Alþýðublaðið - 16.07.1996, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 16. JÚLÍ1996
s k o ð a n i r
21142. tölublað
Hverfisgötu 8 -10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi Alprent
Ritstjóri Hrafn Jökulsson
Fréttastjóri Jakob Bjarnar Grétarsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Úmbrot Gagarín hf.
Prentun ísafoldarprentsmiðjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 100 m/vsk
Skemmtiferð
í þrælakistu
Norsk stjómvöld hafa krafist þess að alþjóðlegt viðskiptabann
verði sett á Búrma, eftir að heiðursræðismaður þeirra, Leo Nic-
hols, lést í fangelsi í Rangoon. Danir hafa tekið undir kröfur
Norðmanna, og stjómvöld í báðum löndum hvetja ferðamenn til
að sniðganga Búrma. Nichols, sem var hálfsjötugur, sykursjúkur
og hjartveikur, var dæmdur í fangelsi fyrir að hafa síma og fax-
tæki á heimili sínu án leyfís yfírvalda. Norðmenn segja að Nic-
hols hafi verið pyntaður til dauða í fangelsinu með því að vama
honum svefns. Hin raunverulega ástæða þess að ræðismaðurinn
var fangelsaður var sú, að hann var náinn bandamaður Aung San
Suu Kyi, foringja lýðræðissinna og réttkjörins leiðtoga landsins.
í Morgunblaðinu á laugardag vakti Jakob F. Ásgeirsson rithöf-
undur athygli á því, að ein íslensk ferðaskrifstofa áformar nú ferð
til Búrma. Ingólfur Guðbrandsson hefur skipulagt ferðina og
skrifaði fyrir nokkm langt mál í Moggann af því tilefni. Einsog
Jakob F. Ásgeirsson benti á, em lýsingar Ingólfs á landinu í engu
samræmi við vemleikann. Ingólfur vitnar í sönginn „On the Road
to Mandalay" og segir: „En hver veit nokkuð um Mandaley eða
landið Búrma, nema þá óljósu, brengluðu mynd, sem ijölmiðlar
bregða upp í fréttum, þar sem landkostimir og bjartari hliðar lífs-
ins falla í skuggann íyrir æsiefni um ofbeldi og mannréttindabrot.
Vissulega eiga stjórnvöld með einangrunarstefnu sinni þátt í
þessu, en keppast nú við að opna landið bæði fyrir ferðamenn og
erlent fjármagn.“
Hér er mikill misskilningur saman kominn í stuttu máli. Búrma
er stjómað af herforingjaklíku sem ekki virti úrslit kosninga, og
hefur um árabil haldið þjóðinni í helgreipum. Jakob F. Ásgeirs-
son, sem er fulltrúi íslands í norrænu Búrmanefndinni, rekur
mörg dæmi um svívirðileg og stórfelld mannréttindabrot og segir
að Búrma hafí verið lýst sem fangelsi með ljörutíu milljón föng-
um. Fjölmiðlar hafa hreint ekki bmgðið upp „brenglaðri mynd“
af ástandinu í Búrma, og þaðan af síður sagt „æsifréttir“ af því
sem þar gerist. Nær lagi væri að segja að fjölmiðlar hafi ekki
skýrt nógu rækilega frá óhæfuverkum herforingjanna.
Jakob vitnar í forystugreinar tveggja enskra stórblaða. Leiðara-
höfundur The Times komst svo að orði: ,Terðamenn sem freist-
ast af því sem Búrma hefur óumdeilanlega uppá að bjóða, mega
ekki gleyma því að þetta er ríki sem er byggt á sérstaklega hrotta-
fenginni kúgun. Þeir eiga að forðast landið uns lýðræði hefur
komist þar á á ný.“ Guardian tekur í sama streng í nýlegri for-
ystugrein: „Engin ferðaskrifstofa sem er virðingu sinni vaxin get-
ur auglýst ferðir til Búrma við ríkjandi aðstæður og enginn ferða-
maður á eigin vegum ætti að láta sjá sig í landinu."
Aung San Suu Kyi, leiðtogi lýðræðissinna, hefur líka hvatt
ferðamenn til að sniðganga landið og vill að erlend fyrirtæki
hætti að íjárfesta í landinu. Nokkur stórfyrirtæki hafa uppá síð-
kastið látið undan almenningsálitinu og hætt við fjárfestingar í
Búrma. Þannig urðu norsk fyrirtæki við tilmælum frá þarlendum
stjómvöldum um að fjárfesta ekki í Búrma meðan herforingja-
klíkan fer þar með völd. Full ástæða er til þess, að íslensk stjóm-
völd taki undir kröfur frá öðmm Norðurlöndum um viðskipta-
bann á Búrma. Og fráleitt er með öllu að skipuleggja skemmti-
ferðir Islendinga í þessa þrælakistu. ■
Fundahald farfsea
Nú, þegar stríðinu á að heita lokið, er loks
von á nokkrum flóttamönnum til íslands. Nú,
þegar þúsundir barna liggja í valnum í Bosníu,
taka íslendingar við sér. Við gefum einn fót.
Haustið 1992 var ég nokkrar vikur í
Sarajevo og sendi þaðan íréttir. Borg-
in hafði þá verið umsetin í tæpt miss-
eri: matur var skammtaður, vatn þurfti
að sækja um langan og strangan veg,
oftast var ekkert rafmagn. Uppi í hlíð-
unum umhverfis borgina lúrðu leyni-
skyttur og þyrmdu hvorki bömum né
gamalmennum; um nætur héldu svo
Serbarnir sprengjuveislu. Þennan
mánuð sem ég lifði á baunum, hrís-
gijónum og fúlu vatni kynntist ég því
glöggt hve misjafhlega og óútreiknan-
lega fólk bregst við þegar veröld þess
og lífi er ógnað. Sumir höfðu bugast
fyrstu dagana og vikurnar eftir að
Einsog gengur |
I Hrafn
stríðið hófst, aðrir fyllst ofsafengnu
hatri sem dreif þá áfram. Sumir neit-
uðu að trúa því að nágrannar þeirra,
starfsfélagar og jafnvel vinir væru í
liðinu sem sat um borgina og lét rigna
sprengjum: aðrir hétu því að gefast
aldrei upp. Ein var sú tilfinning sem
þó var öðrum sterkari í fari flestra:
sorg.
Sarajevo var um aldir tákn umburð-
arlyndis. Þar bjuggu í sátt og samlyndi
múslimar, kaþólskir Króatar, rétttrú-
aðir Serbar og gyðingar sem héldu
fast við trú forfeðra sem höfðu hrakist
frá Spáni fyrir fimmhundruð árum.
Sarajevo var lífsglöð borg; snertiflötur
austurs og vesturs, iða þarsem runnu
saman ólíkir menningarstraumar. íbú-
ar Sarajevo báðu ekki um þetta stríð
og í lengstu lög trúðu þeir því ekki að
borgin þeirra gæti orðið vettvangur
bræðravíga: ég var þar fyrst á ferð ör-
fáum vikum áðuren skálmöldin hófst í
Bosníu og þá neituðu langflestir að
lesa skriftina á veggnum. Nei, sögðu
menn, stríð í Sarajevo er óhugsandi.
En stríð var semsagt ekki óhugsandi
í Sarajevo og þessvegna var sorgin
næstum áþreifanleg haustið 1992. Ibú-
um borgarinnar fannst að þeir hefðu
verið sviknir. Öllu sem þeir höfðu trú-
að var svipt burt í einu vetfangi af
kaldrifjuðum böðlum; böðlum sem
þeir höfðu í sumum tilvikum átt sálu-
félag við allt lífið.
Haustið 1992 var einstaklega fallegt
í Sarajevo, og einn sólríkan dag kom
maður að máli við mig. Honum var
mikið niðri íyrir: í borginni voru tug-
þúsundir barna og á hverjum degi
urðu þau fómarlömb stríðsins. Hann
sýndi mér tölur. I dag voru svona
mörg böm drepin, í gær svona mörg, í
fyrradag... Á morgun?
Hann vissi að ég var frá íslandi og
hafði pata af því að íslendingar væm
vopnlausir, friðsamir og létu sig hag
ofsóttra smáþjóða nokkru skipta.
Hvort ég gæti vinsamlega haft sam-
band við íslensk stjómvöld og spurt
hvort íslendingar vildu taka við fimm-
tíu eða hundrað bömum frá Sarajevo
og annast þau uns stríðinu lyki.
Ógjörningur var að hringja eftir
venjulegum leiðum frá borginni, en ég
fékk að nota gervihnattasíma hjá aust-
a
um'ska sjónvarpinu. Að lokum lukk-
aðist mér að ná sambandi við Alþingi
við Ausmrvöll, og ráðvilltar súnadöm-
ur reyndu að leita uppi helstu ráða-
menn. Því miður var utanríkisráðherra
ekki á staðnum, en annar valdamaður
kom í símann. Hann var því miður að
flýta sér, áríðandi fundur. Hvort ekki
væri agalegt ástand þama í Sarajevo?
Ég skýrði frá erindinu og reyndi í
stuttu máli að draga upp mynd af
ástandinu. Hér væru bömum slátrað,
margir horfðu til Islands vegna frum-
kvæðis á alþjóðavettvangi, hvort við
gætum kannski boðið nokkrum bos-
nískum bömum að bíða af sér stríðið á
íslandi.
Einsog fyrr sagði var þessi ágæti
valdamaður á leiðinni á mikilvægan
fund og því gat þetta rándýra gervi-
hnattasímtal á kostnað austurríska
sjónvarpsins ekki orðið langt. Hann
var svosem til í að athuga málið, en af
langri bjúrókratískri reynslu sá hann
strax fjölmörg ljón á veginum. í stuttu
máli sagt: Honum fannst þetta greini-
lega tómt vesen. En ætlaði að ræða
málið á „réttum vettvangi".
Gervihnattasamtalið rifjaðist upp
fyrir mér í síðustu viku þegar ég sá
frásagnir himinlifandi fjölmiðla af
Dennis Kovacevic. Hann er fimmtán
ára og kom hingað í boði Össurar hf.
til að fá nýjan fót, í stað þess sem
hann missti í sprengjuregni í Bosníu.
Ú I í
Ég veit að mörgum hefur hlýnað
um hjartarætur þegar þeir sáu Dennis
prófa nýja fótinn sinn framan við suð-
andi myndavélar íslensku sjónvarps-
stöðvanna. Enda var þetta hjartnæmt:
hann gat strax tekið sprettinn einsog
kálfur að vori og svo fékk hann
splunkunýtt reiðhjól lfá Eminum hf.
Ég samgleðst innilega Dennis Ko-
vacevic. En sjaldan hef ég séð jafn
auðvirðilega og innstæðulausa sjálfs-
upphafningu og í fréttaflutningi af
heimsókn drengsins frá Bosníu.
Fimm ár em síðan styijöldin í íyrr-
um Júgóslavíu hófst. Meðan nánast
hvert einasta Evrópuríki tók við flótta-
fólki í stórum stíl gerðu íslendingar
ekkert. Á meðan fjölmörg Evrópuríki
lögðu sig fram um að frelsa böm úr
víti Balkanskagans gerðu íslendingar
ekkert. Nú, þegar stríðinu á að heita
lokið, er loks von á nokkrum flótta-
mönnum til íslands. Nú, þegar þús-
undir bama liggja í valnum í Bosm'u,
taka íslendingar við sér. Við gefum
einn fót.
Sjónvarpsmyndimar af Dennis Ko-
vacevic með nýja gervifótinn frá Öss-
uri hf., á nýja reiðhjólinu sfnu frá Em-
inum hf., hafa áreiðanlega látið ís-
lensku þjóðina trúa því að við séum í
reynd Miskunnsami samveijinn hf.
I fimm ár gengum við að vísu rösk-
lega framhjá meðbræðram okkar. En
eflaust voram við öll að fara á mjög
áríðandi fund. ■
Atburðir dagsins
1627 Sjóræningjar frá Alsír
gera strandhögg í Vestmanna-
eyjum. Þeir drápu 34 og tóku
242 karla og konur með sér.
1791 Lúðvík XVI Frakkakon-
ungur sviptur völdum uns hann
staðfestir nýja stjórnarskrá.
1917 Tundurskeyti frá þýskum
kafbáti hæfði flutningaskipið
Vestu sem var á leið til Eng-
lands. Fimm fórust en 20 kom-
ust af. 1918 Nikulás II Rússa-
keisari drepinn ásamt fjöl-
skyldu. 1945 Fyrsta kjamorku-
sprengjan sprengd í Nýju
Mexíkó. 1967 Bíafrastríðið
hefst þegar hersveitir Nígeríu
ráðast á Bíafra sem hafði lýst
yfir sjálfstæði. 1990 Hundrað
manns farast í jarðskjálfta á Fi-
lipseyjum. 1992 Richard von
Weizsacker forseti Þýskalands
kemur í opinbera heimsókn til
íslands.
Afmæiisbörn dagsins
Sir Joshua Reynolds 1723,
enskur Iistmálari, kunnasti
portrett-málari síns tíma. Ro-
ald Amundsen 1872, norskur
landkönnuður, fór fyrstur
manna á Suðurpólinn. Bar-
bara Stanwyck 1907, banda-
rísk leikkona. Ginger Rogers
1911, bandarísk leikkona og
dansari.
Þræll dagsins
Sá sem hefur vald á ástríðum
sínum er þræll skynseminnar.
Cyril Connolly.
Annálsbrot dagsins
í sama mánuði deyði Björn,
bróðir Magnúsar lögmanns að
Munkaþverá, yfir fertugt,
fæddur vitlítill og vaktaður alla
æfi. Vallholtsannáll 1657.
Málsháttur dagsins
Bágt er að koma saman ógiftu
og auðnu.
Orð dagsins
Belra er afl vera hútt með haus
hengdur uppd snaga
en afl ríða eistnalaus
alla sína daga.
Jón Þorláksson á Bægisá.
Skák dagsins
Skák dagsins var tefld í
Vrnjacka Banja árið 1966.
Minic hefur hvítt og á leik
gegn Honfi, og lætur nú svart-
an gjalda þess að hafa ekki
opnað kóngi sínum undan-
komuleið.
Hvítur leikur og viiutur.
1. Da7! og svartur gafst upp.