unnið að bamaverndannálum,
meðal annars sem formaður barna-
vemdamefndar. Eg ætla rétt að vona
að þetta séu ekki staðreyndir heldur
uppspuni höfundar sem kosið hefur
að skrifa þetta verk undir dulnefninu
Kormákur Bragason. Ekki veit ég
hver maðurinn á bak við dulnefnið
er, en hitt veit ég að í verki hans
vottar hvorki fyrir mannskilningi eða
sálfræðilegu innsæi. Þar fá getuleysi,
miður þekkilegir hugarórar og
subbuskapur að dandalast að vild.
í bókinni segir frá hjónunum Jón-
steini og Víólettu, fjölskyldum þeirra
og vfnum. Áherslan er bundin kynlífi
þessa fólks, en þar ríkja margskonar
flækjur. Meginhluti sögunnar fjallar
um kynferðislega misnotkun föður á
tveimur dætra sinna og vangefinni
stúlku. Þegar uppvíst verður um
þessa misnotkun, mörgum ámm eftir
að hún hefur átt sér' stað, er kallaður
til fjölskyldudómstóll sem tekur að
sér að dæma í málinu og framfylgir
síðan dómnum.
Þeir karlmenn sem við sögu koma
eru yfirleitt reknir til starfa og um-
svifa af frumkenndinni einni, það er
að segja kynhvötinni. Fyrir vikið
brölta þeir á konum meginhluta sög-
unnar. Konurnar eru mestan part
fórnarlömb kynferðislegra hvata
karlmanna, og þáttur þeirra í sögunni
lítill umfram það.
I sögunni er reyndar ekki hægt að
merkja verulegar tilraunir í átt til
persónusköpunar. Skil milli persóna
eru einföld og byggjast á því að karl-
menn hugsa með kynfærunum og
konur láta dæluna ganga. Enginn
mælir hins vegar af umtalsverðu viti.
Allra síst huglæknirinn Brandur
Brandsson, sem á langar og ámátleg-
ar ræður á borð við þessa:
„Allir menn eru spendýr, þú líka,
frú Víóletta, þú ert spendýr; ég er
spendýr; Jónsteinn, eiginmaður þinn,
er spendýr; móðir þín, Víóletta, hún
er spendýr; við erum það öll... Kyn-
orkan sem býr í líkama þínum, frú
Víóletta, ersterkasta lífsaflið sem þú
býrð yfir. Þetta sama lífsafl, kynork-
an, býr í mínum líkama, í líkama
Jónsteins, eiginmanns þíns, í líkama
móður þinnar og föður, í líkömum
allra manna, allra spendýra."
Þessi spendýraspeki tröllríður bók-
inni, í sterkustu hugsanlegu merk-
ingu þess orðs, og gerir hana að
glórulausum samsetningi. Ef glóra
finnst í sögunni þá er hana að finna í
byrjun, í upphafskafla bókarinnar,
þar sem lýst er umhverfi tjamarinn-
ar. En það er líka áður en spendýrin
koma við sögu. Stuttu eftir innkomu
Skil milli persóna eru
einföld og byggjast á
því að karlmenn hugsa
með kynfærunum og
konur láta dæluna
ganga. Enginn mælir
hins vegar af skyn-
samlegu viti.
þeirra leiðist sagna út í ömurlega
þvælu. Það er efnið sem afveigaleið-
ir höfundinn. Hann eigrar um,
stefnulaust, með söguefnið í fartesk-
inu og gónir á kynferðisþáttinn, sem
hann bisast við að gera sem subbu-
legastan. Þar lukkast honum erindið
svo vel að á endasprettinum fyllist
bókin af kynferðislegu óráðshjali,
svo umfangsmiklu, að það hlýtur að
slá út af laginu jafnvel ötulustu hug-
arsmiði í þeim efnum.
Heimildaskáldsaga án persóna
Björn Th. Björnsson:
Hraunfólkid
Mál og menning 1995
Árið 1993 sendi Mál og menning
frá sér heimildaskáldsögu Bjöms Th.
Bjömssonar Falsarann og í ár kemur
önnur heimildaskáldsaga, Hraunfólk-
ið, eftir sama höfund. Hraunfólkið
gerist á fyrri hluta 19. aldar og segir
frá íbúum Þingvallasveitar, einkum
Páli Þorlákssyni sóknarpresti í Þing-
vallasókn, fjölskyldumeðlimum hans
og afkomendum. Stór þáttur sögunnar
segir frá afskiptum Þingvallaklerka af
heldur skrautlegu ástarlífi kotbónda
nokkurs.
Falsarinn var prýðilega vel heppn-
uð bók þar sem saman fór fróðleikur
og skemmtun. Þessi er nokkuð dauf-
ari. Höfuðgallinn virðist mér sá að
höfundur gefur sér ekki nægan tíma
til að sinna persónum sínum. Hann
leiðir þær á svið hveija á fætur ann-
arri, en snýr of fljótt frá þeim til að
kanna önnur svið og koma öðrum
einstaklingum að. Ekki er nostrað
nægilega við persónusköpun. Um leið
renna persónur of mikið saman í eitt
og verða aldrei eftirminnilegar. Þetta
er óneitanlega stór galli, því líf þeirra
persóna sem getið er í bókinni virðist
hafa verið af því efni sem nægja ætti
skáldi til að leggja út af á minnisstæð-
an hátt.
Mér virðist sem höfundur hafi ætl-
að sér um of. Sagan sem hann skráir
er einfaldlega of umfangsmikil og fer
í of margar áttir. Því er persónum öll-
um lítillega sinnt, án þess að þeim
gefist mikið svigrúm til athafna á síð-
um bókarinnar.
Frásagnarstíll, með alls kyns útúr-
dúrum og vangaveltum, einkennir
söguna. Með þeirri aðferð nær höf-
undur ágætlega að skapa trúverðugan
tíðaranda 19. aldar í sveit sem er
einkar harðbýl, og um leið laumar
hann að lesandanum alls kyns fróð-
leik. Ég er þó þeirrar skoðunar að
höfundur ofnoti þessa aðferð því hún
á sinn þátt í því að mynda fjarlægð
milli lesanda og sögupersóna. Les-
andinn er oft kominn í nálægð við
persónur bókarinnar þegar höfundur
treður sér á milli með upplýsingaer-
indi eða leiðist út í útúrdúra um um-
hverfi og aðstæður. Um leið rofnar
samband lesandans við persónur og
saga þeirra verður eins og atburður í
annálum en ekki örlagasaga sem opn-
ar lesanda skilning á tilfinningum,
sálarlífi og gjörðum persóna.
En ég vil ekki gera lítið úr því sem
sagan er. Þvf þó mér þyki sitthvað
skorta þá er þetta langt frá því að vera
slæm bók. Hún er afar vel stfluð, enda
er Bjöm Th. einn okkar bestu stflista.
I henni er samankominn mikill sögu-
legur fróðleikur og því ættu flestir að
vera einhveiju nær eftir lesturinn. En
um leið skortir skáldsöguna nokkuð
til þess að vera verulega minnisstæð
örlagasaga. Og þar veldur einfaldlega
að ekki hefur verið nægilega hugað
að því að skapa persónur sem lifna á
Mér virðist sem höf-
undur hafi ætlað sér
um of. Sagan sem
hann skráir er einfald-
lega of umfangsmikil
og fer í of margar átt-
ir. Því er persónum öll-
um lítillega sinnt, án
þess að þeim gefist
mikið svigrúm til at-
hafna á síðum bókar-
innar.
síðum bókarinnar. Ég held að Bjöm
Th. sé fær um að skapa slíkar persón-
ur, þó það hafi misfarist að þessu
sinni. Þeir sem unna sögulegum ffóð-
leik ættu þó ekki að láta verkið fram
hjá sér fara. Bókin mun líkast til svala
forvitni þeirra og fróðleiksfýns og
skilja þá eftir nokkuð sátta. Þeir sem
vilja kanna skáldskapargildið munu
lfldega ekki verða jafn sáttir.
Davíðskvöld
Listaklúbbs
Leikhúskjallarans
f kvöld minnast nemendur
ljóða- og aríudeildar Söngskólans
í Reykjavík aldarafntælis Davíðs
Stefánssonar í samvinnu við
Listaklúbb Leikhúskjallarans.
Nemendur söngskólans flytja
sönglög við Ijóð Davíðs, við und-
irleik og undir stjórn Magnúsar
Ingiinarssonar og Ólafs Vignis
Albertssonar. Þorsteinn Gylfa-
son prófessor verður kynnir á tón-
leikunum og kynnir skáldið. Dag-
skráin hefst kl. 21.00 en húsið
verður opið frá 20.00.
Söngskráin hefst á dúett eftir
Jón Björnsson, en síðan taka við
lög úr leikritum eftir Atla Heimi
Sveinsson og Pál ísólfsson. Jó-
hann Ó. Haraldsson, Eiísabet
Jónsdóttir, Sigvaldi Kaldalóns.
Karl O. Runólfsson og Jakob
Haligrímsson eiga einnig lög á
fyrri hluta dagskrá. Sautján söngv-
arar ásamt píanóleikaranum Ólafi
Vigni Albertssyni koma fram í
fyrri hluta dagskrár sem lýkur með
dúettum eftir Pétur Sigurðsson
og Jón Björnsson.
Eftir stutt hlé verður slegið á
léttari strengi og flutt sígild dæg-
urlög. Þau flytja nítján nemendur,
í einsöng og kór, við undirleik og
undir stjórn Magnúsar Ingimars-
sonar.
Siðmennt
með opinn
fund
Félagið Siðmennt heldur á þriðju-
dagskvöld opinn fund um kristin-
ffæði, trúarbragðafræði og siðfræði í
grunnskólum. Spurt er: Ríkir trú-
frelsi í skólunum? Njóta þeir jafn-
réttis sem ekki eru lúterstrúar? Á að
auka, fella niður eða breyta fræðsl-
unni? Þarf jafnvel að aðskilja rfld og
kirkju til að geta breytt fræðslunni?
Framsögumenn verða Birna
Þórðardóttir blaðamaður, Gísli
Gunnarsson sagnfræðingur og sr.
Sigurður Páisson stundakennari
við Kennaraháskólann, en hann var
áður námstjóri í kristinfræði.
Skordýra-
þjónusta
Málfríðar
Bókaútgáfan Forlagið hefur sent
frá sér bamabókina Skordýraþjón-
usta Mdlfríðar eftir Sigrúnu Eld-
járn. Bókin íjallar um gamalkunn-
ugar persónur úr fyrri bókum Sig-
rúnar, Kugg og hina skrítnu vinkonu
hans Málfríði. Segir af því hvað ger-
ist þegar Málfríði datt í hug að
stofna eigið fyrirtæki, Skordýraþjón-
ustuna.
Sigrún Eldjám er einn ástsælasti
bamabókahöfundur okkar. Hún hef-
ur samið á annan tug bamabóka og
myndskreytt enn fleiri og hlotið ótal
viðurkenningar.
Listaverka-
dagatal
Nýlega kom út á Kjarvalsstöðum
listaverkadagatal fyrir árið 1996.
Um er að ræða einkar vandað daga-
tal, prýtt myndum af verkum eftir
nokkra af helstu listamönnum þjóð-
arinnar, úr eigu Listasafns Reykja-
víkur. Dagatalið er hannað til að
geta staðið á borði, en það er í sér-
hannaðri öskju úr plexigleri sem
svipar til askja utan um geisladiska.
Dagatal Listasafns Reykjavíkur
kostar 795 krónur og er meðal ann-
ars til sölu í safnaverslunum safnsins
á Kjarvalsstöðum og í Ásmundar-
safni.