Alþýðublaðið - 14.02.1996, Blaðsíða 7

MIÐVIKUDAGUR 14. FEBRUAR 1996
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
7
m e n n i n c
■ Gary Gunning, írskur blaðamaður sem hefur búið á íslandi í fimm ár, furðar sig á
þeirri skírlífisvarðstöðu sem staðin er um íslenska tungu á mjólkurfernum og í
„mest selda dagblaði þjóðarinnar" og spyr hvort einhverjir fari þar máski villur veg-
ar um verksvið sitt
¥
I upphafi var orðið
„Síðan hvenær hefur mjóikurferna átt að koma
að öðrum notum en að geyma safa kýrinnar, og
síðan hvenær og í umboði hvers hefur „mest
selda dagblað þjóðarinnar" tekið sér dómsvald
um hvað er hæft að teljast íslenska?"
Neysla ofskynjunarefna er ekki stór
þáttur í lífi mínu, svo það er varla
furða þótt ég velti fyrir mér hvers
vegna ég er farinn að rugla saman
bakinu á mjólkurfemum og greinum í
Morgunblaðinu? Svarið er í raun ein-
falt. Sambland af æstri þjóðernis-
kennd og fáfræði veldur því að varla
er lengur hægt að gera greinarmun á
nauðahversdagslegri mjólkurfemu og
„mest selda dagblaði þjóðarinnar".
Eini munurinn er sá að mjólkurfeman
inniheldur þó eitthvað sem getur
reynst nytsamlegt sæmilega heil-
brigðu heilabúi.
Kjarni málsins er sá að hvort
tveggja mjólkurfeman og „mest selda
dagblað þjóðarinnar" hafa stillt sér
upp á varðstöðu um íslenska tungu,
eða kannski er réttara að kalla það
skírlífisvörslu. Sem kannski er gott og
vel, að undanskilinni smá mótbáru.
Síðan hvenær hefur mjólkurfema átt
að koma að öðrum notum en að
geyma safa kýrinnar, og síðan hvenær
og í umboði hvers hefur „mest selda
dagblað þjóðarinnar“ tekið sér dóms-
vald um hvað er hæft að teljast ís-
lenska?
Sjálfur veit ég ekki, en mundi fagna
því að fá skynsamleg svör.
Allt-netið
Við gemm gert dálítinn samanburð
og ímyndað okkur að við séum stödd í
London. Eftir að hafa eytt helginni í
sleitulausar leikhúsferðir og drykkju
staulumst við niður í matsal gistiheim-
ilisins í von um að kría út morgun-
verð. Við pöntum kaffi, örmagna og
illa til reika. Kaffið er borið fram,
rjúkandi heitt. Á borðinu liggur The
Sun, „mest selda dagblað" Bretlands.
Við flettum því letilega. En hugsið
ykkur hvað við verðum standandi
hissa þegar á blaðsíðu þijú blasa ekki
við okkur þýstin konubijóst, heldur er
okkur boðið upp á grein þar sem
stendur að til að vemda enska tungu -
mál Shakespeares o.s.frv. - megi ekki
lengur nota nafnorðið „Internet". Af
hverju? Auðvitað
vegna þess að „int-
er“ er latína! Latína,
hrognamál neðan af
ítalíu. Það á ekkert
með að lauma sér
inn í góðu gömlu
engilsaxnesku enskr
una. Við vitum þá
ekki fyrr en við er-
um öll farin að tala
latínu og hringsóla
um Trafalgartorg á
skellinöðrum, klíp-
andi kvenfólk í rass-
inn. Og þess vegna
munum við bjarga
tungumálinu með
því að nota fram-
vegis orðið „Allt-
net“ og hver sem
reynir að segja „Int-
ernet“ er svikull útlendingsræfill,
maður sem hefur selt sál sína myrkra-
öflunum sem vilja eyðileggja dýrmæt-
ustu eign okkar - tunguna okkar.
Eflaust yrðum við furðu lostin.
Ekki endilega vegna þess að The Sun
væri farið að prenúi slfkan þvætting,
heldur fyrst og fremst vegna þess að
þetta er ekki það sem The Sun gengur
út á. Síða þtjú í „mest selda dagblaði“
Bretlands gengur út á stór bijóst, ekki
einhverja siðferðisgæslu tungumáls-
ins. Raunar væri hægt að saka „mest
selda dagblað“ Bretlands um alvar-
lega vanrækslu ef The Sun setti eitt-
hvað annað en konubijóst á sfðu þrjú.
Við förum út af hótelinu og drekk-
um frá okkur rænuna á næsta bar.
Stórhættuleg tökuorð
Viku síðar erum við komin aftur
heirn til Reykjavíkur. Við höfum vak-
að alla nóttina og ort dróttkvæði við
lýsislampa. Ljóshærð börn í sauð-
skinnsskóm sitja prúð við langeldinn
og fara utanbókar með langa kafla úr
fomsögunum. Uti nær gargið í kríunni
varla að yfirgnæfa ffiðsælt kindajarm.
Allt í einu er dyrunum hrundið upp og
inn kemur húsfreyja. Blessuð konan er
að hníga niður eftir að hafa gengið
fimmtíu kflómetra til að sækja síðasta
eintak af „mest selda dagblaði þjóðar-
innar“.
Við flettum Morgunblaðinu mak-
indalega yfir morgunskattinum,
brennivíni og úldnum hákarli. Hvílík
undur og stórmerki - á fundi Alþingis
á Þingvöllum í gær samþykktu ættar-
höfðingjamir góðu að framvegis skuli
kristni vera ein trú í landinu!
En bíðum nú við, hvað stendur
héma? Þama er löng grein, nýskrifuð
á fínasta bókfell, þar sem segir að til
að forða megi þjóðinni frá siðferðis-
hmni sé því miður ekki hægt að nota
orðið „kristni". Hví þá?
Orðið „kristni" er nefnilega komið
úr grísku. Undireins og við fömm að
nota það emm við glötuð. Hinn harð-
geri íslenski karlstofn mun ekki lengur
þvælast um landið, höggvandi mann
og annan í linnulausum vígaferlum,
heldur mun hann ábyggilega láta
glepjast af Seifi, yndisþokka ungra
drengja og endalausum vangaveltum
um hellislíkingu Platós.
Við lesum áífam.
Því, kæm lesendur, í allri fávisku
ykkar, hljótið þið samt að skilja að ef
við hleypum þessu orði inn í tungu-
málið okkar góða, bíður okkar vart
annað hlutskipti en að flytja aftur til
Noregs. Þjóðerni okkar mun heyra
sögunni til, íslenskan mun sannarlega
glatast og allur fiskurinn í sjónum
mun drepast.
Hugsunarlaus þjóðernisfroða
Gott og vel. Við leggjum frá okkur
„mest selda dagblað þjóðarinnar" og
hugleiðum stundarkom. Stijálar minn-
ingar um morguninn í London rifjast
upp fyrir okkur; hægt og bítandi för-
um við að muna að
við erum uppi á síð-
ari helmingi tuttug-
ustu aldarinnar,
þessi stutta dvöl á ís-
lenskum miðöldum
stafaði af of mikilli
brennivínsdrykkju.
Og þá sjáum við
þetta klárlega. Til-
gangur „mest selda
dagblaðs þjóðarinn-
ar“ er að flytja okkur
það sem blaðið þyk-
ist flytja, nefnilega
fréttir. Yfirleitt er
það inntak allra
sæmilegra dagblaða
að segja skilmerki-
lega frá hlutunum
eins og þeir eru.
Dagblöð eru ekki
handbækur um sögu tungumála, allra
síst „mest seldu dagblöð þjóðarinnar“
og blöð af því taginu. Þeim er heldur
ekki ætlað að vera handbækur um
hvemig eigi að magna upp hugsunar-
lausa og háskalega þjóðernisfroðu;
eftir nokkra útúrdúra hlýtur það að
vera kjami málsins.
Sífelld klifun sumra fjölmiðla á
hreinleika, helgi og guðlegu eðli ís-
lenskrar tungu er ekki aðeins röng frá
sjónarhóli málvísindanna, heldur er
hún einnig vatn á myllu ofstækis-
manna og handhæg aðferð til að
stjóma því hvemig fólk hugsar.
Er íslenskan „einstök"?
Eg geri engan ágreining við að ís-
lenskan er fallegt og furðulegt dæmi
um hvað mannlegt mál er undursam-
legt. En það er fullkomlega ábyrgðar-
laust að halda því fram að hún sé „ein-
stök“, að hún hafi nánast ekkert breyst
frá því á víkingatímanum eða að hún
sé framúrskarandi vel til þess fallin að
tjá hugsanir. Eins og önnur tungumál
er íslenskan lifandi vera sem þráast
við öllum tilraunum til að láta hefta
sig eða þvinga. Því það er sjálft eðli
tungumála að þróast samkvæmt innri
lögmálum og utanaðkomandi þrýst-
ingi; það er einmitt þetta sem gæðir
þau fegurð og lífi. Ef íslendingar
hlýddu út í hörgul fyrirmælunum sem
em svo skýrlega sett ffam á mjólkur-
fernum og í „mest selda dagblaði
þjóðarinnar" myndu þeir allir tala
sömu uppgerðarlegu útgáfuna af ís-
lensku, fastákveðna gerð sem væri
yfirvöldum þóknanleg. f stuttu máli:
Sá sem ekki talar með sínu eigin lagi
hugsar ekki með sínu eigin lagi.
Sú margítrekaða skoðun að „hreint"
tungumál sé eina leiðin til að varð-
veita þjóðerni og menningu er vit-
leysa. Það er ekki til neitt sem heitir
„hreint“ eða „ómengað" tungumál. Og
hætti einhveijum til að gleyma því, þá
er heldur ekki til neitt sem heitir
„hreinn" eða „ómengaður" kynstofn.
Skyldleiki tungumála
Staðreyndimar, og njótið nú orðsins
staðreyndir, eru svohljóðandi; ís-
lenska tilheyrir hinni miklu ætt indó-
evrópskra tungumála, og hvort sem
við kæmm okkur um það eða ekki er
hún skyld grísku (fornri og nýrri),
persnesku, latínu og sanskrít, svo að-
eins séu nefnd örfá mál þessarar ættar.
Varla getur þetta talist svo „einstakt“.
Þessi „einstöku" tákn, bókstafimir ð
og þ, vom fengnir „að láni“ úr fom-
ensku, öðm náskyldu tungumáli.
Afdrifaríkasti atburðurinn í þróun
íslenskunnar var þegar kristni barst til
íslands og á eftir henni lestrar- og
skriftarkunnátta. Kristnin var uppmna-
lega klofningshreyfmg úr gyðingdómi
lengst burtu í ófriðlegum afkima
Rómarveldis (hvorki hebreska né ar-
ameíska, málið sem sennilegast er að
Kristur hafi talað, eru indó-evrópsk;
rétt eins og arabíska em þau semísk
mál). Þarafleiðandi: Án gyðinga engin
kristni, án kristni engir Passíusálmar.
Og, með öðrum orðum, hefðu fyrri
kynslóðir íslendinga látið sér svona
annt um „hreinleika" tungumálsins
væri líklegt að við ættum ekki einu
sinni orðið „passíusálmar".
Hafa írar glatað þjóðerni
sínu?
Hvað varðar þá meinloku að tungu-
mál sé skýrasta birtingarmynd sjálf-
stæðis þjóðar, þá er það einfaldlega
þvæla. I mínu eigin heimalandi, Ir-
landi, talar langflest fólk ensku, eða
öllu heldur útgáfu af ensku sem hvar-
vetna nýtur aðdáunar fyrir hvað hún er
kröftug og ljóslifandi. Irar hafa líka
dundað sér ögn við að skrifa á ensku.
Af því föndri spruttu nokkrir risar
heimsbókmenntanna, höfundar á borð
við James Joyce, W.B. Yeats, Samuel
Beckett, J.M. Synge, Seamus Heaney,
George Bemard Shaw, Oliver Gold-
smith og Sean O’Casey.
Hafa írar glatað tilfinningunni fýrir
þjóðemi sínu? Er hægt að fullyrða að
vegna þess að Irar tala ensku séu þeir
ekkert annað en rauðhærðir Englend-
ingar?
Otal uppreisnir, mótþrói og barátta
á sjö alda yfirgangstíma Englendinga
bera órækt vitni um hversu írar hafa
náð að varðveita sitt írska eðli.
En hvað þá um Wales? Af öllum
keltneskum þjóðum sem Englendingar
brutu undir sig eru það Walesbúar
sem bjuggu við minnst pólitískt frelsi.
Samt vom það þeir sem best náðu að
gæta tungu sinnar. Enn þann dag í dag
eru margir tugir þúsunda Walesbúa
sem hafa velsku að móðurmáli - en er
sjálfstæða lýðveldið Wales til á ein-
hverju landakorti?
Njótið tungumálsins
Tungumál em eins og blóm - marg-
flókin listasmíð sem vimar um hagleik
og hugmyndaauðgi. Ef það er sett í
einangmn og fær ekki að æxlast bíður
þess ekki annað en að deyja út.
Á þessum dimmu dögum alræðis,
hungurs og farsótta er tungumálið eitt
af því fáa sem má hafa af einhverja
gleði og ekki er skammtað úr hnefa
eða einungis afhent gegn gildu kredit-
korti. Látið ekkert aftra ykkur ffá því
að gleðjast yfir tungumálinu og reynið
eftir megni að njóta ríkidæmisins og
margbreytileikans sem íslenskan hefur
að bjóða. En í nafni velsæmis, látið
ekki mjólkurfernu eða „mest selda
dagblað þjóðarinnar" setja reglur um
hvemig eigi að tala og skrifa.
S3
Landsvirkjun
Forval
Endurnýjun á stjórn- og varnarbúnaði
Landsvirkjun óskar hér með eftir umsóknum verktaka
um að fá að taka þátt í lokuðu útboði vegna endurnýjun-
ar á stjórn- og varnarbúnaði fyrir Ljósafossstöð, írafoss-
stöð og Steingrímsstöð í samræmi við forvalsgögn
SOG-06.
Verkið felur m.a. í sér deilihönnun, efnisútvegun, fram-
leiðslu, samsetningu og prófun á stjórn- og varnarbún-
aði fyrir 8 vélasamstæður, 3 tengivirki og 8 lokuvirki auk
tilheyrandi hjálparbúnaðar í stöðvunum öllum.
Forvalsgögn verða afhent á skrifstofu Landsvirkjunar,
Háaleitisbraut 68, 103 Reykjavík, frá og með miðviku-
deginum, 14. febrúar 1996 gegn óafturkræfu gjaldi að
upphæð 3.000 krónur m, VSK fyrir hvert eintak.
Umsóknum skal skila á skrifstofu Landsvirkjunar í Rykja-
vík, fyrir kl. 12.00 mánudaginn 18. mars, 1996.
Þorrablót
Alþýðuflokkurinn í Hafnarfirði heldur þorrablót
í Alþýðuhúsinu Strandgötu laugardaginn
24. febrúar næstkomandi.
Dagskrá:
Húsið opnar klukkan 20:00
Þorramatur að hætti hússins
Glaumur, glens og gaman.
Allar upplýsingar í símum:
555-0499 555-1920 565-4132
565-1070 565-1772
„Sífelld klifun
sumra fjölmiðla á
hreinleika, helgi
og guðlegu eðli ís-
lenskrar fungu er
ekki aðeins röng
frá sjónarhóli mál-
vísindanna, heldur
er hún einnig vatn
á myllu ofstækis-
manna og hand-
hæg aðferð til að
stjórna því hvernig
fólk hugsar."