Alþýðublaðið - 28.08.1996, Qupperneq 5

MIÐVIKUDAGUR 28. ÁGÚST 1996
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
trúðu því ekki að slík misnotkun
gæti átt sér stað.“
Guðrún Jónsdóttir segir það
ekkert nýtt að böm séu misnotuð -
„á Viktoríutímanum í Bretlandi
var mikið um vændi bama. Siða-
vendni samfélagsins var kennt um,
það er að segja tvöfeldnin; siða-
vendnin var öll á ytra borðinu en
þjóðfélagið var rotið alveg inm
merg.
Klámiðnaðurinn er ekki nýtt
fyrirbæri, hann er iðnaðarvara og
atvinna, og mikil tekjulind fyrir þá
sem á bak við standa. Iðnaður
þrífst ekki nema vegna þess að á
bak við hann er eftirspum. Eftir-
spum virðist fara vaxandi og því
verður aukningin. Sjálfsagt er það
hagnaðarvon sem þama hggur að
baki, en það er lítilsvirðing á böm-
um og konum sem gerir það að
verkum að menn geta fengið af sér
að framleiða svona hluti og aðrir
menn era tilbúnir til þess að kaupa
það og horfa á það.“
Bryndís Hlöðversdóttir segist
halda að þessi öfúguggaháttur hafi
alltaf verið til staðar, „og sé ekki
að það sé eitthvað sérstakt í þessu
þjóðfélagi sem ýtir undir hann.“
Ferðamannaiðnaður
byggður á óeðli
,,Það er of einfalt að kalla þetta
sjúkdóm," segir Guðrún Jónsdóttir
„eram við þá ekki að tala um að
heilu þjóðfélögin séu meira en
minna sjúk?“
f stóram hluta Suðaustur Asíu er
bamaklám hluti af ferðamannaiðn-
aði. Þar er þjóðfélagsleg, skipu-
lögð stefna að selja klám, og
bamaklám nýtur þar mikilla vin-
sælda og eftirspumin er nóg.
„Við skilgreinum kynferðislega
löngun fullorðinna til bama sem
óeðli en svo geta heil lönd byggt
ferðamannaiðnað á þessu óeðli,“
segir Aðalsteinn Sigfússon sál-
fræðingur. „Það era greinilega
ekki bara einstaka.maður sem
sækir í bamaklám þannig að þessi
tilhneiging finnst greinilega í
miklu ríkara mæli en við almennt
áttum okkur á. Þegar aðstæður era
til staðar að þjóðfélagið beinlínis
samþykkir slíka hegðun og hvetur
til slíkrar hegðunar þá koma þessir
þættir upp á yfirborðið og í miklu
ríkara og ofsafengnara mæli en
hægt er að ímynda sér.“
Þessi orð leiða hugann aftur að
hinum ógnvekjandi atburðum í
Belgíu. Guðrún Jónsdóttir segir að
s a m f é I a
sér þyki athyglisvert hversu lengi
bamamðingamir í Belgíu hafi
fengið að stunda iðju sína óáreittir.
„Ýmislegt bendir til þess að yfir
þá sé skotið hlífiskildi. Ekki var
skeytt um vísbendingar, málum
var ekki fylgt e-ftir eðá þau rann-
sökuð og dómum var ekki fylgt
eftir. Vegna þess að ekki var litið
á þetta sem nógu alvarlegt mál,
eða vegna þess að svo miklir fjár-
hagslegir hagsmunir vora í húfi.
Viðhorfið gæti verið að þetta væri
allt í lagi - eða hverju á maður að
trúa? í Bretlandi hafa svipuð mál
komið upp, þar sem bömum hefúr
verið kynferðislega misþyrmt inn-
an einhvers konar trúarlegs ramma
og jafnvel era til frásagnir af því
að þau hafi látið lífið. Ekki hefúr
verið saksótt í neinu þessara mála,
vegna þess að fólki hefúr fundist
þau svo ótrúleg og hefur afneitað
þeim.“
Sú spuming hlýtur að vakna
hvort eitthvað í þjóðfélagsgerð
okkar ýti undir níðingsverk gagn-
vart bömum. Menn geta til dæmis
velt því fyrir sér hvort sú stefna að
nota ungar fyrirsæmr, sumar vart
meira en böm, sé ekki líkleg til að
vekja kynferðislegar kenndir til
bama.
Bryndís Hlöðversdóttir segir að
auðvitað hafi slík notkun á böm-
um einhver áhrif á fólk. „Böm era
stundum notuð í ögrandi stelling-
um og gerð að kynveram. Það get-
ur vissulega verið þáttur sem
skiptir máli og haft áhrif á hugar-
far fólks. Því er það sannarlega
ekki tóm forpokun að gera athuga-
semd við slíkt.“
Guðrún segist hafa orðið vör við
að stjömur sem geta bragðið sér í
bamalíki séu mjög eftirsóttar.
„Samkvæmt tískunni eiga líkamar
að vera tágrannir, en sveltur lík-
ami er eiginlega einsog kynlaus
líkami - sem gæti verið líkami
bams. Slík ímyndasmíð gæti verið
hluti af skýringu á aukningu á eft-
irspum eftir bamaklámi." En Guð-
rún bætir því við að bamaklám sé
ekki eitthvað sem menn leiðist útí:
„Ég vil trúa því að öll getum við
gert greinamun á því hvort um er
að ræða böm eða fólk sem getur
gefið samþykki sitt. Þeir sem
neyta bamakláms vita að það era
hlutir sem enginn viðurkennir sem
góða og rétta hegðun. Astæðan
fyrir því að þetta er söluvara er að
Qöldi karla hefur peninga til að
■ Almenn hegningarlög
Varsla á grófu
barnaklámi
refsiverð
Sú nýjung í íslenskri refsilöggjöf gengur í gildi 1. september að
varsla á efni með grófu bamaklámi verður refsiverð. Setning slíks
refsiákvæðis er í samræmi við alþjóðlega þróun á þessum vettvangi til
að spoma gegn þessum óhugnanlega þætti klámiðnaðar í heiminum.
Samkvæmt 210. grein almennra hegningarlaga er ekki refsivert að
búa til, eiga eða flytja inn klámHt eða kíámmynd til eigin afnota. Aftur
á móti SPJ tii'búnmgur og innflutningur í útbreiðsluskyni sem og öll
dreifing refsiverð. Við þessa lagagrein bætist nú ný málsgrein.
Hver sem hefur í vörslu sinni Ijósmyndir, kvikmyndir eða sambæri-
lega hlutu sem sýna böm í holdlegu santrœði eða öðrum kynferðis-
mökum skal sœta sektum. Sömu refsingu varðar að hafa í vörslu sinni
Ijósmyndir, kvikmyndir eða sambœrilega hluti sem sýna böm í kyn-
ferðisathöfhum með dýmm eða nota hluti á grófan klámfenginn hátt.
Dómsmálaráðherra, Þorsteinn Pálsson, lagði framvarpið fyrir Al-
þingi 6. mars síðastliðinn, en lagt var til að lögin tækju ekki gildi fyrr
en 1. september til þess að þeim sem hefðu efni með bamaklámi í
vörslu sinni gæfist hæfilegur frestur til að eyða því efni sem fellur und-
irákvæði frumvaipsins.
í greinargerð með lagaffumvarpinu kemur ffam, að markmið þess að
gera vörslu á bamaklámi refsiverða er fyrst og ffemst að auka vemd
bama gegn kynferðislegri misnotkun. Ef ríki heims fallast almennt á að
setja slík ákvæði í refsilöggjöf sína, yrði eftirspum eftir slíku efni tak-
markaðri, og þarmeð drægi úr kynferðislegri misnotkun á bömum sem
taka þátt í myndatökunni. Síðan segir: „Á móti ffamangreindum rök-
um kemur að mjög óljóst er hvaða áhrif slíkt bann kemur til með að
hafa í reynd og að rannsókn á slíkum brotum getur gengið nærri grann-
reglum um fríðhelgi einkalífs. Þá hefur því verið haldið fram að í ein-
staka tilvikum geti efni með bamaklámi, sem kynferðislega misþroska
menn hafa í vörslu sinni, hugsanlega að einhverju leyti komið í veg
fyrir kynferðisafbrot gagnvart bömum.
í fyrsm grein framvarpsins er valin sú leið að gera refsivert að hafa í
vörslu sinni efni með grófu bamaklámi, þ.e. efni þar sem um er að
ræða samfarir eða önnur kynferðismök. Samkvæmt greininni verður
refsivert að hafa í vörslu sinni myndir eða annað efni sem framleitt er
með þeim hætti að jafnframt er framið alvarlegt kynferðisbrot gegn
bami. Myndir sem teknar era með þeim hætti að við töku þeirra er ekki
framið alvarlegt kynferðisbrot gegn baminu falla ekki undir ákvæði
greinarinnar og er með þeim hætti reynt að koma til móts við það sjón-
armið að slíkt efni geti haft þau áhrif að kynferðislega misþroska menn
fremji síður kynferðisafbrot gegn bömum. Slik takmörkun getur einnig
gert réttarvörsluna á þessu sviði auðveldari þar sem síður skapast álita-
efni um hvort myndefnið sé þess eðlis að það falli undir verknaðarlýs-
ingu ákvæðisins.“
Þegar lagaframvarpið var lagt fyrir Alþingi, spunnust heitar umræð-
ur um nokkur atriði framvarpsins. Bryndís Hlöðversdóttir, þingmaður
Alþýðubandalagsins, sagðist eiga erfitt með að skilja hvers vegna ekki
væri gengið lengra í ákvæðunum: „Af hverju er aðeins talað um gróft
barnaklám? Er ekki varsla efnis með hvers kyns bamaklámi eitthvað
sem við viljum að sé refsivert?[...] Eins og ákvæðið lítur út í dag virð-
ist mér að varsla bamakláms sé í lagi svo framarlega sem það er ekki
gróft. [...] Er það rétt skilið hjá mér að ákveðið hafi verið að miða bara
við gróft bamaklám vegna þess að temmilegt bamaklám geti hjálpað
kynferðislega misþroska mönnum að takast á við hvatir sínar? Eg get
ekki skilið þetta á annan hátt.[...]
Önnur röksemd sem mér finnst koma þama fram felst í því að með
því að miða aðeins við gróft bamaklám þá verði réttarvarslan öraggari
og sönnunarvandinn verði minni. Að sjálfsögðu er einfaldast að hafa
refsilöggjöfina í anda tiltekins íslensks heimspekings, sem lýsti því
einhvem tíma yfir að það væri skynsamlegt að byggja refsilöggjöfina
einungis á sektum og dauðarefsingum. Annað væri vandasamt og dýrt
og skapaði aðerns sönnunarvandamál.
[Þriðju rökin í greinargerðinni era þau að rannsókn á slíkum brotum]
geti gengið nærri grannreglum um friðhelgi einkalífs. Eg trúði varla
mínum eigin augum þegar ég sá þessa setningu í greinargerðinni. Er
það virkilega svo að árið 1996, á tímum síaukinna mannréttinda bama,
að friðhelgi einkalífs sé notuð sem rök gegn því að slíkur ósómi sem
barnaklám, sé upprættur hvar sem hann viðgengst, innan eða utan
heimilis."
Össur Skarphéðinsson og Margrét Frímannsdóttir tóku undir með
Bryndísi. Þorsteinn Pálsson svaraði og sagði eðlilegt að skilgreiningar
yrðu skoðaðar, „og menn meti það í meðferð í þinginu hvort þessi skil-
greining á að vera víðtækari. Það var veralegt áhtaefni við samningu
frumvarpsins og þessi varð niðurstaðan. En ég tel fullkomlega eðlilegt
og málefnalegt að menn skoði þetta því að það geta verið rök fyrir báð-
um leiðunum í þessu efni.“
Engar breytingar vora gerðar á framvarpinu, því er einungis varsla
grófs bamakláms refsiverð.
kaupa þessa framleiðslu og fær
eitthvað ótrúlega mikið útúr því að
horfa á misþynrjrigar á bömum.
Ég held að skýringin sé samfé-
lagsleg, og að þar komi enn og aft-
ur að valdahlutföllum í samfélag-
inu. Hveijir era það sem ákveða
hvað má og hvað má ekki og
hveijir era það sem framkvæma?
Þá er ég að tala um valdamismun
karla og kvenna, valdaleysi bama
og jafhvel réttindaleysi. Sumir
segja að níðingar hafi fært sig yfir
til bama, vegna þess að konur séu
orðnar meðvitaðri um réttindi sín.
Ég veit það ekki; mér finnst
óskaplega erfitt að reyna að finna
einhveija góða og haldbæra skýr-
ingu á því afhveiju þetta getur
gerst. Þetta er svo ótrúlega skelfi-
legt.“
Fullkomlega skýrt
Fyrsta september gengur í gildi
breyting á íslensku hegningarlög-
unum, þess efúis að varsla á efni
með grófú bamaklámi varði refs-
ingu. Þorsteinn Pálsson dóms-
málaráðherra bar breytingartillög-
una ffam. Bryndís Hlöðversdóttir
var ósátt við það orðalag í fram-
varpinu að aðeins varðaði refsingu
að eiga í fóram sér efni með grófu
bamaklámi. „Ég held að laga-
ramminn sé nægilega strangur, en
það þurfa að koma skýrari skila-
boð frá dómstólum þess efnis að
þama sé um að ræða eina alvar-
legustu tegund afbrota. I hegning-
arlögunum var ekki til heimild til
að refsa þeim sem kaupa svona
mynd eða leigja, þó hægt að refsa
fyrir að ffamkvæma bamaklám.
Lögunum var breytt og þá var að-
eins talað um gróft barnaklám.“
Rökin fyrir því að tala um gróft
bamaklám vora þau að það gerði
sönnunarbyrði auðveldari, en
Bryndís segir: ,JÞað er fullkom-
lega skýrt hvenær farið er yfir
mörkin í atlotum við bam.“
Guðrún Jónsdóttir segir að
framleiðsla á bamaklámi sé mann-
réttindabrot, „auk þess að vera
hegningarlagabrot alls staðar á
Vesturlöndum. Það er hinsvegar
nýtt að neytendur slíks efnis séu
sekir - það er einsog með vændið;
vændiskonumar era sekar en ekki
þeir sem kaupa sér kynlíf." ■