Alþýðublaðið - 07.11.1995, Blaðsíða 7

ÞRIÐJUDAGUR 7. NÓVEMBER 1995 ALÞÝÐUBLAÐIÐ
7
ekki um neitt annað að velja? Er engin
önnur leið?
„Guð miskunnar leikskólabömun-
um,“ orti skáldið Jehúda Amikhæ, sem
er hér með okkur í kvöld.
f marga áratugi hefur Guð ekki sýnt
leikskólabömunum í Miðausturlöndum
neina miskunn, né heldur skólakrökk-
unum eða hinum fullorðnu. Það hefur
alls engin miskunn ríkt í Miðaustur-
löndum í marga mannsaldra.
Herra mínir og frúr.
Ég var ungur maður sem er nú hnig-
inn að árum. Og af öllum þeim minn-
ingum sem ég hef viðað að mér á sjötíu
og tveimur árum, þá vil ég nú minnast
vonarinnar.
Þjóðir okkar hafa nú kosið að leyfa
voninni að lifa. Þótt skelfilegt sé, þá er
líf þjóða okkar nú í okkar höndum. í
kvöld beinast augu þeirra að okkur og
hjörtu þeirra spyrja: Hvernig munu
þessir menn og konur nota það vald
sem þeim hefur verið trúað fyrir?
Hvaða ákvarðanir munu þáu taka?
Hvemig verður sá dagur sem við vökn-
um til í fyrramálið? Verður það dagur
friðar, eða dagur stríðs? Dagur hiáturs
eða dagur tára? Dagur vonar eða dagur
dauða?
Hvert bam er fætt á algjörlega ólýð-
ræðislegan hátt. Barnið fær ekki að
velja sér föður eða móður. Það fær ekki
að velja sér kyn eða hörundslit, ekki
trú, ekki þjóðerni, ekki heimaland.
Hvort sem barnið fæðist í höll eða
hreysi, hvort sem það fæðist í lýðræðis-
ríki eða undir harðstjóm, þá hefur bam-
ið ekkert um það að segja. Frá því
barnið kemur í þennan heim með
kreppta hnefana, þá munu örlög þess
ráðast að mjög stómm hluta af leiðtog-
um þjóðar þess. Það er á þeim sem það
veltur hvorf bamið mun lifa við alls-
nægtir eða örbrigð, við öryggi eða við
ótta. Örlög þess eru. fjöregg í okkar
höndum - ríkisstjórnanna í löndum
heimsins, hvort heldur þau em lýðræð-
isríki eða ekki.
Herrar mínir og frúr.
Rétt eins og engin tvö fmgraför em
eins, þannig em engar tvær manneskjur
alveg eins, og hvert land hefur sín eigin
lög og menningu, siði, venjur og leið-
toga.
En þó em til þau orð sem allur heim-
urinn getur tekið undir, ein hugsun sem
lifir hvert sem stjómarfarið í landinu
kann að vera, sem lifir meðal þjóð-
flokka sem annars eiga ekkert sameig-
inlegt, sem lifir á menningarsvæðum
sem em að öðm leyti gjöróllk.
Þetta em orð sem þjóð gyðinga hefur
þekkt um þúsundir ára, orð sem finna
má í Bók bókanna og hljóða svo:
„Jenisj- martem meód lenaf-sjo-teik-
hem.“ Þessi orð merkja: „Gefið því
góðan gaum að yður sjálfum." Eða eins
og það mundi
vera orðað á vor-
um dögum, þetta
er hugsunin um
heilagleika Kfsins.
Leiðtogar þjóð-
anna verða að sjá
fólki sínu fyrir
þeim aðstæðum -
því þjóðskipulagi,
ef menn vilja orða
það svo - sem
gera þjóðunum
kleift að njóta lífsins - að njóta þess að
tjá hug sinn og ferðast að vild sinni; að
hafa nóg að bíta og brenna og þak yfir
höfuðið; og njóta þess sem mikilvæg-
ast er af öllu - að lifa. Hreinlega að lifa.
Engin manneskja getur notið réttinda
sinna ef hún er ekki lengur á lífi. Og
því verður hvert ríki að vemda og varð-
veita fyrir alla muni sinn helgasta
grundvallarþátt sjálft lrf þegna sinna.
Aðeins til þess að verja líf okkar
megum við kalla þegna okkar í herinn.
Og til þess að vemda h'f þeirra þegna
okkar sem við köllum herinn, þá eyð-
um við gífurlegum fjármunum í orr-
ustuþotur og skriðdreka og önnur her-
gögn. Og þrátt fyrir allt þetta stál, þá
megnum við ekki að verja líf þegna
okkar og hermanna. Hermannagrafreit-
ir um allan heim eru þögul vitni um
það að leiðtogunum tókst ekki að hafa í
heiðri helgi mannlegs lífs.
Því þegar öllu er á botninn hvolft, þá
er aðeins ein raunvemleg leið til þess
að varðveita helgi lrfsins.
Sú leið er sannur friður.
Herra mínir og frúr.
Starf ‘hermannsins felur í sér
ákveðna þversögn. Við köllum hin
bestu og hugdjörfustu ungmenni okkar
í herinn. Við látum þau hafa hergögn
sem kosta morð fjár. Við búum þau af
festu og ákveðni undir þann dag þegar
þau verða að gera skyldu sína - og við
ætlumst til þess að þau geri skyldu
sína.
En um leið grátbiðjum við til Guðs
að sá dagur muni aldrei upp renna - að
flugvélamar muni aldrei hefja sig til
lofts, að skriðdrekamir þurfi aldrei að
mjakast af stað, að hermennimir þurfi
aldrei að framkvæma þá árás sem þeir
hafa verið svo vel þjálfaðir til að gera.
Við biðjum þess af því við vitum að
lífið er heilagt.
S'aga mannkynsins, og þá ekki síst
saga mannkynsins á okkar tímum, hef-
ur kynnst skelfilegum dæmum um það
þegar þjóðarleiðtogar gerðu úr þegnum
sínum fallbyssufóður í nafni djöfullegr-
ar hugmyndafræði - hins illskeytta fas-
isma, hins hræðilega nasisma. Myndir
af bömum sem er smalað til slátrunar,
myndir af ofsahræddum konum sem
ýtt er inn í gin gasofnanna; þær myndir
vaka fyrir augum hvers leiðtoga af
okkar kynslóð, og leiðtoga komandi
kynslóða. Þær eru vamaðamierki öll-
um þeim sem fara með völd:
Næstum hvert einasta stjórnkerfi
sem ekki hefur gert helgi lífsins að
innsta kjama sínum, næstum hvert ein-
asta slíkt stjómkerfi hefur að endingu
hrunið og orðið að engu. Næg dæmi
um það eru fyrir augum okkar um
þessar mundir.
Samt segir það ekki alla söguna. Til
þess að varðveita heilagleika mannlífs-
ins, þá neyðumst við stundum til þess
að hætta lífinu. Stundum er engin önn-
ur leið til þess að veija þegna okkar en
berjast fyrir lífi þeirra, fyrir öryggi
þeirra og frelsi. Þessi þversögn býr í
eðli hvers lýðræðisríkis.
Herrar rnínir og frúr.
I Ísraelsríki, þaðan sem ég kem, í
ísraelska hemum sem ég hef haft þann
heiður að þjóna, þar höfum við ætíð lit-
ið á helgi lífsins sem hina æðstu dyggð.
Við höfum aldrei farið í stríð nema til-
neyddir, nema við höfum í raun og
sannleika ekki komið auga á neina aðra
leið.
í sögu Ísraelsríkis, og í annálum ísra-
elska hersins, er að finna þúsundir
sagna um hermenn sem fómuðu sér,
sem gáfu líf sitt, sem dóu er þeir
reyndu að bjarga særðum félögum sín-
um, sem gáfu líf sitt til þess að komast
hjá því að gera mein saklausum borg-
uram í liði óvinanna.
A næstu dögum mun sérstök nefnd á
vegum ísraelska hersins reka smiðs-
höggið á siðareglur fyrir hermenn okk-
ar. Reglumar sem lúta að vemd manns-
h'fa em svohljóðandi, og ég les orðrétt:
„Sérhver hermaður verður að gera
sér grein fyrir því að vemd mannslífa
er æðsta takmark hans, og mun hann
leitast við að gera það á allan hugsan-
legan hátt, og því aðeins leggja sjálfan
sig eða aðra í lífshættu að ákveðnar fyr-
irskipanir hans krefjist þess.
Heilagleiki mannlegs lífs skal ætíð
vera sérhveijum hermanni í her fsraels-
ríkis efst í huga og birtast í öllum að-
gerðum þeirra, í nákvæmum og yfir-
veguðum áætlunum þeirra, í vitrænni
þjálfun þar sem öryggishagsmunir
skulu ætíð vera í fyrirrúmi, og í fram-
kvæmd skipana sem ætíð skulu gjörðar
af fullri dómgreind og í samræmi við
yfirlýst markmið; þar sem haldast í
hendur nauðsynleg áhætta og æskileg
aðgát; og ætíð skal leitast af öllum
mætti við að ná fyrirfram gefnum
markmiðum með sem allra minnstu
mannfalli.” Tilvitnun lýkur.
Þau ár sem nú fara í hönd - jafnvel
þótt styijöldum kunni að ljúka, eftir að
friður kemst á í landi okkar - munu
þessi orð verða sá kyndill sem ætíð
logar yfir herbúðum okkar, sá viti sem
þjóð okkar mun fara eftir. Og við erum
stolt af því.
Herrar mínir og frúr.
Við emm nú í miðju kafi við að reisa
friðinn frá grunni. Arkitektar og verk-
fræðingar þessa verkefnis eru nú að
störfum, jafnvel nú er við stöndum hér
í kvöld, þeir reisa ffiðinn hægt og bít-
andi, leggja hvem múrsteininn af öðr-
um í hús friðarins. Þetta verkefni er erf-
itt, flókið og þreytandi. Minnstu mistök
gætu orðið til þess að húsið hryndi til
gmnna og ógn og skelfing yrðu hlut-
skipti okkar allra.
Því em við staðráðnir í að vinna verk
okkar af kostgæfni - þrátt fyrir þann
toll sem morðóðir hryðjuverkamenn
kunna að taka, þrátt fyrir ofstopafulla
og grimmlynda óvini friðarins.
Við munum reisa hús friðarins af
ákveðni og festu.
Við munum ekki láta staðar numið.
Við munum aldrei gefast upp. Frið-
urinn mun hrósa sigri yfir öllum sínum
óvinum, því hinn valkosturinn er verri
fyrir okkur öll.
Og við munum sigra.
Við munum sigra vegna þess að við
teljum hús friðarins vera guðs blessun
fyrir okkur öll, og tyrir böm okkar. Við
lítum á friðinn sem blessun fyrir alla
okkar nágranna, og íyrir félaga okkar í
þessari viðleitni - Bandaríkjamenn,
Rússa, Norðmenn, og mannkynið allt.
Nú vöknum við á hverjum morgni
sem önnur þjóð. Við höfum séð að
friður er mögulegur. Við sjáum vonina
í augum bama okkar. Við sjáum ljóm-
ann í andlitum hermanna okkar, við
sjáum friðinn skjóta rótum á götum úti,
í strætisvögnunum, úti á ökmnum.
Við megum ekki bregðast trausti
fólksins.
Við munum ekki bregðast trausti
fólksins.
Ég stend ekki einsamall hér í dag,
við þetta litla púlt í Osló. Ég stend hér
til þess að tala í nafni allra kynslóða
ísraels, til þess að tala í nafhi fjárhirð-
anna - rétt eins og Davíð konungur var
fjárhirður - ég tala í nafni hjarðsvein-
anna og þeirra sem annast ólífutrén, rétt
eins og spámaðurinn Amos; ég tala í
nafhi uppreisnarmanna gegn yfirvöld-
unuin, rétt eins og spámaðurinn Jerem-
ías var; og ég tala í nafni þeirra sem
héldu niður að sjó, rétt eins og spámað-
urinn Jónas.
Ég stend hér til að tala í nafni skáld-
anna og þeirra sem létu sig dreyma um
þann dag þegar stríðinu lyki, rétt eins
og spámaðurinn Jesaja.
Ég stend hér líka til þess að tala í
nafni allra sona ísraelsku þjóðarinnar,
eins og Alberts Einsteins og Bamch
Spinoza, eins og Maimonides, Sig-
munds Freuds og Franz Kafka.
Og ég er sendiboði og málsvari allra
þeirra milljóna sem létu lífið í ógnar-
eldum helfararinnar, en meðal þeirra
voru vissulega margir Einsteinar og
Freudar, sem em okkur nú glataðir, og
öllu mannkyni glataðir, brenndir til
ösku í gasklefunum.
Ég er hér sem sendiboði frá Jerúsal-
em, þeirri borg sem ég tók þátt í að
verja er óvinir sátu um hana, þeirri
Jerúsalem sem hefur alltaf verið og er
nú hin eilífa höfuðborg Israelsríkis og
sjálft hjarta þjóðar gyðinga sem biðja
til borgarinnar þrisvar á dag.
Og ég er líka sendiboði allra þeirra
bama sem hafa teiknað fyrstu myndina
sína af draumsýn friðarins, og ég er
málsvari innflytjenda jafnt frá Sánkti
Pétursborg sem Addis Abeba.
Ég stend þó hér umfram allt sem
fulltrúi þeirra kynslóða sem á eftir
koma og munu dæma um hvort við
■ Morðið á
Itzhak Rabin
Mun fyrst og
fremst verða
minnstfyrirað
hafa rétt fram
sáttahönd að
Yasser Arafat
segir Jón Baldvin Hannibalsson
fyrrverandi utanríkisráðherra.
„Morðið á Itzhak Rabin forsætis-
ráðherra Israels þýðir að hann er ann-
ar þjóðarleiðtoginn á hinum lang-
dregna friðarferli sem fómar lífi sínu í
þágu friðarsamninga. Hinn var að
sjálfsögðu Anwar Sadat. forsætisráð-
herra Egyptalands, skömmu eftir
Camp David samningana,“ sagði Jón
Baldvin Hannibalsson formaður Al-
þýðuflokksins og fyrrverandi utánrík-
isráðherra í samtali við Alþýðublaðið.
„Jafnframt fordæmingu á morðinu
hefur gripið um sig sá ótti að með
þessu voðaverki hafi verið bundinn
endi á framhald friðarsamninganna.
Það er engan veginn ljóst á þessari
stundu hvort svo muni fara. Rabin á
að baki langan feril. Hann var fýrst og
fremst hermaður, þjónaði ísraelska
hemum í tuttugu og sjö ár og gat sér
frægð sem herforingi, meðal annars í
Sex daga stríðinu, en hans verður
fyrst og fremst minnst í sögunni fyrir
það að hafa rétt fram sáttahönd að
Yasser Arafat, helsta óvini sínum í
áratugi, þegar að því kom að freista
þess að ná samningum til að binda
enda á áratugagamlar deilur fsraela og
Palestínumanna. Kastljósið beinist nú
að þeim öflum sem standa að baki
morðingjanum. Það er upplýst að
hann er fsraeli, sem tilheyrir hægri
öfgasamtökum. Hversu tengdur hann
er þar með inn í Likub bandalagið,
bandalag stjórnarandstöðuflokka,
þekki ég ekki á þessari stundu. Það er
einnig upplýst að hann hafði áformað
banatilræði fyrr. Það þarf engum út af
fyrir sig að koma á óvart, einfaldlega
vegna þess að Likub bandalagið hefur
snúist harkalega gegn friðarsamning-
unum og lýst því yfir að nái það völd-
um muni það ónýta þá. Þannig að
friðarviðleitnin og vonin um árangur
af friðarsamningum byggist á því að
Verkamannaflokkurinn { fsrael, vænt-
anlega undir forystu Shimon Peresar
haldi velli.“
vomm verðugir þeirra heiðurspeninga
sem við höfúm hlotið í dag.
Ég stend hér sem sendiboði ná-
granna okkar sem vom óvinir okkar.
Eg stend hér sem sendiboði hinna há-
leitustu vona þjóðar sem hefur mátt
þola allt það versta sem mannkynssag-
an hefur upp á að bjóða en eigi að síður
náð að setja sitt mark, ekki aðeins á
annála gyðingaþjóðarinnar, heldur
mamikynsins alls.
Með mér hér í dag em fimm milljón-
ir ísraelskra borgara - gyðingar og ar-
abar, drúsar og kirkassar - fimm millj-
ón hjörtu sem þrá ffið, tíu milljón augu
sem h'ta til okkar grátbiðjandi um ffið.
Herra mínir og frúr. Mig langar að
þakka fýrst og fremst öllum borgumm
fsraelsríkis, á öllum aldri og í öllum
stjómmálaflokkum, sem hafa lagst á
eitt og fómað sér í baráttunni fyrir ffiði
og hafa nú fært okkur öllu nær mark-
inu.
Mig langar að þakka félögum okkar
- Egyptum, Jórdönum, Palestínumönn-
um, og formanni Frelsissamtaka Palest-
ínuaraba, herra Yasser Arafat, sem við
deilum þessum Nóbelsverðlaunum
með - þessir félagar okkar hafa allir
valið leið friðarins og taka nú þátt í að
skrifa spánnýjan kafla í annála Mið-
austurlanda.
Mig langar að þakka fjölskyldu
minni fyrir stuðning hennar.
Herrar mínir og frúr. Ég var ungur
maður sem er nú hniginn að árum.
Leyfið mér í lokin að deila með ykkur
ævafomi hebreskri bæn sem þjóð mín
hefur farið með gegnum súrt og gegn-
um sætt, til merkis utn dýpstu þrár
hennar:
„Drottinn gefi mátt þjóð sinni;
Drottinn blessi þjóð sína - og oss öll -
meðfriði. “ ■
„Guð miskunnar leikskólabömunum,
hann miskunnar skólakrökkunum svolítið minna,
og sýnir hinum fullorðnu alls enga miskunn,
þeir mega sjá um sig sjálfn.
Og þar kemur að þeir verða að krafla sig áfram
á fjómm fótum,
yfir brennandi sandinn,
til að ná í sjúkratjaldið,
á eftir þeim blóðslóð.“