Alþýðublaðið - 13.03.1996, Qupperneq 4

4
ALÞÝÐÚBLAÐK)
MIÐViKUDAGUR 13. MARS 1996
■ Undir lok 18. aldar kærði kona ein á Suðurlandi sóknarprest sinn fyrir kynferðis-
lega áreitni. Málið var sett í rannsókn og prestur réð sér lögfræðing. Kolbrún Berg-
þórsdóttirsegirfrá þessu einkennilega máli
Eitthvert flangs
eða þvingun
til saurlifnaðar-
verka?
✓
Arið 1798 var á dómsstefnu í Þingvallakirkju
fram að pot hans hefði verið meira
en góðu hófu gegndi og sér til
ama.
Biskup skipaði nú að málið
skyldi rannsakað og var fjöldi
fólks kallaður til yfirheyrslu.
Grennslast var fyrir um það hvort
aðrar konur teldu sig hafa eitthvað
upp á prest að klaga. En þá kom í
ljós að prestur virtist ekki hafa
þrifið til annarra kvenna, utan
einnar sem bar að prestur hefði eitt
sinn seilst til sín.
Prestur gerði eftirfarandi játn-
ingu fyrir réttinum sem skipaður
var próföstum og prestum: „Ég
meðkenni að hafa hrært með minni
hendi eitt eða annað skipti beran
líkama Guðrúnar Þorvarðsdóttur,
konu Þorsteins Daðasonar í Árna-
gerði, en aldeilis ekki falað, enn
síður þvingað hana til saurlifnaðar-
verka.“
Dómur prófasts og presta
dæmdu prest sekan af ákæru Guð-
rúnar, en prestastefna á Þingvöll-
um skyldi kveða upp lokadóm í
máli hans. Var prestur sviptur kjóli
og kalli þar til endanlegur úrskurð-
ur hefði verið upp kveðinn.
Lögfræðingur vinnur mál-
ið
Prestur sá nú aðeins eitt ráð sér
til bjargar, það hið sama og menn
grípa enn til sjái þeir hag sínum
stefnt í voða. Hann réð sér besta
lögfræðing landsins til að snúa
málinu sér í hag. Sá var Sigurður
Pétursson sýslumaður í Gullbringu
og Kjósarsýslu. . . ■ •.
dæmt í máli séra Þórhalla Magnússonar á
Breiðabólstað í Fljótshlíð, en sóknarbam hans
hafði sakað hann um það sem í nútímamáli
nefnist kynferðisleg áreitni.
Upphafs málsins er að leita allt
til haustsins 1795 þegar séra Þór-
halli, prestur í Fljótshlíð, kom
ásamt fylgdarmanni sínum í heim-
sókn til sóknarbarna sinna, hjón-
anna Þorsteins Daðasonar og Guð-
rúnar Þorvarðsdóttur í Árnagerði.
Gott orð fór af þeim hjónum og
svipað má segja um prest sem var
vel liðinn af sóknarbörnum sínum
þótt hann væri hins vegar alla tíð
nokkuð drykkfelldur. Þennan dag
var prestur vel við skál, og líkt og
oft vill verða um karlmenn í því
ástandi, hljóp í hann kvensemi.
Þegar hann var einn í herbergi með
Guðrúnu notaði hann því tækifærið
og þuklaði á henni innanklæða, en
lét af því athæfi sínu er hann
heyrði til eiginmanns Guðrúnar og
fylgdarmanns utan dyra.
Sumarið eftir gerðist prestur
enn fjölþreifinn en þá kom hann að
Guðrúnu þar sem hún var ein í
smiðju. Hann beið ekki boðanna,
setti hana á hné sér og þuklaði.
Guðrún sagði síðar að hann hefði
sagt eitthvað á þá leið að nú ætlaði
hann að kvelja hana svolítið. Það
varð presti til trafala við athafnir
hans að Guðrún var búin að stytta
sig. Þegar prestur sá eiginmann
Guðrúnar þar sem hann kom gang-
andi í átt til þeirra lét hann Guð-
rúnu frá sér.
Prestur Iét ekki deigan síga þótt
ekki hefði allt farið samkvæmt
áætlun hans og kom í þriðja sinn
að Árnagerði. Þá var í för með
honum ungur sonur hans. Guðrún
var ein heima ásamt dóttur sinni.
Prestur sagði syni sínum að fara út
að leika með stúlkunni. Um leið og
börnin voru horfin á braut greip
klerkur til sinna ráða, stökk að
Guðrúnu þar sem hún sat á rúmi
sínu og skellti henni flatri. Flugust
þau á nokkra stund og þegar Guð-
rún ætlaði að kalla á hjálp greip
prestur fyrir munn henni, en hörf-
aði síðan frá með þessum orðum:
„Svei þér aftan! Þú ert ónýt!“
„Eitthvert flangs"
Það var ekki fyrr en fimm mán-
uðir voru liðnir frá þessum atburði
sem Guðrún kærði prest fyrir Vig-
fúsi Þórarinssyni sýslumanni á
Hlíðarenda. Einhverjir urðu til að
furða sig á því að kæra hennar
bærist svo seint. Því svaraði Guð-
rún á þann veg að þessi tími hefði
farið í að undirbúa flutning þeirra
hjóna úr sókninni því þar vildu þau
ekki vera eftir að hafa lagt fram
kæru á hendur sóknarpresti sínum.
Guðrún sagði að samviska sín
leyfði sér ekki að þegja yfir fram-
ferði prests enda hæfði það ekki
manni í hans stöðu. „Ég get
ómögulega látið þann prest segja
mér kvittun synda minna, sem svo
angrar mína samvisku með synd-
samlegum freistingum og sjálfur er
sekur í þeim glæp sem hann átti
öðrum að straffa," sagði hún.
Menn hollir presti töldu hins
vegar að óvildarmenn prests hefðu
hvatt Guðrúnu til að kæra hann og
gáfu í skyn að henni hefði ekki
verið athæfi prests jafn leitt og hún
lét. Beindu þeir sérstaklega augum
að sýslumanni sem sent hafði kær-
una beint til biskups en ekki fyrst
til prófastsins í Odda. Var sagt að
þetta hefði sýslumaður gert til að
fréttin flygi sem víðast.
Kæra Guðrúnar var nú send
prófasti sem boðaði Guðrúnu á
sinn fund og spurði hana hvort hún
stæði við ákæru sína. Svar hennar
var afdráttarlaust: „Já, í lífi og
dauða“. Viku síðar var prestur
boðaður á fund prófasts og kæra
Guðrúnar lesin yfir honum. Prestur
játaði sekt sína.
Nú leið vika. Tók prestur þá að
iðrast játningar sinnar og sagðist
hafa orðið svo ringlaður yfir ásök-
unum Guðrúnar að hann hefði í
fáti játað þeim. Hann skrifaði Geir
Vídalín biskup bréf þar sem hann
sagði: „Að ég kunni í eitt eða ann-
að skipti að hafa haft eitthvert
flangs við þessa Guðrúnu, neita ég
ekki, en ég hafi viljað lokka hana
til óleyfilegra hluta með orðum
eða verkum segi ég uppdiktaða
lygi því það hefur mér aldrei í hug
eður hjarta komið - enn síður að
ég hafi þess á leit við hana farið."
Prestur hélt því fram að hann
hefði stundað meinlaust pot af
þeirri sort sem karlmenn iðulega
gera og þykir ekki ástæða til að
fjargviðrast út af. Guðrún hélt því