Alþýðublaðið - 29.12.1995, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FOSTUDAGUR 29. DESEMBER 1995
s k o ð a n
MMDUMMfi
21039. tölublað
Hverfisgötu 8-10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi Alprent
Ritstjóri Hrafn Jökulsson
Umbrot Gagarín hf.
Prentun ísafoldarprentsmiöjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
Að duga á ögurstundu
Við síðustu áramót var fylgi Alþýðuflokksins fjögur prósent.
Þetta var liðlega þremur mánuðum fyrir kosningar. Því var jafn-
vel spáð að í fyrsta skipti myndi einn af „fjórflokkununV* þurrk-
ast út af þingi. Flokkurinn var klofinn, dofinn og úrræðalaus.
Jafnframt bentu allar kannanir til þess að Þjóðvaki yrði næst-
stærsti flokkur landsins. Á þessari ögurstundu í sögu Alþýðu-
flokksins var annaðhvort að duga eða drepast. Alþýðuflokks-
menn ákváðu að duga. Aukaflokksþing í febrúarbyrjun stappaði
stálinu í flokksmenn: skýr stefna var samþykkt og í hönd fór
snörp og ákveðin kosningabarátta. í þeirri baráttu snerist allt um
stefnumál þess flokks sem ýmsir voru tilbúnir að útskrifa af
þingi. Niðurstaðan varð vamarsigur, tæplega 12 prósent fylgi og
sjö þingmenn. Og það ótrúlega gerðist: Ríkisstjóm Alþýðuflokks
og Sjálfstæðisflokks hélt þingmeirihluta þvert á allar spár.
Allir þekkja hinsvegar eftirleikinn. Það sem fraiubjóðendur Al-
þýðuflokksins höfðu sérstaklega varað við náði fram að ganga:
íhaldið og afturhaldið í íslenskum stjómmálum féllust í faðma.
Framsóknarflokkurinn rak ótrúlega óábyrga kosningabaráttu sem
einkenndist af fagurgala og loforðaflaumi sem vart á sér hlið-
stæðu. Enda vom framsóknarmenn ekki fyrr búnir að hreiðra um
sig í stjómarráðinu en þeir tóku til óspilltra málanna að éta ofan í
sig loforðasúpuna. Á því sviði að minnsta kosti hefur þeim orðið
vel ágengt: Ekkert bólar á efndum loforða um skattalækkanir,
launahækkanir, afnám þjónustugjalda, auknar fjárveitingar til
heilbrigðis- og menntakerfls, að ekki sé talað um störfm tvöþús-
und sem framsóknarmenn síðasta vors ætluðu að skapa. Sjálf-
stæðisflokkurinn hefur siglt lygnan sjó í stjómarsamstarfmu, og
látið Framsókn annast óvinsælar ákvarðanir. Þetta er mjög að
vonum: Stefnuleysið og lognmollan eru í formannstíð Davíðs
Oddssonar orðin aðalsmerki Sjálfstæðisflokksins.
Margir em þeirrar skoðunar að Alþýðuflokkurinn hafi gott af
því að vera utan stjómar um hríð eftir átta ár við völd. En þá
verða alþýðuflokksmenn líka að nota tímann vel. Innbyrðis
sundmng og óeining sem einkennt hafa síðustu misseri verður að
tilheyra fortíðinni. Þess í stað þarf að efla starf og stefnumótun
flokksins, og gera markvissa áætlun til næstu ára. Mikil geijun er
í íslenskum stjómmálum um þessar mundir, einkum meðal þeirra
sem skilgreindir em sem vinstrimenn. Ef Alþýðuflokkurinn vill
rísa undir því að kallast róttækur umbótaflokkur hljóta flokks-
menn að taka þátt í umræðum um nauðsynlega uppstokkun
flokkakerfisins.
í vor verður haldið uppá 80 ára afmæli Alþýðuflokksins. Á
þeim tímamótum er mönnum hollt að minnast þess, að fmmherj-
ar ársins 1916 vom ekki að reisa stofnun sem yrði markmið í
sjálfu sér - heldur verkfæri til að hrinda í framkvæmd brýnustu
hugsjónamálum samtíðarinnar.
Menn ársins
Ársins 1995 verður minnst á íslandi vegna hinna voveiflegu at-
burða á Vestfjörðum í janúar og í vetrarbyrjun þegar hálfur fjórði
tugur karla, kvenna og bama týndi lífi. Á seinni ámm höfum við
aldrei verið minnt með svo skelfilegum hætti á úrræðaleysi
mannsins gagnvart náttúmnni. Skuggi sorgarinnar hvílir enn yfir
íslensku mannlífi og mörgum er tíðhugsað til þeirra sem um sárt
eiga að binda. Hamfarimar vestra sameinuðu íslendinga. Allir
lögðust á eitt til þess að reyna að létta byrðar þeirra sem sáu á bak
ástvinum. Björgunarmenn á Súðavík og Flateyri unnu þrekvirki
við gríðarlega erfiðar aðstæður. Þeir em svo sannarlega menn
ársins. ■
Jól í Landbroti
lCQ CíiUpc>öf'U
fifl ÖCOCjCOPO'!
0 o napúonoo
<*« s p t fi® i i; n r
" ‘ ‘ « t *i n ft Y
JtiHBBfet1 o o. a o f p
EXCUSE ME ÍME? NO
BUT ARE Y0U VJ~ WHY D0 -
13EW1SH ? ' t l i r • i-. f-T-T* < K ,i ° JT0U ASK? j;
En ég var einmitt með gerviskeggið og hár-
kolluna sem ég nota til að njóta nafnleysis
hér í stórborginni. En það var sama hvað ég
reyndi. Þeir keyptu það ekki að þetta væri
bara dulbúningur og ég ekki ekta og góður
gyðingur.
Aðfangadagsmorgunn rann upp fag-
ur og bjartur yfir Brooklyn sem mun
vera afbökun á hollensku orði frá síð-
ustu öld: Breockelen, og þýðir „brotið
land.“
Aðfangadagsmorgunn í Landbroti.
Og fallegt veður en fjargveður í sjón-
varpi: Best greiddu (í peningum og
hári) gáfumenn þessa gáfulausa lands
em að rífast útí nýjustu kvikmynd Óli-
vers Steins: „Nixon“. Uppáhaldssjón-
varpsmaðurinn minn, gamli silfurre-
furinn, David Brinkley - sem minnir
alltaf á afa, genginn Gunnar, og Sigfús
Daðason líka, ef útí það er farið -
stjómar umræðum og sleppir mörðum
sínum og hannesum lausum á John
Dean og Bob Woodward og gamla
Vikupiltar
m ' Flallgrímur
Helgason
r skrifar

generálinn Haig sem í sínu austfirska
andliti er nú loks orðinn á svipinn eins
og samnefnd viskýtegund og tekur
undir:
„Já einmitt. Ég sá Nixon aldrei
dmkkinn. Og alls ekki börbon, hann
var ekki börbon-maður, og pillur... af
og frá... Nixon var aldrei pillukall...
að vísu ákvað ég til öryggis á sínum
tima að Iáta læknana fjarlægja allar
pillur úr Hvíta Húsinu, en bara til ör-
yggis---“
Menn sjá það sem þeir vilja sjá. Ég
taldi kannski 6-7 börbon- glös í hönd-
um Anthony Hopkins (sem einn og sér
á sínum krepptu herðum ber þessa
annars snilldarlegu mynd upp í Sjeik-
sprrsískar hæðir) en það er kannski
engin rosa drykkja miðað við að
myndin er fjórir tímar og spanna heila
ævi.
Það er snyrtipinninn og syndíkeraði
kólumnistinn George Will sem alltaf er
eitthvað svo algjörlega ,Jiis own Will“
sem er hvað heitastur útí þessa „stór-
hættulegu sögufölsun, sem jafnast
helst á við það sem Leni Riefenstahl
gerði fyrir Hitler á sínum tíma.“ Það
fer helst fyrir hægrisinnað brjóstið á
mönnum hér að Nixon hafi samkvæmt
myndinni plottað að drepa Kastró.
Plott sem síðan hafi snúist í CIA-sleip-
um-höndum og endað í höfði Kenne-
dýs.
Oliver Stone er hér í heimalandi
kallaður „andófsmaður". Bandarískir
andófsmenn hafa það fram yfir liðnar
Sakarófur sovétsins að þeir eru með
100 hollývúdd-dollara á milli hand-
anna. Til að tjá sig. Og síðan sjálfsagt
nokkur óskarsverðlaun að auki.
En hvað um það. Jólin nálguðust hér
í Landbroti og eftir að hafa sent nokkur
föx heim á Frónið (til að hringja inn
jólin með fallegum faxtóni) fór maður
að huga að jólahaldi. Ég hafði nú ekki
staðið í neinum sérstökum undirbún-
ingi, utan hvað ég keypti tannþráð. Ég
veit ekki hvort fólk gerir sér grein fyrir
því en tannþráður verður einkar jóla-
legur að notkun lokinni, tættur og loð-
inn vaxborinn strengur skreyttur smá-
gerðum matarleyfum: hann verður eig-
inlega englahár og þannig upplagður
til skrauts. Ég hafði safnað saman einni
viku af tannþræði og hengdi svo upp
yfir glugganum; misleitar matarleifar
með reglulegu millibili gerðu hann að
seríu.
Engar klukknahringingar hér í hverfi
eða á MTV klukkan sex á Aðfanga-
dag, þannig að ég vann í væntanlegri
skáldsögu til klukkan tíu, þegar mér
var litið á eldavélina, kalda og tóma
eldavélina. Maður hefði kannski átt að
láta senda sér hangikjöt, eða rjúpu.
Hugsaði ég. Eina ijúpu í umslagi. Svo
hefði ég eytt heilum eftirmiðdegi í það
að reyta hana (og límt fiðrið uppá tann-
þráðinn) og síðan labbað út á aðfanga-
dagskvöld, á milli veitingastaða, og
spurt „væruð þið nokkuð til í að mat-
reiða þetta fýrir mig?“ Og mexíkanskir
kokkar hefðu spurt: „What is?“ og ég
hefði reynt að bregða ensku orði á
ijúpuna, sem ég veit ekki hvað er eða
hvort er til, og endað á því að reyna
„it’s reep... rupe... you know... it
changes color. Brown in summer,
white in winter...“ og þeir:,Aa... like
Michael Jackson... brown as a boy,
white as man, ha, ha...“ og ekki treyst
sér til að kokka þann „furðufugl” og
þannig hefði ég eytt Christmas Eve:
gangandi á milli gistihúsa... veitinga-
staða, með reytta rjúpu, farið á tæ-
lenskan, indverskan, amerískan og
enginn hefði treyst sér til að setja rjúpu
í pott og ég hefði svo endað aleinn í
einhverju útihúsinu, einhverju Betli-
heimili, með ósoðinn fugl. En það
hefði kannski gengið betur með hangi-
kjötið. Hefði fengið það sent soðið og
bara þurft að biðja eina aldraða tæ-
lenska ömmu um að búa til „equaliz-
er“.
Semsagt. Komin svengd í minn. Og
ég út eins og bjúgnakrækir með hatt í
frakka, fínn, að leita að opnum stað.
Klukkan var orðin það seint að allstað-
ar var búið að loka fyrir jólin, nema á
„Rancho Allegre". Tex-mex-kúsín. Og
ég að biðja um eina „bisteca“. Bísteik.
Sem kom síðan eins og „mexíkönsk
rjúpa“ þannig að ég treysti mér ekki í
fleiri en einn bita og sagði takk og
gleðileg jól og kvaddi.
Ef ekki fær maður brauðið, þá reynir
maður annarskonar mettun. Á rjúpu-
lausu rápi um Lanbrotið enda ég í síð-
búinni kvöldmessu í einni af 16 kirkj-
um í þessu annars trúlausa prestakalli.
Kirkjur getur maður valið hér eins og
veitingastaði. Eftir því hvað mann
langar í þann daginn. Hvaða trúar-
bragð maður vill í munninn. Maður
getur fengið sér prótestant, kalvínskt,
kaþólskt, anglískt kaþólskt, presbyter-
ískt, episkópal, episkópal anglískt,
mormónskt, meþódóskt... Ég var ein-
hvemveginn á því að prófa episkópal.
Messan var svo falleg að ég felldi tár -
litli einmana kallinn með hatt og heim-
þrá? Nei. Þau tár voru líklega frekar í
ætt við það þegar maður fær „vatn í
munninn'1, á góðum veitingastað. Og
það var úðað á mig úr reykelsisvélun-
um og stökkt á mig vatni og settir
sálmar í hendur mínar og ég var bless-
aður með hundrað brosum. Hápunktur
athafnarinnar, fýrir mig, kom þó þegar
símboðar dóp-díleranna á næsta bekk
við mig byijuðu að pípa rétt fyrir mið-
nættið. I kjallarakytru útí bæ var ein-
mana sál í mestri nauð að vanta ,Jivít
jól“ í nefið. Vígt efni. „Special price.“
Ég var svosem fullur af friði þegar
ég gekk úr kirkju en kannski ekki nóg-
samlega. Á götuhorni stansaði mig
heimilislaus gamall svartur maður, bú-
inn að tapa nær öllum tönnum sínum í
gin tímans eða ginglas tímans; stóð
þarna eins og svartur gamall Móses
nýkominn af fjalli (minnti reyndar
fremur á fjallkóng í Landbroti) með
regnhlíf fyrir staf og bauð blessun, sér-
staka jólablessun, jólatilboð, á tilboðs-
verði.
„Þú þarft blessun og blessun skal ég
gefa þér! Skal ég svipta öllum þínum
áhyggjum á braut! Ó skal ég! Og hale-
lúja! Þú skilur mig ég sé það, verandi
prestur eins og ég!“
Verandi prestur eins og ég. Það
virðist vera almenningsálit hér í kanans
landi að ég sé annaðhvort prestur eða
gyðingur. Á götum New York borgar
er ég tekinn fyrir prest eða gyðing.
Eins og á dögunum þegar tveir svart-
hattaðir og bartaðir orþódoxgyðingar
stöðvuðu mig óbeðnir og spurðu:
,Jixcuse me. But are you jewish?"
„No. Why do you ask?“
„Because you look like one.“
Nú getur verið að þeir blessaðir hafi
ekki séð í gegnum gervið sem ég var í.
En ég var einmitt með gerviskeggið og
hárkolluna sem ég nota til að njóta
nafnleysis hér í stórborginni. En það
var sama hvað ég reyndi. Þeir keyptu
það ekki að þetta væri bara dulbúning-
ur og ég ekki ekta og góður gyðingur.
Ég hlyti bara að vera gyðingur. Ur ein-
hverjum ókunnum söfnuði. Þannig að
ég leysú máhð, munandi eftir einhveij-
um gyðingablóðkomum langt aftur í
Schram-ættum og sagðist vera af smá-
um gyðingaþætti norður á íslandi;
„Schrame" (borið fram: „Shjrame"
með brúkklímskum hreim). Þetta væri
lítil ætt en áberandi, eins og útvöldi
fólki sæmdi, kunn fyrir Iagleysi sitt og
nísku eins og gyðingum sæmdi, og
húmor, mikill húmor, uppá allenfska
vísu.. .en þó fremur nefsmátt fólk, nef-
smátt...einhverstaðar á leiðinni týnt
hinu alleníska nefi, en samheldinn
hópur...já já...samheldinn hópur...en
sýnagógulaus, alveg gógulaus, og ekki
verið messað í ættinni síðan á mótinu á
Holiday Inn þegar það var og
hét.. .fyrir mörgum ámm.
„Holy Day In Iceland?" spurðu þeir
forvitnir og ég sagði bara „Yes. Holy
Day In.“
Það var þá. En nú voru jólin og ég
var orðinn prestur. Að lokinni blessun
frá þessum tannlausa heimilislausa
vergangsmanni fór ég í vasann til að
borga fyrir mig. (Ekkert er ókeypis hér
í Ameríku, guðsorð sem annað.) Með
hönd í vasa áttaði ég mig á því að ég
var annarsvegar með 3 sent og hins-
vegar með 20 dollara seðil í vasanum.
Af því að það voru nú jólin setti ég
seðilinn í lófa hans sem var þakinn
þykku siggi af blessunum á götum úti í
öllum veðrum um tuttugu ára skeið.
Það kom á minn mann þegar hann sá
upphæðina og reyndar fórum við báðir
að hlæja - af gleði? - yfir því hvað
þetta var absúrd. Og nú fyrst steig
hann með sinn regnhlífarstaf uppí
drottins dynjandi hæðir og hreinlega
fór að tala tungum þannig að erfitt er
að hafa þær blessanir allar niður á blað.
Það tók mig heilt korter að losna við
hann og ég var eiginlega farinn að sjá
eftir því að hafa borgað honum þessar
1500 krónur. En að lokum tókst mér
að losna við hann og gekk heimleiðis
með jól í hjarta. Fullur af stolti eins og
mskum gyðingi sæmir, yfir því að hafa
gefið betlaranum aleigu kvöldsins. En í
staðinn fyrir að borða fyrir þessa 20
dah keypti ég mér semsagt jól fyrir þá,
sem er nú kannski ekki svo mikið mið-
að við hvað þau kosta heima.
Að íslenskum sið lét ég loga ljós á
jólanótt; lét loga á sjónvarpinu, með
stillt á eróbikk-rásina. 6000 armréttur
íram á morgun. ■