Alþýðublaðið - 05.11.1996, Blaðsíða 5

ÞRIÐJUDAGUR 5. NÓVEMBER 1996
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
Leitin að sannleikanum í Bosníu
Líkkista með jarðneskum leifum sex vikna gamals
múslimabarns sem fannst í fjöldagröf.
Þjóðarmorð en engin lík
Því er haldið fram að í Srebrenica hafi farið fram mestu hörmungar síðan í seinni heimsstyrjöldinni. En afhverju finnast ekki fleiri lík?
Vetur konungur hefur nú hreiðr-
að um sig í hlíðunum um-
hverfis Srebrenica og neytt
leitarmenn Sameinuðu þjóðanna til að
leggja ffá sér skóflur og haka og snúa
heim. Þegar jörð þiðnar næsta vor
munu þeir halda áfram vinnu sinni við
að grafa upp lík sem liggja þar í
fjöldagröfum og reyna að bera kennsl
á múslima sem voru myrtir í júh' 1995,
þegar hermenn Bosníu-Serba eru
sagðir hafa framið mestu óhæfuverk
síðan þriðja ríkið leið undir lok. Al-
þjóðanefnd Rauða krossins er með
íista yfir meira en 6.600 múslimska
karla og konur sem er saknað síðan í
blóðbaðinu í Srebrenica. Tölur Bo-
sníustjórnar eru talsvert hærri, eða
10.300 manns. Þrátt fyrir níu mánaða
vinnu við uppgröft hafa ekki fundist
nema 750 lík. Afhverju svona fá?
Leiðtogar Bosníu-Serba segja ástæð-
una vera þá að tölur yfir fjöldamorðin
séu stórlega ýktar. Rannsóknarmenn
ffá Sameinuðu þjóðunum segja þetta
lygi. Sannanir þykja sýna að Serbar
hafi gert illt verra í glæpum sínum
gegn mannkyninu með því að reyna
að hylja sönnunargögn. Eftirfarandi
hefur komið í ljós:
Sahani: A þessu svæði, sem er einn-
ig kallað Lazete, höfðu leitarmenn bú-
ist við að finna 800 lík samkvæmt ffá-
sögnum þeirra sem lifðu af og rann-
sóknum byggðum á myndum frá
gervihnattadiskum. í gröfinni fundust
aðeins líkamsleifar 160 manna. Þegar
liðsmenn Sameinuðu þjóðanna komu
að gröfinni í apríl hafði henni nýlega
verið raskað. David Rohde blaðamað-
ur, sem vann Pulitzer verðlaunin fyrir
að finna gröfina á síðasta ári, sagði að
jörðin hafi verið „hörð og flöt“ þegar
hann kom fyrst að gröfinni. Þegar
hann sneri aftur í apríl á þessu ári var
jarðvegurinn allsheijar drullusvað og
grassvörðurinn troðinn niður. Nýleg
för eftir hjólbarða voru greinileg á
svæðinu. Leitarmenn eru sannfærðir
um að líkin hafi verið grafin upp og
flutt annað. „Við höfum í höndunum
marga poka sem innihalda útlimi og
aðrar líkamsleifar," segir dr. Richard
Kirscnher réttarlæknir sem hefur unn-
ið með liðsmönnum S.Þ. „Sú stað-
reynd að við höfum fundið líkamsleif-
ar sýnir að hér hefur sannleikurinn
verið rangfærður." Leynilögreglu-
menn frá stríðsglæpadómstólnum telja
að líkin hafi verið flutt í jámbrautar-
göng skammt frá. Áformað er að
rannsaka það næsta vor.
Pilica: Drazen Erdemovic, böðull úr
sveitum Serba viðurkenndi fyrir al-
þjóðadómstólnum í Haag að um það
bil 1.200 múslimar hafi látið lífið á
þessu svæði 16. júlí 1995. Liðsmenn
S.Þ. hafa aðeins fundið 200 lík ásamt
hinum ýmsu líkamspörtum. Gervi-
hnattamyndir Sameinuðu þjóðanna,
teknar 17. júlí sýna mörg lflc á svæð-
inu og vinnuvélar að störfum. Vinnu-
vélarnar voru aftur á ferð þremur
mánuðum síðar. Á sama tíma fundu
gervihnettir merki um mannaferðir hjá
álverksmiðju sem hafði verið lokað.
Fyrrum verkstjóri þar, múslimi sem
býr nú í Tuzla, segir að í verksmiðj-
unni hafi verið 62 tankar af vítisóda,
mjög ætandi efni sem notað er til að
vinna ál úr báxít málmgrýti. Haft er
eftir Kirschner að þetta magn af vítis-
óda gæti verið notað til að leysa upp
líkamsleifar. „Það myndi skilja eftir
mikla leðju en örugglega leysa upp
hár og mjúka llkamsvefi."
Nova Kasaba: Talið er að um 600
menn frá Srebrenica, sem voru myrtir
aðfaranótt 13. júlí, hafi verið huslaðir í
fjórum gröfum á svæðinu. Samkvæmt
heimildum hollenskra friðargæsluliða
sem voru í nágrenninu um nóttina
heyrðust byssuskot, eitt í einu, sam-
fellt í tvo klukkutíma. Búið er að grafa
upp tvær af þessum fjórum fjöldagröf-
um en ekki hafa fundist nema 33 lík.
■ í nýjasta tölublaði Vinnunnareru ógnvekjandi frásagnir af blóðbaðinu í Rúanda.
Þær eru birtar hér með góðfúslegu leyfi Vinnunnar
Börn sem frömdu morð
Börn voru bæði fórnarlömb og
þátttakendur og hildarleiknum í Rú-
anda þegar um hálf milljón manna
var myrt. Ekki einu sinni sjúkleg-
asta ímyndunarafl dugir til að sjá
fyrir sér hvað gerðist í Rúanda vor-
ið og sumarið 1994 en vitað er að
þúsundir ungra barna urðu bæði
vitni að hryllilegum morðum og
tóku þátt í að fremja þau. Ein af
spurningunum sem svara þarf eftir
blóðbaðið er: Hvað á að gera við
börnin sem frömdu morð?
í suðurhluta Rúanda eru reknar
endurhæfingarbúðir þar sem börn
sem tóku þátt í morðum eru vistuð.
í búðunum eru 197 börn á aldrinum
átta til sextán ára. Umhverfis þær er
gaddavír og vopnaðir verðir. Esper-
ance Kampire, forstöðukona í Gita-
gata búðunum, segir markmiðið
vera að fá börnin til að segja sann-
leikann um það sem þau gerðu,
kenna þeim að breyta viðhorfum
sínum og koma þeim aftur inn í
samfélagið sem nytsömum þegnum
Börnin ganga í skóla og vinna við
húsdýrahald og smíðar fyrir utan
búðirnar. Eitt af því erfiðasta verð-
ur að fá samfélagið í heild til að
taka við þeim. Börnin í búðunum
eru of ung til að fara fyrir rétt en
Kampire segir ekki vafa á að þau
tóku þátt í morðunum.
„Einkum eldri börnin tóku þátt í
fjöldamorðunum. Eg var þarna
sjálf. Ef fórnarlamb var leitt fyrir
einhvern sem gat ekki myrt var far-
ið nteð það til einhvers af ungling-
unum, þeir sýndu aldrei neina mis-
kunn,“ segir Kampire og bætir við
að á meðan margir af hinum full-
orðnu myrtu af illsku voru morðin
einsog leikur fyrir börnunum. Þau
gerðu bara það sem þeim var sagt,
vönduðu sig einsog þau gátu og
skildu ekki afleiðingarnar. En sum
þeirra voru ill.
Verkefnið virðist óyfirstíganlegt
og enginn veit í raun hvernig því
getur lokið. Svo margt annað er of-
ar á forgangslistanum í þessu
stríðshrjáða landi en að sinna böm-
um sem eru sek um morð.
„Drengirnir halda enn að þeir
eigi í stríði og að þeir eigi sér óvini.
Ef þeir fengju fyrirmæli myndu þeir
snúa sér að okkur og drepa okkur.
Ég sé það í augunum á þeim,“ segir
Esperance Kampire.
Byggt á grein í Det Fri Aktuelt.
Skelfilegar minningar
Engar hliðstæður finnast á seinni
tímum sem duga til að hjálpa okkur
að skilja umfang þeirra átakanlegu
atburða sem þessi börn urðu vitni
að meðan á fjöldamorðunum stóð.
Börnin þurfa ekki aðeins að glíma
við skelfilegar minningar sem ryðj-
Ekki hefur fengist nein staðfesting á
að sannleikurinn sé rangfærður í þessu
tilfelli. Hinar grafirnar tvær eru
óhreyfðar en virðast ekki vera stærri
en þær sem búið er að opna. Leitar-
mönnum er hulið afhveiju svona fá lík
finnast þama.
Karakaj stíflan og Glogova: Þessi
tvö órannsökuðu svæði gætu falið lík
um þúsund fórnarlamba. Að sögn
þeirra sem lifðu af fjöldamorðin á
þessum svæðum vom líkin flutt burt á
vörubflum. Hinsvegar sáu liðsmenn
S.Þ. vinnuvélar að verki við stífluna
fáum dögum síðar. Við rannsóknir á
jarðveginum hafa fundist leifar af
beinum á ýmsum stöðum, sem þykir
sýna að raskað hafi verið við gröfun-
um. Gervihnattamyndir frá Glogova
sýna annan uppgröft, þremur mánuð-
um eftir þann fýrri 27. júlí 1995. Talið
er að lfldn frá Glogova hafi verið færð
á stað sem er rétt sunnan við Srebren-
ica, þar sem nú hafa fundist nýjar
moldarhrúgur.
Leitarmenn snúa aftur til þessara
staða þegar vorar. Þeir geta aðeins
vonað að stríðsglæpamenn sem búa á
svæðinu árið um kring verði ekki fyrri
til, og nái að afmá verksummerki.
Newsweek/I.Þ.
Café Master
Þægileg, einföld og ódýr.
3.390 kr.
ast inn í daglegt líf þeirra, eyði-
leggja einbeitingu þeirra og ræna
þau svefni, heldur standa þau líka
frammi fyrir því risavaxna verkefni
að reyna að skilja þessa óskiljan-
legu og óútskýranlegu atburði.
Böm sem urðu vitni að því að fjöl-
skylda þeirra var höggvin til dauða,
heyrðu neyðarópin, upplifðu það að
liggja í felum undir líkum annarra
og sáu önnur böm og fullorðna sem
þau treystu á taka þátt í voðaverk-
unum, bera eftir það varanleg ör á
sálinni.
Lauslega þýtt úr UNICEF-skýrslu sem unnin var
eftir viðtöl viö meira en 3000 börn í Rúanda.
Systurnar Esperance, 11 ára, og
Epiphanie, 12 ára, eru nú í öruggu
skjóli í dönsku SOS-barnaþorpi eft-
ir að hafa vérið tvær einar á flótta
undan morðsveitum. Þær sáu hús
sprengd í loft upp og fólk drepið.
Þegar fjöldamorðin hófust misstu
þær samband við fjölskyldu sína
en hafa heyrt að fjölskyldan hafi
verið myrt. Þær sluppu lifandi
meðal annars af því þær eru stúlk-
ur; drengir voru miskunnarlaust
drepnir enda álitnir „skæruliðar
framtíðarinnar". Þúsundir barna
glötuðu tengslum við fjölskyldur
sínar og nú stendur fólk í Rúanda
frammi fyrir því verkefni að reyna
að finna foreldra þeirra og systkini.
Mörg þeirra munu þó aldrei sjá
ættingja sína aftur enda var um
hálf milljón manna drepin í fjölda-
morðunum.
Café Gourmet
HD 5400
Falleg kaffivél sem sýöur
vatniö áður en hún hellir upp á.
Auðvelt er að færa hana til og
hitahellan heldur kaffinu
heitu.
L
11.560 kr.
Café Boma Therm
Hellir upp á ilmandi kaffi HD7262
beint í hitabrúsann.
m
Heimilistæki hf
SÆTÚNI 8 SÍMI 569 1500
Umboðsmenn um land allt.