Alþýðublaðið - 10.11.1995, Page 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 10. NÓVEMBER 1995
s k o d a n i r
MMMHDID
21017. tölublað
Hverfisgötu 8 -10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi Alprent
Ritstjóri Hrafn Jökulsson
Umbrot Gagarín hf.
Prentun ísafoldarprentsmiöjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vská mánuöi.
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
Bragi Sigurjónsson
kvaddur
Árið 1978 gerðust þau fáheyrðu tíðindi að forseti efri deildar
Alþingis, Bragi Sigurjónsson, sagði af sér embættinu vegna
óánægju með ágreining stjómarflokkanna. Það er sjaldgæft að ís-
lenskir stjómmálamenn sýni þá festu að afsala sér völdum eða
vegtyllum vegna gmndvallaratriða. Yfirleitt er því öfugt farið:
Stjómmálamenn hafa tilhneigingu til að hanga einsog hundar á
roði á embættum sínum. En Bragi Siguijónsson átti lítið sameig-
inlegt með þeim atvinnustjómmálamönnum sem nú em svo fyrir-
ferðarmiklir í þingsal og hugsa fyrst og fremst um eigið skinn.
Hann var hugsjónamaður í eðli sínu og öll störf hans bám vitni
um trúnað við þær hugsjónir sem hann tileinkaði sér ungur.
I dag er Bragi Sigurjónsson kvaddur hinstu kveðju. Hann var
um árabil helstur forystumaður jafnaðarmanna á Norðurlandi og
gegndi ótal trúnaðarstörfum fyrir Alþýðuflokkinn. Bragi var ein-
arður baráttumaður og lengstaf í fremstu víglínu fyrir flokkinn:
Hann sat alls á 14 þingum, ýmist serh kjörinn þingmaður eða
varamaður. Veturinn 1978-79 gegndi hann embætti iðnaðar- og
landbúnaðarráðherra í minnihlutastjórn Benedikts Gröndals.
Vissulega er ástæða til að taka undir þau orð Jóns Baldvins
Hannibalssonar í minningargrein um Braga í Alþýðublaðinu í
dag, að það var skaði fyrir íslenskan landbúnað að bóndasonurinn
úr Þingeyjarsýslu skyldi ekki fá að véla lengur um þau mál.
Þegar litið er yfir þau fjölmörgu störf Braga Sigurjónssonar
sem tengjast stjómmálum, ýmist á landsvísu eða heima í héraði,
sætir það mikilli furðu að hann var jafnframt afkastamikill og
virtur höfundur. Eftir hann liggja fræðirit, frásagnir, ferðaþættir
og ljóð. Hann var af hinni miklu skáldaætt frá Sandi í Aðaldal,
sonur Sigurjóns Friðjónssonar, og því bróðursonur Guðmundar.
Bragi var skáld gott. Hann gaf út 12 ljóðabækur, þar af tvær sem
höfðu að geyma ljóðaþýðingar hans. Bragi sagði aldrei skilið við
skáldgyðjuna: þegar hann andaðist hinn 29. október hafði hann
nýlega lokið við að ganga frá tveimur bókum, með nýjum og
þýddum ljóðum. Alþýðublaðið birtir í dag þijú ljóð úr bókinni
Misvæg orð, og em þau glöggur vltnisburður um að við sjáum nú
á bak góðskáldi.
Bragi Sigurjónsson var ein af þeim kempúm sem miklu voguðu
í baráttunni fyrir betri heimi. Jafnaðarmenn munu ætíð minnast
hans með virðingu.
✓
I neti Gróu
íslendingar hafa löngum gumað af því að vera sagnaþjóð. Nú
er það svo, að jafnvel ágætustu kostir geta snúist upp úrkynjaða
andstæðu sína og því njóta íslendingar líka þess vafasama heið-
urs að vera einhver harðsvíraðasta kjaftasagnaþjóð sem um getur.
Eitt af því sem gerir íslenskar kjaftasögur næstum yfimáttúruleg-
ar, er að allir heyra þær en enginn kannast við að bera þær áfram.
En eigi að síður rennur rætið slúður greiðlega um ósýnilegar æð-
ar mannfélagsins: vitandi eða óafvitandi eru ótrúlega margir
reiðubúnir að gerast sjálfboðaliðar við að útbreiða óhróður, æm-
meiðingar og oft og tíðum hreinan uppspuna.
Síðustu daga hafa nokkrir fjölmiðlar skýrt frá því hvemig ein-
hveijir siðleysingjar hafa notað Intemetið til að dreifa ljósmynd í
því skyni að tæta æmna af Heiðari Jónssyni. Kjaftaskúmar og
Gróur landsins hafa þannig eignast nýjan vettvang: þarsem hægt
er í einni svipan að koma af stað ófrægingarherferð sem engin
vopn duga gegn. Umfang Intemetsins hefur vaxið gríðarlega á
skömmum tíma, en um það virðast ekki gilda nein lög eða reglur.
Þá mun vera mjög erfítt að hafa hendur hári í þeirra sem kjósa að
nota Intemetið til að þjóna auðvirðilegum hvötum. Með einhverj-
um ráðum verður samt að flæma ófögnuðinn í burtu, og koma
kjaftatífum og skúmum landsins aftur fyrir í eldhúskrókunum. Ef
það kostar að setja verður ströng lög um Intemetið er ekkert við
því að gera. Einhverjir munu sjálfsagt geipa um að slík lagasetn-
ing feli í sér frelsissviptingu. Gott og vel. Frelsi manna eiga að
vera þau takmörk sett að þeir skaði ekki aðra. ■
Björn Bjarnason
heiðrar Rushdie
Bjöm Bjamason er sá fyrsti í langri
röð menntamálaráðherra Sjálfstæðis-
flokksins sem kemur manni þannig
íyrir sjónir að hann kunni hugsanlega
að vera starfi sínu vaxinn. Hann lítur
út eins og hann hafi einhvem tímann
lesið bók, farið á konsert, sótt fyrir-
lestur; hann er alveg laus við þetta tor-
tryggna hræðslufas gagnvart menn-
Vikupiltar
ingu sem einkennir rnarga löglærða
flokksmenn hans og virðist ekki þurfa
að tileinka sér menningarbrag eins og
fyrirrennarar hans í starfi. Hann notar
kommur á undan nafnháttarmerkjum
og mun ekki falla gífuryrtur á stafsetn-
ingarprófi eins og Sverrir Hermanns-
son eða skipa sjálfkrafa Hannes
Hólmstein og Jóhann Hjálmarsson í
allar menningamefhdir eins og Birgir
Isleifur, Ragnhildur Helgadóttir og
vesalings Ólafur G. Einarsson gerðu
af því þau þekktu enga aðra. Hann
flytur eftirtektarverðar ræður sem
hljóma eins og hann hafi samið þær
sjálfur og þær hafa gjaman að geyrna
einhveija persónulega - jafnvel ftum-
lega - hugsun, sem er fáheyrt, hann er
að sögn hrókur alls fagnaðar á inter-
netinu, hann hlustar á kennara og aðr-
ar harmkvælastéttir mennta og ntenn-
ingar og virðist geta lagt eitthvað til
málanna sjálfúr; hann kemur vel und-
an vetri kalda stríðsins og hefur alla
burði til að verða farsæll ráðherra.
Þeim mun einkennilegra og rauna-
legra þykir manni að sjá hans eigin
frásögn á téðu neti af ummælum hans
um mál Salmans Rushdie á Bóka-
messunni í Gautaborg. Þar var
Rushdie raunar óvæntur heiðursgestur
sem var vel við hæfi því Norðurlanda-
ráð hafði gefið út sérstaka bók honum
til stuðnings og var sú bók kynnt á
sérstakri samkomuþar sem meðal
annars kom fram Asa Kleveland,
norski menntamálaráðherrann sem
stutt hefur Rushdie með ráðum og
dáð. Seinna þann sama dag voru pali-
borðsumræður menningarráðherra
Norðurlanda og þar mættu aftur á
sviðið danski, sænski og norski ráð-
herrann, sem fyrr um daginn höfðu
heiðrað hinn dauðadæmda höfund -
og í hópinn bættust ráðherrarnir frá
Finnlandi og litla Islandi. Kannski
hefur Bimi fundist hann þá þegar út á
þekju og ekki annað að gera en að
reyna að undirstrika sérstöðu sína,
ekki er gott að vita hvað honum hefur
gengið til, en að minnsta kosti skar
hann sig úr hópnum þegar talið barst
að máli Rushdies.
I netgreininni segist honum svo frá
umræðunum: „Ég lét þess getið, að á
fundi, sem ég sat með Salman
Rushdie fyrr á þessu ári í London,
hefði hann sagt, að aðeins með því að
koma einræðisherrunum frá völdum í
íran væri unnt að aflétta dauðadómin-
um yfir sér. Hvemig gætum við gert
það? Hvað gætum við í raun gert ann-
að en minnt á algildi mannréttinda og
hvatt allar þjóðir og ráðmenn [svo -
g.a.t.] þeirra til að viðurkenna það?
Værom við tilbúnir [svo - g.a.t.] til
þess að beita valdi til að tryggja
mönnum tjáningarfrelsi?"
Hvað er maðurinn að segja? Þetta:
úr því að fsland hefur ekki bolmagn til
þess að ráðast inn í fran erum við þar
með laus allra mála. Nema auðvitað
með almennu hjali um algildi mann-
réttinda. Ríkisstjóm Islands hefur ekki
svo ég muni mótmælt dauðadóminum
yfir Salman Rushdie, og kemur skýr-
ingin loksins núna: það er vegna þess
að hér er enginn her. Eins og kunnugt
er hefur Bjöm stungið upp á að bætt
verði úr þeim skorti, og ef til vill er þá
hægt að fara að gera sig breiðari. Þetta
er auðvitað bara yfirklór þess sem lát-
ið hefur ógert að gera það sem í hans
valdi stendur til að hjálpa meðbróður í
nauðum. Jón Baldvin Hannibalsson
skrifaði hér á'dögunum grein í þetta
blað þar sem hann lýsir því með
mörgum orðum hve miklu það hafi
skipt fyrir Litháa þegar íslendingar
urðu til að viðurkenna sjálfstæði
þeirra og hann fór sjálfur sem utanrík-
isráðherra í táknræna heimsókn þegar
aðrir hvikuðu. Þá gátum við vissulega
verið stolt yfir reisn okkar ráðherra,
yfir því að rödd litla íslands heyrðist
um víða veröld. Af einhverjum
ókunnum ástæðum hafa ráðherrar í
nkisstjómum landsins frá 1989, þegar
morðhvöt Erkiklerksins hljómaði,
ekki treyst sér til að hafa uppi mót-
mæli.
Getur hugsast að það sé vegna þess
að Rushdie er ekki ofsóttur af komm-
únistastjóm? ■
Hvað er maðurinn að segja? Þetta: úr því að ísiand hefur ekki
bolmagn til þess að ráðast inn í íran erum við þar með laus
allra mála. Nema auðvitað með almennu hjali um algildi mann-
réttinda. Ríkisstjórn íslands hefur ekki svo ég muni mótmælt
dauðadóminum yfir Salman Rushdie, og kemur skýringin loks-
ins núna: það er vegna þess að hér er enginn her.
nóvember
Atburðir dagsins
1871 Stanley finnur Living-
stone í myrkviðum Afríku og
mælir hin fleygu orð: Doctor
Uvingstone, I presume?
1944 24 fómst en 19 var bjarg-
að þegar þýskur kafbátur sökkti
flutningaskipinu Goðafossi út
af Garðskaga. 1952 Albert
Schweitzer hlýtur friðarverð-
laun Nóbels. 1982 Leoníd
Bresnév leiðtogi Sovétríkjanna
í 18 ár deyr, 75 ára að aldri.
Afmælisbörn dagsins
Múhameð 570, spámaður
múslíma. Martin Lúther
1483, þýskur siðbótarmaður.
Richard Burton 1925, breskur
leiktui.
Málsháttur dagsins
Bctri er snjöll tunga en kembt
hár.
Vinna dagsins
Vinnið fyrir þetta líf einsog þér
ættuð að lifa eilíflega í þessum
heimi og fyrir annað líf einsog
þér ættuð að deyja á morgun.
Afmælisbarnið Múhameð spá-
maður: í dag eru 1425 ár frá fæð-
ingu hans.
Annálsbrot dagsins
Um sumarið á alþingi var
dæmd Margrét Guðbrandsdótt-
ir að hálshöggvast og hcnnar
höfuð á stjaka setjast, þar það
meðgengið hafði og gjört bami
því hún dult fæddi í heiminn,
fyrst skilið milli með knífi,
skorið síðan barnið á háls og
kastað því svo í einn sjávarós.
Hennar heimili var í Vest-
mannaeyjum.
Húnvetnskur annáll 1773.
Sláttur dagsins
Magnús bjó á þessu skeiði æv-
innar við mjög þröngan kost,
eins og ég hygg að hann hafi
búið lengst af, þótt nokkuð
muni hagur hans hafa batnað
sfðustu árin, er hann hlaut fasta
stöðu og var bókavörður bæjar-
bókasafns Hafnarfjarðar. Mað-
urinn var hinsvegar „boheme"
og þurfti á miklu fé að halda.
Þess var því naumast annars
kostur en að slá stundum fyrir
flösku, og Magnúsi var það
auðveldara en öðrum vegna
liinna miklu vinsælda sinna.
Magnús Stormur Magnússon um
Magnús skáld Ásgeirsson.
Orð dagsins
Fer eg djúpt ífiskageim
fiarri hringasólum;
þó eg se' dofinn, dreg eg mig
heim
til dóttur Narfa Œólum.
Þjóðvísa.
Skák dagsins
Aftur skoðum við perlu úr
skríni Rúbensteins. Hann hef-
ur svart og á leik gegn Rotlevi:
drottningin er í uppnámi en
Rúbenstein sáldrar nú í kring-
um sig glitrandi snilld.
Svartur leikur og vinnur.
1. ... Hxc3!l 2. gxh4 Hd2!! 3.
Dxd2 Bxe4+ 4. Dg2 Hh3!
Lokahnykkurinn: Rotlevi gafst
upp.