Alþýðublaðið - 02.10.1996, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 2. OKTÓBER 1996
s k o ð a n i r
MiYBUMUHD
Hverfisgötu 8-10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi Alprent
Ritstjóri Hrafn Jökulsson
Fréttastjóri Jakob Bjarnar Grétarsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Úmbrot Gagarín ehf.
Prentun (safoldarprentsmiðjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Tölvupóstur alprent@itn.is
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 100 m/vsk
Gegn leiðindunum
Formenn Alþýðuflokksins, Alþýðubandalagsins og Þjóðvaka
voru frummælendur á fundi Röskvu í Háskóla íslands í síðustu
viku, þarsem rætt var um samvinnu á vinstri væng. Umræða um
þessi mál hefur orðið markvissari eftir að þingflokkar Alþýðu-
flokksins og Þjóðvaka sameinuðu krafta sína, en öllum er vænt-
anlega ljóst að þar er aðeins um að ræða eitt skref á langri leið.
Litróf íslenskra stjómmála nú er svipað og fyrir rúmum tveimur
ámm, þegar til klofnings kom í Alþýðuflokknum. Ekki er hægt
að tala um veruleg tíðindi í sameiningarmálum fyrren Alþýðu-
flokkur og Alþýðubandalag stilla saman strengi. Þá binda margir
vonir við að viðhorfsbreyting verði innan Kvennalistans, og
reyndar ætti reynslan af Reykjavíkurlistanum að stuðla að því.
Á fundi Röskvu sagði Margrét Frímannsdóttir formaður Al-
þýðubandalagsins, að hún teldi mjög nauðsynlegt að efla sam-
vinnu við Alþýðuflokkinn. Hún lagði megináherslu á að flokk-
amir ættu að ná samstöðu um málefhi, en tók ekki beina afstöðu
til þess hvort stefna ætti að sameiginlegu framboði í næstu kosn-
ingum. Það er ekkert leyndarmál að talsverð andstaða er við slík-
ar hugmyndir innan Alþýðubandalagsins, og Alþýðuflokksins
ekki síður. Brýnt er hinsvegar að komast uppúr hjólfömm fortíð-
arinnar, og sem betur fer virðist yngri kynslóðin í þessum flokk-
um ekki ætla að sætta sig við óbreytt ástand um alla framtíð.
Jón Baldvin Hannibalsson gerði þetta atriði að umtalsefni á áð-
umefndum fundi og sagði meðal annars: „Á hverju sviðinu á fæt-
ur öðm er greinilegt að menn em að komast inn í nútíðina, það er
að segja að nálgast þau sjónarmið sem Alþýðuflokkurinn hefur
verið talsmaður fyrir, og er forsenda þess að hægt sé að stofna
nýja, öfluga fjöldahreyfingu jafnaðarmanna.“ Og formaður Al-
þýðuflokksins vék að því, hvaða afleiðingar það hefur ef sam-
staða næst ekki á vinstrivæng: „Ef við náum ekki pólitískri sam-
stöðu um hreyfingu jafnaðarmanna mun þessi dauflynda, náttúm-
lausa ríkisstjóm sitja hér fram á næstu öld. Þjóðfélagið verður
svo leiðinlegt að ekki verður við það búandi.“
Mál málanna
A
Andlit Islands
Um daginn vaknaði Bill Clinton
upp í Hvíta húsinu og ákvað að
tímabært væri að kveða Bob Dole end-
anlega í kútinn. Hann komst að þeirri
niðurstöðu að besta leiðin til að ryðja
gamla brýninu af forsíðum blaðanna
væri að halda dálitla flugeldasýningu.
Forseti Bandaríkjanna hóaði í herfor-
ingjana sína og skipaði þeim að senda
ódáminum Saddam nokkrar sprengjur.
Þeim fannst það snjallræði, enda mæl-
ast flugeldasýningar af þessu tagi alla-
jafna vel fyrir hjá þorra Bandaríkja-
manna, sem vilja láta minna sig á að
þeir tilheyra eina heimsveldinu sem
eftir er. Og þegar næturtunglið varpaði
seiðgulum bjarma á sanda hinnar fomu
Mesópótamíu skáru eldfuglamir him-
ininn og drógu á eftir sér blóðrauða rák
-liveinCNN...
Saddam Hússein er sannarlega ekki
óskabarn heimsins og getur óvíða
vænst samúðar eða stuðnings. En nú
brá svo við að flugeldasýning Clintons
mæltist næstum alstaðar illa fyrir. Ar-
abaríkin mótmæltu, Rússar urruðu og
jafnvel grónir bandamenn í Evrópu
mölduðu í móinn. Bandaríkjamenn
urðu steinhissa, enda vanir að geta far-
Pólitískur prófíll
Halldór Asgrímsson
ið sínu fram gegn skálkinum í Bagdad.
En á þessari ögurstundu átti Clinton
bara einn vin í heiminum: Eldflaugar
Bandaríkjamanna höfðu tæpast náð
áfangastað þegar þessi eini samherji
þeirra í málinu kom fram í morgunút-
varpi á íslandi og sagði: Það þarf nú að
sýna þessum Saddam í tvo heimana...
Þetta var utanríkisráðherra íslenska
lýðveldisins.
Ýmsir urðu hissa þegar Halldór Ás-
grímsson ákvað að taka sæti utanríkis-
ráðherra í ríkisstjóm Davíðs Oddsson-
ar, enda rak menn ekki minni til þess
að hann hefði nokkru sinni sýnt snefil
af áhuga á alþjóðamálum. Skýringin
kann að vera sú að Halldór er, þrátt fyr-
ir allt, eini heimsmaðurinn í ríkisstjóm-
inni. Ekki er nóg með að hann hafi lok-
ið prófi frá Samvinnuskólanum heldur
var hann heilt ár í Noregi að læra bók-
hald. Þótt íslendingar líti að vísu á Nor-
eg sem útkjálka fremur en útlönd, er
Halldór óumdeilanlega sá eini af ráð-
hermnum tíu sem sótt hefur menntun í
önnur lönd, að undanskildum einum
kollega hans sem af brýnni nauðsyn
var sendur á sumamámskeið í ensku.
Önnur rök virtust líka hníga að því
að Halldór tæki að sér stjóm utanríkis-
mála, einsog hann benti reyndar sjálfur
á. Vorið 1995 áttu íslendingar og
Norðmenn í harðvítugum deilum um
yfirráð fiskimiða á Norður-Atlantshafi,
og Halldór sakaði forvera sinn í starfi,
Jón Baldvin Hannibalsson, um að fara
offari og þannig valda því að hvorki
gekk né rak. Halldór sagði að annað
yrði uppá teningnum þegar hann sjálfur
tæki að véla um þessi mál við Norð-
menn, enda hefði hann ýmis sambönd í
Noregi síðan hann var þar við nám.
Því miður virðast helstil fáir gamlir
nemendur úr verslunarskólanum í
Björgvin hafa náð frama í norskri pólit-
ík, alltjent létu Norðmenn engan bilbug
á sér finna í viðræðum við utenriksm-
inister Ásgrímsson. En af því hann
hafði sagt kjós-
endum að hægur
leikur væri að semja við hina norsku
vini, þá varð hann að semja. Um eitt-
hvað. Og það gerði Halldór. Hann
gekk einfaldlega að öllum kröfum
Norðmanna og tilkynnti harla boru-
brattur - ef hægt er að nota það orð um
hann - að víst gæti hann gert samninga
við erlendar þjóðir...
Halldór Ásgrímsson á að baki einna
lengstan feril allra þingmanna, var fyrst
kjörinn á Alþingi 1974. Hann er af
grónum framsóknarættum af Austur-
landi, og afi hans og alnafni var þing-
maður flokksins á sínum tíma. Stjama
hans reis skjótt á himni Framsóknar og
í formannstíð Steingríms Hermanns-
sonar var Halldór óumdeildur pólitísk-
ur erfingi hans. En erfðafé Halldórs
stendur víðar, og á ætt hans sterk ítök í
útgerð og fiskvinnslu eystra.
Hann varð sjávarútvegsráðherra
1983 og gegndi embættinu óslitið í átta
ár. Sá tími er athyglisverður fyrir
margra hluta sakir. Um þetta leyti var
núverandi kerfi við stjórn fiskveiða
tekið upp, jafnframt því sem stjórn-
málamenn fóru loks að leggja eyrun
við tillögum vfsindamanna, þegar afli
hvers árs var ákveðinn.
Eða hvað? Þegar bomar em saman
annarsvegar tillögur fiskifræðinga og
hinsvegar heildarveiðar hvers árs, með-
an Halldór Ásgrímsson vermdi stól
sjávarútvegsráðherra, koma sláandi
staðreyndir í ljós: Á hverju einasta ári
var veitt langt umfram það sem sér-
fræðingar töldu ráðlegt. Full ástæða er
til að ætla, að koma hefði mátt í veg
fyrir hmn þorskstofnsins ef ráðamenn
hefðu hlustað á fiskifræðinga á þessum
árum. Það var ekki gert. Hyggjuvit
Halldórs Ásgrímssonar vó þyngra á
metum en vísindaleg rök. Og þjóðin
trúði Halldóri, enda virtist hann af ein-
hverjum ástæðum hafa nánari skilningi
á hegðun og sálarlífi þorska en allir
sérfræðingar Hafró. En þegar fræði-
menn framtíðarinnar rannsaka orsakir
efnahagskreppu síðustu ára á Islandi
hlýtur nafn Halldórs Ásgrímssonar að
verða ofarlega á blaði.
í Ijósi þessa er kaldhæðnislegt að
Halldór Ásgrímsson skuli vera holdg-
ervingur hins trausta og áreiðanlega
stjómmálamanns. Helsta skýringin er
væntanlega sú að Halldór segir ekki
margt, en virðist hugsa sitt; þar sem
hann situr syfjulegur í þingsal og þarf
að beita sýnilegu átaki til að hreyfa
andlitsvöðvana. Hann hefur aldrei, svo
menn reki minni til, sett fram nokkra
hugmynd í pólitík og þar með hefur
hann komist hjá því að efna til um-
ræðna eða deilna sem tengjast nafni
hans beint. Að þessu leyti er hann
dæmigerður fyrir atvinnustjómmála-
menn samtímans, sem hafa enga fram-
tíðarsýn aðra en þá að hlutimir reddist
ef þeir em í ríkisstjóm en annars ekki.
En þótt landamæri hugsunar Hall-
dórs Ásgrímssonar séu ekki víðfeðm,
og spanni hvorki frjóar lendur né háa
fjallstinda, getur hann sýnt umtalsverð
klókindi. Trúlega hefði enginn flokkur
annar komist upp með að reka jafn óá-
byrga kosningabaráttu og Framsókn á
síðasta ári. Aldrei hafði nokkur flokkur
lofað jafnmörgum jafnmiklu á jafn-
skömmum tíma.
Og þótt enginn flokkur haft nokkm
sinni svikið jafnmarga um jafnmikið á
jafnskömmum tíma - þá er Halldór Ás-
grímsson ennþá ímynd áreiðanleikans
og ábyrgðarinnar.
Slíkt leika ekki margir eftir.
Og nú er hann andlit íslands og
haukur í horni Clintons. En áhugi Hall-
dórs á alþjóðamálum virðist reyndar
ekki hafa aukist til muna við að setjasi í
stól utanríkisráðherra. Til marks um
það em orð sem raunamæddur erlendur
sendimaður á íslandi lét nýlega falla:
Æ, þessi íslenski utanríkisráðherra...
Getur maðurinn ekki talað um neitt
annaðenfísk?! ■
í næstu viku:
Sighvatur Björgvinsson.
októmber
Þingflokkur jafnaðarmanna kynnti í vikunni þau mál sem flutt
verða í vetur og mest áhersla lögð á. Efst á lista er frumvarp um
veiðileyfagjald, sem allir liðsmenn þingflokksins standa að. Bar-
áttan fyrir veiðileyfagjaldi er mesta réttlætismál seinni tíma: Æ
fleiri taka undir kröfuna um að þjóðin í heild njóti arðs af auð-
lindum sínum en ekki bara örfáir sægreifar sem á fáum ámm hafa
sölsað fiskimiðin undir sig í skjóli skelfilega rangláts kerfis. Það
er mjög að vonum að þingmenn Alþýðuflokks og Þjóðvaka gangi
fram fyrir skjöldu í málinu, enda urðu jafnaðarmenn fyrstir til að
krefjast réttlætis og sanngimi þegar arði af auðlindunum er deilt.
Á sínum tíma kostaði mikla baráttu að knýja í gegn lagaákvæði
sem staðfestir að auðlindir íslands eru sameign þjóðarinnar. Þau
lög eru í reynd þverbrotin með því að afhenda fiskinn í sjónum
endurgjaldslaust til útvalinna. Það er staðfesting á mikilvægi
þessa máls að þingflokkur jafnaðarmanna skuli setja það efst á
lista. ■
Atburðir dagsins
322 f.Kr. Gríski heimspeking-
urinn Aristóteles deyr. 1700
Karl II Spánarkóngur deyr.
1801 Biskupsstóll á Hólum í
Hjaltadal lagður niður. 1906
Dagblaðiö hóf göngu sína í
Reykjavík. Það kom út daglega
í þrjá mánuði. 1935 ítalskar
hersveitir ráðast inn í Abyssin-
fu. 1940 Skömmtun á áfengi
tekin upp á íslandi. Mánaðar-
skammtur karla var fjórar hálf-
flöskur af sterkum drykkjum
en skammtur kvenna var helm-
ingi minni. 1985 Kvikmynda-
leikari Rock Hudson, 59 ára,
deyr úr alnæmi.
Afmælisbörn dagsins
Muhandas Gandhi 1869,
frelsishetja Indverja. Roy
Campbell 1901, suður-afrískt
ljóðskáld. Graham Greene
1904, breskur rithöfundur.
Annálsbrot dagsins
Það haust kom ókyrleiki og
plága af vondum anda eður
draugi í Trékyllisvík, með því
móti, að opt á einum degi og
mest í kirkjunni, þá prédikað
var, vissu menn ei betur, en
hann hlypi ofan í kverkar á
fólki, svo það fékk mikla ropa
og síðan ofurfylli, en þá það
létti af, fann það á sér ekkert
mein; fengu það kvennpersón-
ur, sem óspilltar píkur voru.
Ballarannáll 1652.
Manngerðir dagsins
Til eru tvennskonar menn: sá
sem fer á undan og gerir eitt-
hvað og hinn sem kemur á eftir
og gagnrýnir.
Seneca.
Málsháttur dagsins
Leyfist kettinum að líta á kóng-
inn?
Púta dagsins
Hver er sú ólukka í heiminum,
er reiðin ekki af stað komi?
Hún er verkfæri allra lasta og
ódygða, hún er eins og ein
púta, sem lifir eftir hvers
manns vild. Svo þjónar reiðin
öllum skömmum, þegar á þarf
að halda.
Jón Vídalín, 1666-1720, biskup I
Skálholti.
Orð dagsins
Þó þú aumkvist yfir mann,
er angur sorgin vinnur,
mest þú aumkva œttir þann
til engrar sem að finnur.
Steingrímur Thorsteinsson.
Skák dagsins
Lítum nú á hvernig jafnvel
snillingar geta lent í bakaríinu.
Lutikov hefur hvítt og á leik en
Tal hefur svart - og er í hlut-
verki fóm;u-lambsins.
Hvttur leikur og vinnur.
1. Dxd8! Hxd8 2. Hxd7+!
Hxd7 3. f8=D og Tal gafst
upp.