Alþýðublaðið - 12.09.1996, Blaðsíða 5

FIMMTUDAGUR 12. SEPTEMBER 1996
ALÞÝÐUBLAÐK)
5
Bessastaðabækurnar
Dagur 36
Fimmtudagurinn 5. september
Þar sem ég sat og horfði yfir autt
skrifborðið eftir hádegið kom í mig
einhver púki. Ég lyfti upp tólinu,
hringdi í dómsmálaráðuneytið, tók
fyrir nefið og breytti röddinni. „Já,
góðan og blessaðan daginn, Haraldur
heiti ég, ég er nú bara að forvitnast um
hvenær nýja Hæstaréttarhúsið hafi
verið vígt? Ég er nefnilega að skrifa
ritgerð." „Það verður gert í dag,“ svar-
aði konurödd á hinum endanum. „Nú,
mér skildist að það hefði átt að vígja
það í síðustu viku,“ sagði ég með
röddu Haraldar. „Já, það stóð til en
vígslunni var frestað vegna Vestfjarð-
arheimsóknar forseta íslands," svaraði
konuröddin. „Nú,“ þóttist ég vera
hissa. Og bætti við: „Var vígslunni
ffestað út af einum manni?“. ,Já, það
þótti ekki annað við hæfi en að bíða
eftir forsetanum," svaraði konan. Ég
þakkaði fyrir, lagði á og skellti löpp-
unum upp á borð. Þama sat ég í mestu
makindum og lét fara vel um mig. Á
meðan beið fjöldi fólks eftir mér. Ég
gat verið rólegur. Það myndi ekkert
byrja fyrr en ég mætti. Þegar ég gengi
í salinn byijaði íjörið. Þegar ég gengi
út væri allt búið. Þannig maður er ég
nú orðinn.
Dagur 37
Föstudagurinn 6. september
Annar dagur á skrifstofu forseta Is-
lands. Á efri hæðinni situr forsetafrúin
við rokkokóskrifborðið sitt og bíður
þess að þjóðin kalli á hana. Enn sem
komið er hefur þjóðin ekki fundið
henni tilgang. En það er ekki forseta-
frúnni að kenna. Þetta er góð forseta-
frú. Þetta er þjóðinni að kenna. Hún
hefúr alltaf verið sein í gang, lengi að
átta sig á hlutunum. Iðnbyltingin kom
einni öld of seint til Islands. Stundum
finnst mér að nútfminn hafi numið
staðar í Vestmannaeyjum, séð Áma
Johnsen og gefist upp, séð að þennan
frummann myndi hann aldrei sigra.
En hér á Sóleyjargötunni er unnið að
breytingum, hér er það sverð sem
höggva mun á hlekki hugarfarsins.
Upp á lofti bíður forsetafrúin síns
tíma. Á neðri hæðinni undirbýr forset-
inn jarðveginn fyrir nútímann. Hann
er nútímamaður fullur þekkingar og
hæfni. Homo Ólafíus Ragnarus,
stökkbreyting að vestan, kominn af
rökuram, tilbúinn að leggja undir sig
heiminn. Hann hvessir augun á skrif-
borðið sitt, sjálfblekungur í statívi -
tákn hins gamla tíma, drög að dagskrá
yfir heimsókn einhvers fjarskylds
frænda Japanskeisara - tákn hins stein-
gelda hlutverk forsetans, minnismiði
með beiðni frá vináttufélagi Argentínu
dg íslands um ávarp í einhverja sýn-
ingarskrá - tákn úreltra samskipta.
Með einni snöggri handahreyfingu
sviptir forsetinn þessu af borðinu og
horfir á þetta dót lenda á teppinu.
Sjálfblekungurinn skilur eftir sig
dimmbláan blett. Forsetinn tekur upp
símann og kallar á ritara sinn. Ritarinn
gengur inn, staðnæmist tveimur metr-
um fyrir framan skrifborðið, hefur
auðsjáanlega lesið það í einhveijum af
þessum prótókol-bókum sínum að það
sé ekki viðeigandi að hætta sér nær
þeim sem hann þjónar. Forsetinn
bendir á pappírana og sjálfblekunginn
á gólfinu. „Taktu þetta upp, Korní
minn, þú mátt eiga þetta,“ segir hann.
Ritarinn hlýðir en gjóar augunum á
forsetann á meðan hann bograr yfir
sneplunum á gólfinu. Reynir að segja
með augunum að hann líti á blaða-
hrúguna á teppinu sem tákn um van-
stillingu sem hæfi ekki embætti for-
seta íslands. Forsetinn hallar sér aftur.
„Korm', það sem þú sérð þama á gólf-
inu er gamli tíminn." Hann horfir inn í
skilningslaus augu ritara síns. Hugsar
sig um. Lætur það síðan flakka: „Það
sem þú sérð héma í stólnum er nútím-
inn.“ Ritarinn stendur upp með blöðin
og sjálfblekunginn í höndunum, snýr
sér við og gengur út. Maður hins lið-
ins tíma með tákn hinna horfnu gilda í
höndunum.
Dagur 38
Laugardagurinn 7. september
Það getur verið erfitt að vera tíma-
mótamaður. Og það er enn erfiðara að
vera tímamótaforseti. Helstu vand-
kvæðin er framtíðin. Fortíðin er auð-
veld. Það er ekkert mál að sjá ágalla
hennar. Það er hins vegar erfiðara að
sjá í hverju tímamótin eiga að vera
fólgin. Hvert skal stefna. Smndum sit
ég einn í stólnum mínum inn í bóka-
stofu og horfi á myndina af Jóni Sig-
urðssyni í leit að svöram. ,Jón,“ spyr
ég myndina, „hvert á ég að leiða þjóð
mína?“ Jón horfir þögull á mig og gef-
ur h'tið upp. Hann er svolítið búlduleit-
ur og eilítið rauður kinnum, hvíthærð-
ur og með þessa sérkennilegu barta.
Sambland af hugsjónamanni, embætt-
ismanni og afdalabónda. Það er eitt-
hvað í litaraftinu sem bendir til kinda-
kjötsáts, ómetra fitusýra, útsinnings og
lágréttrar rigningar. Hann er strákur að
vestan eins og ég. „Þú leiddir þjóð
þína til sjálfstæðis," segi ég við mynd-
ina, „en hver hefði ekki fattað það?
Það var svolítið augljóst dæmi. En
hvað á ég að gera? Leiða þjóð mína í
Evrópusambandið? Jón Baldvin er að
því. Leiða þjóð mína til heimsffægð-
ar? Get ég einhveiju bætt við það sem
Björk hefur gert? Hvert á ég að leiða
þjóð mína? Hvert vill hún fara? Vill
hún fara eitthvað?" Svona get ég spurt
og spurt myndina en aldrei svarar hún
neinu. Ég er farinn að trúa að maður-
inn sé alltaf einn og enginn sé meira
einn en forsetinn. Hann er aleinn. Aðr-
ir menn hafa forsetann. Forsetinn hef-
ur engan nema sjálfan sig. Og þessa
mynd af Jóni. Einhvem tímann í fram-
tíðinni mun annar forseti sitja þar sem
ég sit og horfa upp á mynd af mér í
spum um hvað þjóðin ætíist til af hon-
um. En ef til vill ekki. Ef mér tekst
ekki að finna út úr því hvert ég á að
leiða þjóð mína mun enginn hengja
upp mynd af mér, hugsanlega nennir
enginn að hafa fyrir því að mála
myndina. Þetta er vandinn. Ég hef
reynsluna og hæfnina en mig vantar
farveginn svo ég geti látið þetta beljast
fram.
Dagur39
Sunnudagurinn 8. september
Sá sem ekki veit hvert hann á að
stefna í lífinu á erfitt með að fara á
fætur á morgnana. Þegar ég var ekki-
forseti þá vildi ég verða forseti. Þá
skyldum finna út úr þessu, leiddi hann
inn á kontor. „Hvað með eitthvað nýtt,
Korní?" spurði ég. „Eitthvað nýtt?“
kváði Komí og setti upp þennan svip
sem alltaf kemur á hann þegar hann
heyrir þetta orð, nýtt. Það er eins og
að minnast á brennivín við þurran
alka. Brennivínið kippir fótunum und-
an þurra alkanum, nýjungar tilveru-
grandvellinum undan Komí. „Getum
við ekki sýnt þessum keisarafrænda
eitthvað annað en Gullfoss eða hand-
ritin?“ spurði ég, fullur skilnings á ótta
Komí við breytingar. Ég er farinn að
líta á Komf sem himnasendingu. Ef
mér tekst að selja honum þá hugmynd
að nýir tímar séu að ganga í garð get
ég sannfært hvem sem er. „If you can
make it there, you can make it every-
were,“ söng Sinatra um New York. Ég
get sungið: „Ef þú sigrar Komí, þá
geturðu sigrað hvem sem er.“ „Uhu,“
sagði Korm' og hugsaði sig um. „Eitt-
hvað nýtt, Komí,“ brýndi ég fyrir hon-
um. „Uhu,“ endurtók Komí. „Eitthvað
sem ekki hefur verið gert áður,“ stapp-
aði ég í hann. „Hvað með Þingvelli?"
stakk Komí upp á. „Hvað heldurðu að
Vigdís hafi oft farið á Þingvöll,
Komí?“ spurði ég. ,Ja, svona þrisvar
fjórum sinnum í mánuði," svaraði
hann. „í sextán ár, Korm'? Veistu hvað
það er oft, Korm'? Það er á bilinu 576
til 768 sinnum, Korní? Hvernig í
ósköpunum getur þinn steingervði
heili komist að því að það sé einhver
nýjung í því, Komí? Það væri óþarfi
að hafa áhyggjur af gróðurskemmdum
á Þlngvöllum ef forsetinn hætti að
draga þangað hvem einasta gest sem
slysast hingað upp á skerið!" Komí
horfði á mig og ég þarf ekki að taka
fram að augun í honum voru skiln-
ingssljó. Honum fannst enn ekki full-
reynt með Þingvelli. Honum fannst
þeir enn jafn helvíti skemmtilegir.
Alltaf jafn garnan að korna þangað.
Nei, sko, sjá hvar Öxará fellur ofan í
Almannagjá. Alltaf jafn gáttaður,
hann Korní. Bíddu, bíddu, er þetta
ekki hún Flosagjá sem liggur þama,
Korní? Drottinn algóður, hvað hef-
urðu sent mér? Bremsuborða í jakka-
fötum? „Komí minn,“ sagði ég, „við
skulum fara með frasndann á Árna-
safn. Það er styttra." Ég gafst upp. En
bara í bili. Ég þarf að finna leið til að
höggva klakabrynjuna utan af þessum
manni. Einhvers staðar djúpt undir
henni hlýtur að vera líf, hjarta sem
slær í átt til framtíðar.
Dagur 41
Þriðjudagurinn 10. september
Ónýtur dagur. Sigurður Guðjónsson
kom með 800 myndir af mér og Búb-
bu og heimtaði að ég skrifaði nafnið
mitt á þær upp í kosningaskuldir. 5000
krónur sinnum 800 eru 4 milljónir.
Bara 17 milljónir eftir, sagði Sigurður
og reyndi að vera hughreystandi. Eftir
sat ég og skrifaði og skrifaði og skrif-
aði nafnið mitt. Rifjaði upp á meðan
grein sem ég hafði lesið um Nixon.
Þegar hann tók við embætti skrifaði
hann Richard Nixon undir skjöl. Þegar
Watergate-málið byijaði fækkaði stöf-
unum og um það leyti sem hann var
að pakka saman og yfirgefa Hvíta
húsið var bara eftir eitt strik og síðan
lítið skástrik til að merkja x-ið. Mín
örlög voru svipuð. Ólafur Ragnar
Grímsson varð að Ó—f— R-g—
G--------- og síðan Ó-----G------
og loks Ó-----------og að síðustu
skjálfhent-------------. Þetta var
eins og hjartarit deyjandi manns. Ég
var að sökkva í skuldafenið, sat hér og
skrifaði nafnið mitt 800 sinnurn fyrir
einhvem lögfræðing úti í bæ.
Dagur42
Miðvikudagurinn 11. september
Frændi Japanskeisara leit inn í
heimsókn. Hann hneigði sig og ég
hneigði mig. Við fengum okkur að
borða og spjölluðum saman um eld-
fjöll og það sem einkenndi samfélög
eyjaþjóða. Komí hafði stungið upp á
þessu umræðuefni. Andlaust eins og
uppsprettan. Skrappum síðan í bæinn
og kíktum á Árnasafn. Skoðuðum
gamlar bækur. Ég skutlaði frændanum
út á flugvöll og kvaddi hann. Hann
hneigði sig, ég hneigði mig. Bflstjór-
inn keyrði mig út á Bessastaði. Énn
einn dagurinn í lífi fangans á Álfta-
nesi. Ef mér tekst ekki að gera eitt-
hvað úr þessu embætti enda ég sem
gömul skræfa að sýna gamlar skræð-
ur. ■
skaust ég á fætur og rauk út í daginn
með ljós markmið. Nú er ég forseti og
veit ekki hvert skal halda. Ég hef því
staðið mig að því að liggja í rúminu
eftir að ég vakna og stara upp í loftið.
Hvert skal halda í dag, Óli minn - spyr
ég sjálfan mig. En ég svara engu. Ég
ligg bara þama í kóngabláum náttföt-
unum og gef ekkert uppi. Það er eins
og ég hafi tapað tengslum við sjálfan
mig. Ólafur vill gera eitthvað en
Ragnar er tregur í taumi. Og á meðan
þeir koma sér ekki saman um hvert
skal stefna þá geri ég ekki neitt. Þegar
sir Edmund Hillary stóð á toppi Mont
Everest hafði hann ekkert að keppa að
lengur. En hann var ekki ánægður. Ég
veit hvernig honum leið. Hann vildi
halda áfram, upp, hærra. Þarna stóð
Edmund, eitt andartak var hann næst-
ur guði, og vildi meira. Hér ligg ég, sá
fslendingur sem kemst næst því að
vera þjóðin sjálf, skjaldarmerkið, fán-
inn og þjóðsöngurinn holdi klæddur,
og vill rneira. Fyrir Edmund var bara
ein leið frá tindinum og hún lá niður.
Getur verið að það sama eigi við mig?
Að héðan í frá liggi leiðin niður bratt-
ann, framhjá búðunum sem ég reisti á
leið minni upp metorðastigann? Verð-
ur líf mitt hér eftir líf mitt hingað til
sýnt afturábak? Verð ég Grímur
Ragnar Ólafsson. Nei. Nei. Nei. Ég
skal finna leið sem liggur upp, ekki
niður og ekki eftir jafnsléttu. Eg hef
verið kallaður til stórra verka en ég
heyri ekki almennilega hvað mér ber
að gera. Ég er dálítið eins og heilög
Jóhanna af Örk, heyri raddir en ekki
orðaskil. Ef Guð vill mér eitthvað, af-
hveiju sendir hann mér ekki fax? Það
eru svo miklir skruðningar á lang-
bylgjunni að ég heyri ekki hvað hann
ætlast til af mér. En ég er tilbúinn. Ég
ligg hérna á kóngabláu náttfötunum
mínum og er tilbúinn.
Dagur40
Mánudagurinn 9. september
Korní beið eftir mér þegar ég mætti
á Sóleyjargötuna. Honurn lá á. Fannst
það óendanlega mikilvægt að ákveða
hvort fara ætti með einhvem Takam-
ado, frænda Akihito Japanskeisara, á
Ámastofnun eða á Gullfoss og Geysi.
Ég róaði Komí, sagði honum að við