Alþýðublaðið - 03.01.1996, Blaðsíða 2

Alþýðublaðið - 03.01.1996, Blaðsíða 2
2 ALÞÝÐUBLAÐIÐ MIÐVHCUDAGUR 3. JANÚAR 1996 s k o ð a n i r MMUMIDU 21040. tölublað Hverfisgötu 8 -10 Reykjavík Sími 562 5566 Útgefandi Alprent Ritstjóri Hrafn Jökulsson Umbrot Gagarín hf. Prentun ísafoldarprentsmiðjan hf. Ritstjórn, auglýsingar og dreifing Sími 562 5566 Fax 562 9244 Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði. Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk Hnignun þjóðkirkjunnar Þjóðkirkjan á við mikla tilvistarangist að stríða nú um stundir. Síðustu misseri hefur kirkjan verið stöðug uppspretta hneykslis- mála og harðvítugra deilna án þess að yfirmenn hennar fái rönd við reist. Leikmönnum virðist einatt sem deilur innan kirkjunnar snúist um keisarans skegg en biskup Islands er á öðru máli. Þann- ig eru persónulegar eijur sóknarprests og organista í Langholts- kirkju samkvæmt áliti biskups ekkert minna en „áfall fyrir alla kristni í landinu", nefndar í sömu andrá og stríð í útlöndum og hinar skelfilegu náttúruhamfarir á Vestfjörðum. Þótt mönnum þyki að fmnast samlíkingin miður smekkleg er hún til marks um að yfirmenn þjóðkirkjunnar vita ekki sitt rjúkandi ráð. Á sama tíma og ýmsum öðmm söfhuðum vex ásmegin standa kirkjur þjóðkirkjunnar næstum galtómar: og em í reynd lítið ann- að en vitnisburður um nýjustu afrek í rándýmm arkitektúr. Þetta á sér ýmsar skýringar, ekki bara þá að virðing manna fyrir þjóð- kirkjunni er mjög til þurrðar gengin vegna stöðugs vandræða- gangs. Þær aðferðir sem þjóðkirkjan beitir em greinilega úreltar og höfða ekki til almennings; fólk leitar fremur í íjör sértrúar- safnaðanna eða dulúð hinna heimskulegu nýaldarfræða. Allar stofnanir sem hafa sjálfvirkan aðgang að fjármunum eiga á hættu að daga uppi. Sú hætta er fýrir hendi að smámsaman verði stofn- unin sjálf mikilvægari en tilgangur hennar - hversu heilagur og mikilvægur sem hann upphaflega var. Einungis mikilhæfir og snjallir stjómendur geta komið í veg fyrir slíka þróun. Þannig naut þjóðkirkjan trausts og virðingar í tíð herra Sigurbjöms Ein- arssonar biskups, en síðan hann lét af embætti - og einkum allra síðustu ár - hefur stöðugt hallað undan fæti. Ólafur Skúlason hefur vissulega fyllstu ástæðu til að vera áhyggjufullur, jafnvel yfir torskiljanlegum deilum prests og org- anista í einni sókn. Slíkar deilur draga nefnilega ekki einasta úr tiltrú manna á kirkjunni, heldur em þær til þess fallnar að styrkja þær raddir sem vilja aðskilja ríki og kirkju. Yfirmenn þjóðkirkj- unnar mega vitanlega ekki til þess hugsa, en afstaða þeirra virðist fremur eiga rætur í áhyggjum af því að skrúfað verði fyrir ljár- flæði úr ríkissjóði en umhyggju fyrir boðun orðsins. Samkvæmt skoðanakönnunum er nú meirihluti landsmanna hlynntur aðskiln- aði ríkis og kirkju. Það er merkileg staðreynd í ljósi þess að til- tölulega lítil opinber umræða hefur farið fram um málið. Mörg veigamikil rök hníga að aðskilnaði ríkis og kirkju. Það er tímaskekkja að einum söfnuði sé hampað á kostnað annarra, og ríkisrekin trúarbrögð em sem betur fer á undanhaldi víðast hvar í heiminum. Enginn hefúr fært að því sannfærandi rök að það sé í verkahring ríkisins að halda uppi trúarsöfnuði. Þá em margir - bæði lærðir og leikir - þeirrar skoðunar að hinni evangelísku-lút- hersku kirkju myndi famast betur ef hún fetaði sína eigin braut án þess að vera í kompaníi með ríkisvaldinu. Alþýðublaðið hefur áður lýst þeirri skoðun, að í tilefni þúsund ára afmælis kristnitök- unnar sé tilhlýðilegt að gefa þjóðkirkjunni þá afmælisgjöf að að- skilja ríki og kirkju. Stjómarskráin kveður á um, að unnt sé að ákvarða aðskilnað með samþykkt meirihluta Alþingis. Aðskiln- aður ríkis og kirkju hlýtur hinsvegar að eiga sér nokkum aðdrag- anda, og því ætti löggjafarsamkoman að hefja undirbúning hið fyrsta. Eitt samfélag fyrir alla í síðustu viku kom Blindrafélagið langþráðu baráttumáli í höfn, þegar undirritaður var samningur um ókeypis aðgang blindra að upplýsingasímanum 118. Blindir á íslandi hafa ekki til þessa haft aðgang að símaskrá einsog aðrir landsmenn, en þurft að kaupa þjónustuna dýmm dómum. í tilkynningu frá Blindrafélaginu er komist svo að orði, að Póstur og sími hafi nú tekið mikilvægt skref til þess að skapa eitt samfélag fyrir alla Islendinga. Vissu- lega em ófá skref eftir að því takmarki að allir Islendingar sitji við sama borð, en Halldór Blöndal samgönguráðherra á þakkir skildar fýrir að taka af skarið í þessu þjóðþrifamáli. ■ Stórbrotið listaverk Verkefni: Don Juan Höfundur: Moliére Þýðing: Jökull Jakobsson Tónlist: Faustas Latenas Lýsing: Björn Bergsteinn Guð- mundsson Leikmynd og búningar: Vytautas Narbutas Aðstoðarleikstjóri og túlkur: Ás- dís Þórhallsdóttir Leikstjóri: Rimas Tuminas Sýningarstaður: Þjóðleikhúsið - Stóra sviðið Fyrir rúmum þrjúhundruð árum skrifaði Moliére verkið um aðals- manninn og kvennaflagarann Don Ju- an og þjóninn hans Sganarelle. Þrátt fyrir að mikið vatn hafi til sjávar runn- ið síðan virðast lítil ellimerki á verk- inu og enn vekur það spumingar og býr yfir þeim lífskrafti að geta varpað nokkurri birtu á samtímann. Þessi uppsetning litháenska leikstjórans Rimasar Tuminasar verður að teljast til tíðinda í íslensku leikhúslífi. Ekki aðeins færir sýningin okkur nýstárleg- an blæ frá okkur ókunnu en alda- gömlu leikhúslíft Austur-Evrópu, sem eitt og sér er fagnaðarefni, heídur ber öll merki þroska og fagmennsku lista- manns sem ekki hefur týnt efanum og ástríðunni sem er aflvaki listarinnar. Eins og fram kemur í leikskrá er Rimasi ofarlega í huga hlutverk þjóns- ins í verkinu, sálarangist og togstreita þess sem verður að taka þátt í leiknum jafnvel þótt hann fyrirlíti af innsta hjartans grunni framkomu og lífs- skoðun húsbónda síns. Togstreita sem er sígild og flestir hafa einhvem tím- ann upplifað á sjálfum sér. Don Juan þessarar sýningar er þannig ekki lífsþyrstur, sjarmerandi og ósvíftnn þijótur sem dundar við að Leikhús Arnor Benonysson skrifar um leiklist forfæra ungar og saklausar stúlkur, heldur útbmnninn og lífsleiður fangi ímyndar sinnar og orðspors; sigrar hans í kvennamálum ekki unnir til að fullnægja losta hans og veikri sjálfs- ímynd, heldur eitthvað sem menn ganga í eins og að drepa naut enda alltaf spurning hver sigrar hvern. Raunar komu aftur og aftur uppí hug- ann orð Hillarys fjallgöngugiups, þeg- ar hann var spurður hvers vegna hann hefði klifið fjallið: Af því það var þama. Jóhann Sigurðarson leikur þennan útjaskaða elskhuga og nær að skapa heilsteypta og trúverðuga mynd af af- króuðum og þreyttum nautnasegg. Ekki veit ég hvort það var með vilja gert en leikur Jóhanns kallaði í sífellu fram mynd af Marlon Brando sem kannski hefur komist lengst allra nú- tímamanna í því að lifa örlög Don Ju- ans á sjálfum sér. Sigurður Sigurjónsson fer með hlut- verk þjónsins Sganarelle. Þrátt fyrir Sigurður Sigurjónsson hefur nú á stuttum tíma töfrað fram tvö mikilsháttar listaverk, gyðinginn Gellburg í Glerbrotum Arthurs Mill- ers og nú Sganarelle. Slíkt afrek hlýtur að telj- ast til stórtíðinda í íslensku listalífi. fyrirlitningu sína á lífemi og lífsskoð- unum húsbónda síns er hann bundinn því að framfylgja duttlungum hans. Frammistaða Sigurðar er í einu orði sagt stórglæsileg. Sama hvort litið er til vandlega unninnar líkamstjáningar eða textameðferðar; og eins og frá- bærir listamenn einir ráða við er sárs- aukinn alltaf gmnnurinn að skopinu. Sigurður hefur nú á stuttum tíma töíf- að fram tvö mikilsháttar listaverk, gyðinginn Gellburg í Glerbrotum Art- hurs Millers og nú Sganarelle. Slíkt afrek hlýtur að teljast til stórtíðinda í íslensku listalífi. Um vinnu annarra leikara er það að segja, að enn einu sinni sannast hversu ftma gott og heilsteypt leikaralið Stef- áns Baldurssonar Þjóðleikhússtjóra er orðið. Jafnvel minnstu aukahlutverk eru skipuð afburða leikurum sem í þessari sýningu að minnsta kosti geisl- uðu af leikgleði og fóru létt með að skapa heildarmynd sem lýsti af sköp- unarkrafti, hugmyndaauðgi og fágun. Þó ber að geta sérstaklega góðrar frammistöðu Hilmis Snæs og Ólafíu Hrannar þar sem þeim er gert að þrí- taka sama atriðið og gefa hverri yfir- ferð nýjan tón, nýja dýpt. Þessi sýning er kærkomin tilbreyt- ing inn í á margan hátt „ameríkanser- að“ leikhúslíf okkar, þar sem aksjónin yfirkeyrir oft hin fínni blæbrigði. Þannig skirrist leikstjórinn ekki við að gefa jafnvel hinum smæstu handa- hreyfingum tíma, og vandlega unnin textalaus atriði auðga og dýpka heild- armyndina. Að ógleymdum hug- myndaríkum og oftar en ekki kjörkuð- um uppbrotum á „hefðbundnum“ leik- húslausnum, til dæmis í atriðinu sem er þrítekið. Þrátt fyrir að stundum sé lagt á tæpasta vað gengur þetta allt saman upp, en veikasti þráðurinn birt- ist á stundum í því hversu útlifaður og þreyttur Doninn er, þannig að jafn- vægið í sýningunni verður ótryggt. En heildin ber gjörhugsaðri og listrænni vinnu vitni. Leikmynd Vyautasar Narbutasar er mikilúðleg og skapar andrúmsloft rotnandi glæsileika. Það er ekki oft sem við sjáum jafn nosturslega unna leikmynd og þessa og hlutur hennar í heildaryfirbragði sýningarinnar er stór. Faustas Latenas sér um tónlistina og á hún ríkan þátt í að skapa þann anda sem svífur yfir vötnum. Sérstætt og skemmtilegt var að oft var hún not- uð til að yfirtaka textann og leiða stemmningar til lykta. Lýsing Björns Bergsteinns var óvenju góð, fyllti vel þá listfengu heildarmynd sem yfir þessari sýningu er. Þýðing Jökuls Jakobssonar hljóm- aði í eyrum sem afar vel unnið verk sem hefur elst vel. Raunar var svo á stundum þegar meitlaðar setningar og kaldhæðið skopið reis sem hæst að maður hugsaði hvað er Jökuls og hvað Moliéres. Niðurstaða: Stórbrotin leiksýning sem vitnar um listræna getu og þroska leikstjórans og laðar fram það besta sem býr í listamönnum leikhússins. Sýning sem enginn fagurkeri og listunnandi má fara á mis við. a g a t a 1 3 ■ i j a n ú a r Atburðir dagsins 1521 Páfi bannfærir Martein Lúther. 1597 Heklugos hófst. 1841 Hæsti loftþrýsúngur sem mælst hefur í Reykjavík, 1058,5 millibör. 1887 Fimm skip frá Skagaströnd fórust í ofsaveðri og með þeim 24 menn. 1888 Kristín Bjamadótt- ir kaus fyrst kvenna til bæjar- stjórnar í Reykjavt'k. 1924 Fomleifafræðingar finna graf- hýsi Tutankhames sem var far- aó í Egyptalandi fyrir þijúþús- und árum. Grafhýsið var sneisafullt af gersemum og kistan úr skíragulli. 1946 Bret- inn William Joyce, kunnari sem „Haw-Haw lávarður", hengdur fyrir áróður í þágu nasista. Afmælisbörn dagsins Markús Túllíus Cíceró 106 f.Kr., rómverskur stjórnmála- maður og mælskuskörungur. Pétur Guðmundsson 1832, annálaritari. J.R.R. Tolkien 1892, höfundur The Lord of the Rings og Tlie Hobbit. Victor Borge 1909, danskur skemmti- kraftur og píanóleikari. Victor- ia Principal 1945, bandarísk leikkona. Annáisbrot dagsins Stríð byrjaðist millum Svenskra og Danskra að alvöm og tapaðist af Dönskum í fyrsta landslagi 8000 manna. Grímsstaöaannáll 1709. Útsýni dagsins I minni sveit var svo fallegt út- sýni, að við þurftum ekki á skáldskap að halda. Steinn Steinarr. Málsháttur dagsins Oft ilmar eitmð rót. Lokaorð dagsins Eg hef elskað réttlætið og hat- að allan ójöfnuð; þess vegna dey ég í útlegð. Hinstu orö Gregoríusar VII páfa, 1020-1085. Orð dagsins Engan hóf á efstu skör yfirboröið giœsta. Varpar tign á kotungs kjör konungslundin stœrsta. Stephan G. Stephansson. Skák dagsins Fyrsta þraut ársins er tekin úr 30 ára gamalli skák. Kirpit- schinkow hefur hvítt og á leik gegn Weksler. Það er skemmst frá því að segja að Kirpit- schinkow finnur snaggaralega fléllu til að leiða sóknina til sigurs. Hvítur leikur og vinnur. 1. e6! Bxe6 2. Re5! Weksler gafst upp enda taflið tapað: 2. ... Rxe5 3. Dxe5 og svartur getur valið milli þess að tapa liði eða verða mát.

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.