Alþýðublaðið - 07.06.1996, Blaðsíða 5

FÖSTUDAGUR 7. JÚNÍ1996
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
v i ð t a I
■ Gunnar Dal hefur í nær tvo áratugi
eytt sumrunum í Hveragerði. Kolbrún
Bergþórsdóttir sló á þráðinn til hans.
Eg þekki
engan heim-
speking
- segir Gunnar Dal sem er að þýða
elsta Ijóð heims, skrifa þrjú leikrit og velta fyrir
sér lífinu og tilverunni.
„Ég kem eins og krían um fardaga-
fárið í miðjum maí og fer aftur í sept-
ember,“ segir Gunnar Dal sem í átján
ár hefur eytt sumrum sínum í Hvera-
gerði. „Þetta er bær sem var byggður
af skáldum, listamönnum og garð-
yrkjumönnum. Hér voru allir að skapa
fegurð. Þá lifðu menn eftir grísku
gildunum, dásömuðu hið fagra, sanna
og góða. Þetta eru gildi sem mér ski-lst
að hafa fallið töluvert í verði hjá 68
kynslóðinni."
Hverju ertu að vinna að þetta sum-
arið?
„Fyrií-þceniur^yikum kom út.ljóða-
bók, Meðan þú gefur, og þar er ein-
göngu að firina Hækur. Annar er ég
núna að vinna að þýðingu á fyrsta
ljóði heimsins, söguljóðinu um Gil-
gamesh. Þetta er hundrað blaðsíðna
ljóð, 4500 ára gamalt. Ljóðið var ort á
súmersku í Mesópótamíu. Þetta var
frægasta ljóð fomaldarinnar og er al-
elsta heimild sem við.eigum um
skáldskap.i Ljóðið týndist' og Englend-
ingar fúridu það'fyrir' um hundrað ár-
um. Sú frumgerð sem við nútíma-
menn höfúm aðgang að er á ensku og
ég þýddi ljóðið úr því tungumáli, enda
væru það ekki nema fávitar sem
reyndu að þýða ljóð úr löngu dauðri
fomtungu.
í ljóðinu er ort um það sama og
menn dunda sér við að yrkja um í dag;
um sorgihn, líf og dauða, óttann og
baráttunaog drauminn um Paradís."
Er fleira á áagskrá?
„Ég er með þrjú leikrit í smíðum:
Vígsla Ráðhússins, Stórveldafundur
og Lögreglumál."
Og þau tengjast öll íslenskum veru-
leika, eða hvað?
, Já, sem aðrir rithöfundar hafa ekki
nennt að skrifa um. Þeir létu undir
höfuð leggjast að skrifa um stórvelda-
fundinn en með honum urðu kafla-
skipti í mannkynssögunni. íslendingar
eru byrjaðir að skilja það að mestu.
Kveikjan að lögregluþættinum er þeg-
ar þrír menn vom teknir fastir í glaða
sólskini um sumar í Vonarstræti fyrir
að vera ódrukknir og prúðbúnir.
Vígsla Ráðhússins fjallar um uppgjör-
ið milli S og H. S er stéttin qg H ér við
hinir. Til að vera S þarftu að eiga ein-
býlishús og volvo, fara í fríar utan-
landsferðir og hafa nokkur þúsund
fylgjendur til að svíkja. Ef þú hefur
þetta ekki þá ertu ekki S.“
En ef við snúum okkur að öðru,
hvað segja heimspekingar um forseta-
kosningar?
„Ég þekki engan heimspeking.“.
Hvað með sjálfan þig?
„Nei, ég er það ekki. Þú mátt ekki
segja svona.“
Afhverju ekki?
„Heimspekingar em þeir einir sem
komast í heimspekisöguna. Islending-
ar eiga þar engan mann. Ég vona svo
sannarlega að íslendingar eignist
heimspeking á 21. öld. En við skulum
sleppa þessu táli þar til þeir hafa eign-
ast þann fyrsta.“
Rétt hjá þér. En jylgistu eitthvað
með forsetakosningunum?
„Mér líður vel í Hveragerði. Þetta er rólegur staður. Svo er ég kominn á þann aldur að ég get setið upp á vegg
og dinglað löppunum."
„Það hljómar eins og hroki en mér
fmnst þetta ekki vera stórt mál. Ann-
ars em þessir frambjóðendur svo til
allir hæft fólk. Ég skrifaði kafla í bók
mína Að elska er þar sem ég skamm-
aði íslendinga íyrir að ganga ffamhjá
sínúm hæfustu mönnum og benti þar á
Ólaf Ragnar Grímsson og Jón Baldvin
Hannibalsson, en viðhorf þjóðarinnar
til þeirra hafa oftlega stjómast af for-
dómum sem þroskað fólk á að vaxa
upp úr.“
Heldurðu að Ólafur Ragnar yrði
góðurforseti?
„Ég efast ekki um það. Ég geri þær
kröfur til forseta íslands að hann geti
verið maður með mönnum og Ólafur
Ragnar mun sóma sér með prýði inn-
an um hvaða þjóðhöfðingja sem er.“
Ætlarðu að kjósa hann?
„Ég er eins og Davíð Oddsson - gef
ekkert upp. Við Davíð emm svo þýð-
ingarmiklar persónur að við viljum
ekki gefa út stuðningsyfirlýsingar og
bera ábyrgð á því að fólk taki mark á
okkur.“
En þú œtlar að kjósa?
,Já, ég lít á það sem skyldu að kjósa
þótt ég haft ekki mikinn áhuga á emb-
ættinu."
Viltu að það verði lagt niður?
„Fyrir skömmu var ég að tala við
hana Kristfnu sem býr hinu megin við
garðinn. Til að segja eitthvað segi ég
við Kristínu: ,Jæja, Kristín mín, hvem
ætlar þú að kjósa?“ „Ekki neinn,"
sagði hún. „ég vil láta leggja þetta
embætti niður og láta þessar milljónir,
sem settar em í vínkjallarann og vit-
leysuna renna til lamaðra og fatlaðra
og fólks sem þarf á styrk að halda.
Við höfum ekkert að gera með for-
seta,“ sagði Kristín.“
Þetta var gott hjá Kristínu.
, Já, finnst þér ekki. Mér frnnst hún
hafa mikið til síns máls. Konur em oft
miklu vitrari í svona málum en karl-
menn En auðvitað vilja menn alltaf
hafa punt fyrir ofan grasið. Það er sið-
ur.“
Ég heyri að þú ert glaður í Hvera-
gerði.
„Mér líður vel í Hveragerði. Þetta er
rólegur staður. Svo er ég kominn á
þann aldur að ég get setið upp á vegg
og dinglað Iöppunum." ■
r
■ Arni Gunnarsson skrifar um fjölbreytta möguleika Hveragerðis og skorar á þingmenn
og ráðamenn að hætta að aka framhjá bænum
i: Blómabær- blómlegur bær?
Hveragerði á um margt sérkenni-
lega sögu. Upphaflega var bærinn ein-
hverskonar sambland sumarhúsa-
hverfís, tilniunaverkefnis á svjði gróð-
urhúsaræktar og lítils bæjarfélags.
Þangað söfnuðust skáld og myndlist-
armenu, jiúgumstórir athafnamenn,
náttÚRrúnriendur og heilsubótarfólk.
Hverágérðr va'rð, einskonar úthverfi
Reykjavfkur og naut kosta þess, en
leiÁfdjögfyrir gallana.
MetCtleg- framfaraspor vom stigin í
Hvefagjjfði, J>ar var snemma reist
mynðariég- fafstöð og þar vom kveikt
fyrstu rafmagns- götuljós landsins.
Lárus Rist hafði forystu um gerð
fyrstu löggiltu keppnissundlaugar
landsins, 50 metra laugar I Lauga-
skarði. Við Hveragerði var stofíiaður
fyrsti.og eini garðyrkjuskóli landsins
og Gísli Sigurbjömsson í Ási vann þar
mikið brautryðjendastarf á sviði öldr-
unarþjónustu. Og ekkWná gleyma for-
ystu Jónasar Kristjánssonar, læknis,
við uþpbyggingu Heilsustofnunar
NLFÍ og herhvöt hans um heilbrigt líf
og forvamir í heilbrigðismálum.
Búseta í Hveragerði hefur byggst á
veikum gmnni. Hveragerði er hvorki
sjávar- né sveitaþorp; hefur hvorki út-
gerð né landbúnað. Mikilvægasta at-
vinnugreinin hefur verið blóma- og
grænmetisræktun, en á því sviði hafa
sveiflur verið miklar og afkoman
ótraust. Kannski væri hagkvæmara
fyrir garðyrkjumenn að snúa sér að
ræktun á ginseng og kryddi. En nú
starfa flestir í Hveragerði við margvís-
lega þjónustu, sem einkum tengist
heilbrigðis- og ferðamálum. Einnig er
nokkur iðnaður í byggingageiranum
og allir þekkja hið myndarlega fyrir-
tæki Kjöris.
Það er ljóst, að uppbygging og þró-
un Hveragerðis hefur EKKI verið
helsta áhugamál landsstjóma á hvetj-
um tíma. Bæjarfélagið hefur verið
mjög afskipt, eins og opinberar fram-
kvæmdir sýna ljóslega. Vegna óstöð-
ugrar atvinnu hafa tekjur bæjarfélags-
ins verið litlar og má sjá það þegar ek-
ið er um götur bæjarins. Þá hafa bein-
ar skattatekjur af heilbrigðisstofnun-
um, stærstu vinnuveitendunum, verið
sáralitlar.
Þetta hefur valdið því, að fjármál
bæjarfélagsins hafa verið mjög erfíð,
þótt á betri veg hafi farið hin síðari ár-
in. Þá hefur byggðarlagið verið leikið
grátt og tapað miklum fjármunum
vegna ævintýramennsku í fyrirtækja-
rekstri. Bæjarfélagið situr uppi með
fyrirtæki úr dánarbúi SÍS, ullarþvotta-
stöð, þar sem ekki var gengið sóma-
samlega frá mengunarmálum. Bæjar-
félagið verður að leggja fram mikla
peninga til að leysa þann vanda, sem
ég tel að sameiginlegir sjóðir eigi að
greiða.
En hvað er til ráða? Menn hafa velt
fyrir sér nýjum kostum í garðyrkju og
að laða hreinleg iðnfyrirtæki til bæjar-
ins. Þá keppir Hveragerði að því, að
verða heilsubær með svipuðum hætti
og víða í Mið-Evrópu. Én til að svo
megi verða þarf mikið átak í gatna-
gerð, frárennslismálum og að fjar-
lægja hús og mannvirki, sem eru til
óprýði.
Heilsubæjarhugmyndin verður
aldrei að veruleika, nema þessir þættir
bæiarlífsins standist alþjóðlega staðla.
Eg er staðfastlega þeinrar skoðunar,
að það sé ekki spurning um hvort
heldur hvenær stórfelld heilsubæjar-
uppbygging hefst í Hveragerði. Að-
stæður allar ffá náttúrunnar hendi eru
svo stórkostlegar, að ekki verður leng-
ur undan því vikist að taka ákvörðun
um miklar framkvæmdir til að opna
Á afmæli Hveragerð-
is væri það verðug
gjöf að veita fjár-
magni til að stuðla
að uppbyggingu
heilsubæjar, sem
gæti fært þjóðarbú-
inu mikinn auð, jafn-
vel sem næmi afla-
verðmæti nokkurra
frystitogara.
leiðina að framtíðar hlutverki Hvera-
gerðis. Bæjaryfirvöld þurfa, í sam-
vinnu og samráði við stjómvöld, að
útvega verulegt fjármagn til hverskon-
ar nauðsynlegra verka í bænum. Verði
það ekki gert mun atvinnulíf ekki ná
að þróast með eðlilegum hætti.
Þá eiga stjómvöld að sjá sóma sinn
í því, að veita aðstoð við kynningu er-
lendis á öllum þeim möguleikum, sem
fyrir hendi em. í Austur-Evrópu, til
dæmis í Ungverjalandi, er nú hafin
mikil herferð til kynningar á nýjum og
gömlum heilsustofnunum. Þessar
stofnanir eru allsstaðar yfirfullar, en
glíma við margskonar mengunar-
vanda, sem íslendingar eru enn lausir
við. Ekki finnast svo volgrur eða
steinefnaríkt vam að ekki sé reist stór
og mikil heilsustofnun, bað, þar sem
nýtt er vatn og leir til heilsubótar.
í Hveragerði eru aðstæður betri en
ég hef séð í nokkurri heilsustofnun í
Evrópu og Bandaríkjunum. Gnægð af
heitu vatni, gufu, hveraleir, fallegt
umhverfi, frábærar gönguleiðir, kyrrð
og friður. Og loftið er hreint, smtt til
höfuðborgarinnar og til margra feg-
urstu staða landsins. Það er í raun
ótrúlegt hve ráðamenn hafa verið
blindir á þessa möguleika. En kannski
vakna þeir, þegar erlendir fjárfestar
em tilbúnir að opna pyngjur sínar. Það
gefur fleira arð en ál og þorskur.
Á afmæli Hveragerðis væri það
verðug gjöf að veita fjármagni til að
stuðla að uppbyggingu heifsubæjar,
sem gæti fært þjóðarbúinu mikinn
auð, jafnvel sem næmi aflaverðmæti
nokkurra frystitogara. Ég skora á
þingmenn og aðra ráðamenn að hætta
nú að aka framhjá Hveragerði.
Kannski getur nýtt hringtorg komið
þeim á sporið. ■