Alþýðublaðið - 12.12.1995, Blaðsíða 5

ÞRIÐJUDAGUR 12. DESEMBER 1995
ALÞÝÐUBLAÐK)
5
b æ k u r
þeim skilningi að þeir lifa fyrir eitt-
hvað annað en sjálfa sig. Það þarf því
ólíkan sósíalisma í Evrópu þeim sem
nýtist mönnum í Asíu. Og af and-
stæðu tilefni við hið asíska þarf marg-
skyns tilbrigði við sósíalisma jafnvel
meðal þjóða Evrópu hverrar um sig.
Hin evrópska þörf er fyrir vægi milli
sjálfsþótta og fómlyndis á félagslega
vísu.
Lítið einnig til þess að velferðin
getur sjálf af sér sósíalisma af öðru
tagi en kenningar upplýsingaffömuð-
anna gerðu á sinni tíð. Hafi menn orð-
ið þeirra ánægju aðnjótandi að vera
þar um skeið sem fólki h'ður að stað-
aldri vel þá vita þeir að grimmd er af-
sprengi ótta og hverskonar harðýðgi í
garð náungans verður að hlálegum
bjánaskap, vekur jafnvel samúð þar
sem vissan um velvild flestra er sterk.
Enn þekkja menn til sósíalsima sjálf-
svitunarleysisins sem einkenndi sam-
félagsform á Suðurhafseyjum og þótt
ekki sé nema af bókum. Það var ekki
sólskinið eingöngu sem kallaði fram
værðarsvip fyrirmynda impressjónist-
ans Gaugiens á frægum málverkum
heldur skipulagslaust samlíf við fólk
sem engum stafaði ógn af. Og þá
vegna þess jöfnuðar allsnægtanna sem
ríkti manna í meðal á hinum fjarlægu
eyjum. Islendingar fara til sólarlanda
af sama tilefni. Velferðarþjóðfélagið
leiðir einmitt til jafnaðarmennsku af
þessu tagi, vitunarleysis, frjálsra ásta,
ótryggs öryggis þeim til handa sem
gengist hafa undir afborgunarskilmála
til að ná hóglegu forskoti á sælueyj-'
una. Velferðarþjóðfélagið býður upp á
líf við mótsagnir og þó allmiklar líkur
á að velferð og jöfnuður fylgi nýjum
degi. Um er að ræða jafnaðarmennsku
óskanna en alls ekki rómantíkurinnar
sem svo mjög loðir við íslenska jafn-
aðarmenn. Sú rómantík vísar eins og
öll önnur á einingu hándan mannkyns-
sögunnar sem reynist þegar til kast-
anna kemur mismunandi afdrifarík
vitleysa.
A undanförnum vikum hafa tveir
forsprakkar jafnaðarmennsku í land-
inu, þeir Jón Baldvin Hannibalsson og
Svavar Gestsson, haldið uppi ein-
hverskonar köldu stríði hér á síðum
blaðsins líkt og ekki væri nóg komið
af þesskonar tröllalátum. Ekki verður
betur séð en hvor um sig trúi að hann
hafi siðferðislegt dómsvald yfir hinum
og þar með að öllu skipti að finna
sögulegt samhengi hluta og atburða í
því skyni að framfylgja því valdi. Þrá-
staðan er samskonar og menn þekkja
allt of vel ffá þeim tíma þegar stjóm-
málaandstæðingar tókust á um at-
burði, sameiginlegan vemleika, í sam-
ræmi við hugmyndafræði hvors um
sig og þær bám ólík snið. Nú vogar
enginn sér að byggja álit á slíkum
fræðum lengur, rétt eins og orðagjálf-
ur geti orðið annað og meira, ef það
hangir saman á velvildinni einni, en
orðagjálfur. Báðir vísa til samvisku
hins, hvor um sig úr þeim flokki sem
er að þeirra hyggju hinn eini sanni
flokkur jafnaðarmanna í landinu.
Flokkar þeirra Svavars og Jóns
Baldvins standa saman af einingum
sem núorðið hljóta að ftnna sjálfa sig
með raunsærra móti en tíðkast hefur
meðal íslenskra jafnaðarmanna til
þessa. Varla er hægt að ætla manni
hraklegra hlutskipti en að hann losi sig
undan fargi hugmyndaffæði sem hmn-
ið hefur yfir hann og kaffært; skárri er
líðanin undir farganinu ef fyrirfinnst
svigrúm og andrými. Uppgjör er þó
nauðsyn þeim sem þykist til forystu
fallinn.
Aðferðin til að finna nýja skipun
mála er sagnfræðinnar, hugmyndasaga
ekki undanskilin. En allra síst þurfa
menn að játa á sig sakir. Nóg er samt.
Hvað sem líður rannsóknarrétti og sta-
línisma, Torquemata og Tremblinka,
em slíkar kröfur um játningar núorðið
til marks um það eitt að kröfuhafinn
lifir og hrærist í skugga hins liðna. Er
ekki Evrópustefna Jóns Baldvins, að
slepptri mælskunni, af því tagi; skugg-
inn af alþjóðahyggju hefðbundinnar
jafnaðarstefnu. Hún hlýtur að þurfa
endurskoðunar við, ekki síður en
kommúnískar hugsjónir, á svo óræðri
tíð sem við okkur blasir er Júgóslöv-
um býðst að höggva af sér fortíðar-
fjötra á ísafirði eftir að hafa reynt það
án árangurs í heimabyggð sinni. Hvor
er skárri í skömminni Jón Baldvin eða
Svavar? Öllum stendur á sama.
Sameining? Nei, takk. ■
Unun er ad lesa þýðingu Thors svo hljómfögur og stílhrein er hún.
Að láta hjartað ráða
Susanna Tamaro:
Lát hjartað ráða för
Thor Vilhjálmsson íslenskaði
Setberg 1995
Susanna Tamaro er tæplega fertug
ítölsk skáldkona og þetta verk hennar
sem kom út árið 1994 hefur þegar ver-
ið þýtt á yfir tuttugu tungumál. í
heimalandinu, Italíu, er bókin sölu-
hæsta skáldsaga þar í landi frá því
Nafn rósarinnar lá á allra náttborðum.
Eins og flestum er kunnugt kom Nafn
rósarinnar út hér á landi í snilldarþýð-
ingu Thors Vilhjálmssonar, en Thor er
Bækur____|
einmitt þýðandi þessarar skáldsögu
Tamaros. Unun er að lesa þýðingu
Thors svo hljómfögur og stílhrein er
hún.
Bókin er í bréfaformi. Hún er lífs-
uppgjör dauðvona konu sem skrifar
ungri dótturdóttur sinni, segir henni
sögu sína, sem er full af leyndarmál-
um, og beinir í lokin til hennar þeirri
ráðleggingu, að láta hjartað ráða för.
Þessi tilfinningalegu skilaboð eru
kjami skáldsögu, sem er sérlega vel
skrifað. Verkið er sneisafullt af vits-
munalegri hlýju og krefjandi vanga-
veltum um hlutskipti einstaklingsins.
Niðurstaðan er sú að menn eigi að
vera trúir því sem þeir skynja innra
með sér, en ekki samlagast því sem
aðrir trúa eingöngu vegna þess að það
val sé þægilegast. Okkur er einnig
sagt að ofuráhersla á skynsemina geri
lífið snautt og bragðlaust. „Vaiið yður
á þeim sem er fullkominn, á þeim sem
er með allar lausnir tilbúnar í vasan-
um, varið yðar á öllu öðru en þvx sem
hjarta yðar segir yður“, segir ein per-
sóna bókarinnar við aðalpersónuna.
Þeir sem halda að þau skilaboð hljóti
einungis að rúmast nú til dags í kell-
ingalegum tilfinningavellubókum
skjátlast mjög. Hin mikilvægu skila-
boð um vægi sjálfstæðrar skynjunar
óma í yndislegri sögu, sem er rík af
hlýju, vel hugsuð og vitræn.
■ Athugasemd vegna greinar Guðmundar Andra Thorssonar
Soltinn og klæðlaus
Þó að mér væri kennt ungum að
maður ætti helst aldrei að eiga orða-
stað við reiða menn finnst mér ég
verði að kvitta fyrir skemmtilega um-
fjöllun um mína persónu og birtist í
Alþýðublaðinu.
Höfundurinn er Guðmundur Andri
Thorsson og veit greinilega miklu
meira um áfengismál en aðrir merm í
þessu landi. Meðal annars veit hann
allt um ofdrykkju og er þar kominn
langt ffam úr færustu vísindamörmum
heims á því sviði. Hann veit líka allt
um það hvert á að beina áfengisvöm-
um - og er þar greinilega kominn í
stríð, ekki einasta við vesaling minn
heldur líka flesta vísindamenn sem
starfa á vegum Alþjóðaheilbrigðis-
stofnunarinnar, Heilsu- og velferðar-
stofnun Bandaríkjanna og læknafélag-
ið breska, þó að spjótunum sé beint að
mirmi lítilfjörlegu persónu.
Annars hef ég ekkert nema gott eitt
um þennan pilt að segja. Hann var
löngum með rabbþætti í Ríkisútvarp-
inu og var þar „á launum hjá okkur
skattborgurum" eins og hann segir um
þann illa skálk, Jón K. Guðbergsson.
Mér er sagt hann hafi verið heldur
viðkunnanlegur í þessum þáttum,
prúður mestan part og kurteis og ekki
geðillur að marki. Stundum þó svolít-
ill „besserwisser“.
Nú bregður hins vegar svo við að
hann virðist tæpast hemja pennann
fyrir reiði sakir. Vonandi hefur það
ekki svona vond áhrif á sálarlífið að
vera farinn að tjá sig á síðum Alþýðu-
blaðsins. Fyrir margt löngu kvað
Steinn sællar mitmingar:
Eg var soltinn og klæðlaus og orti í
Alþýðublaðið
og allur heimurinn fyrirleit blaðið
og mig.
Guðmxmdur er vonandi hvorki solt-
inn né kfæðlaus, Guði sé lof. Og hann
þarf ekki að vera reiður þess vegna. Á
hirrn bóginn þykir mér með ólrkindum
hvað hann veit mikið um störf og við-
horf Áfengisvarnaráðs. Hann veit
miklu meira um það allt en ég og á þó
að heita svo að ég hafi unnið fyrir ráð-
ið það um árabil. Hann veit líka hvað
ég hef sagt á nokkur hundruð fundum
- eða að minnsta kosti veit hann hvað
ég hef ekki minnst á. Kannski er það
eins og mig fór að gruna við lestur
greinarinnar að þessi holdi klæddi
andi, Guðmundur Andri (Er þetta
kannski prentvilla fyrir Andi?) hoppi
úr líkamanum við og við og fylgi
stigamönnum Afengisvarnaráðs og
rónanna hvert fótmál?
Guðmundi liggur ífemur illt orð til
ofdryldcjumanna. Á slíku telur Áfeng-
isvamaráð sig ekki hafa nein efni. Ör-
ugglega eru margir þeirra miklu meiri
hæfileikamerm en ég - og sumir þeirra
kynnu að slaga hátt upp í Guðmund
Andra.
Ég þakka höfundi fyrir að vekja at-
hygli á störfum mínum, hefði samt
þótt notalegra ef haim hefði ekki verið
svona argur. En kannski er geðvonsk-
an út af vínbók Máls og menningar
sem hann minnist á? Vín er sem kunn-
ugt er niðurgreitt í Evrópusambandinu
vegna gífurlegrar offramleiðslu og
mikið á sig lagt til að koma því á
markað. Þar er ekkert til sparað. Sum-
um finnst óviðkunnanlegt að bók-
menntafélagi, sem í fymdinni kenndi
sig við hugsjónir, skuli att þar á forað-
ið. En er ekki óþarfi að ganga svo
fram í þjónslundinni að láta geðillsk-
una mygla ofan í sér mánuðum sam-
an?
Jón K. Guðbergsson
Guðmundi liggur fremur illt orð til ofdrykkju-
manna. Á slfku telur Áfengisvarnaráð sig ekki
hafa nein efni. Örugglega eru margir þeirra miklu
meiri hæfileikamenn en ég - og sumir þeirra
kynnu að slaga hátt upp f Guðmund Andra.