Alþýðublaðið - 19.11.1996, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 19. NÓVEMBER 1996
s k o ð a n i r
MÞYDUBUÐIB
21214. tölublað
Hverfisgötu 8 -10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi Alprent
Ritstjóri Hrafn Jökulsson
Fréttastjóri Jakob Bjarnar Grétarsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Umbrot Gagarín ehf.
Prentun ísafoldarprentsmiðjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Tölvupóstur alprent@itn.is
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 100 m/vsk
Nýtt landakort
íslensk stjómmál hafa síðustu áratugi mjög markast af hörðum
deilum um utanríkismál, og þau hafa verið sá ásteytingarsteinn
sem öðm fremur hefur komið í veg fyrir samfylkingu vinstri-
manna. Margir af eldri kynslóð stjómmálamanna em enn með
annan fótinn í skotgröfum kalda stríðsins, þótt heimsmyndin hafi
tekið gmndvallarbreytingum. En það er ekki lengur tekist á um
aðild Islands að NATO eða þátttöku í vamarsamstarfí vestrænna
ríkja: slíkar kappræður heyra til fortíðinni og vekja hvergi áhuga.
Hafi til að mynda Alþýðuflokksmenn og Alþýðubandalagsmenn
látið afstöðuna til NATÓ vera það ljón á vegi samvinnu, sem ekki
varð sigrast á, þá er slíkt nú úr sögunni.
Þetta kom glöggt í ljós um helgina þegar ungliðar, bæði
óflokksbundnir og úr stjómarandstöðuflokkunum, funduðu á Bif-
röst og ákváðu að stofna pólitíska hreyfingu með það að mark-
miði að mynda samfylkingu vinstrimanna. Utanríkismálin vom
afgreidd á hálftíma, sagði einn fundarmanna, þjóðvakamaðurinn
Runólfur Ágústsson. Hugsanleg aðild íslands að Evrópusam-
bandinu - hið nýja stórmál sem pólitíkusar gærdagsins nota til að
reyna að viðhalda flokkadráttum fortíðar - var leyst á málefna-
legan hátt. Runólfur segir ennfremur í samtali við Alþýðublaðið,
að ungt fólk Iíti svo á að jafnaðarmenn hafi verið meira eða
minna áhrifalausir í íslenskum stjómmálum í áratugi vegna þess
að eldri kynslóðin hafi haldið sig ofan í skotgröfunum. Hann
klykkir út með þeim skilaboðum að nú sé eldri stjómmálamönn-
um í sjálfsvald sett, hvort þeir koma uppúr skotgröfunum eða
deyja þar pólitískum ellidauða.
Vilhjálmur Vilhjálmsson formaður Stúdentaráðs sat fundinn, og
kvað mikla málefnalega samstöðu meðal jafnaðarmanna. Eining
hefði ríkt í flestum málum, þótt útfærslur hefðu að einhverju leyti
verið mismunandi. Hann sagði líka, og það gefur vissulega góð
fyrirheit, að fundarmenn hefðu verið staðráðnir í að láta áherslu-
mun ekki koma í veg fyrir sameiginlega niðurstöðu. Róbert
Marshall formaður Verðandi, félags ungs Alþýðubandalags og
óháðra, gekk svo langt að segja að andinn á fundinum hefði verið
svo góður og eindrægnin svo mikil, að sér fyndist sem tímamót
væru í aðsigi í sögu vinstri hreyfingar á Islandi. Þetta em vissu-
lega stór orð, en í samræmi við yfirlýsingar annarra fundar-
manna, sama hver pólitískur bakgmnnur þeirra er. Þóra Amórs-
dóttir varaformaður Sambands ungra jafnaðarmanna segir að
mesta undmnarefnið sé í raun að raunvemlegt sameiningarferli
skuli ekki hafa byijað fyrr.
í Alþýðublaðinu í dag er líka rætt við forystumenn flokkanna
um framtak ungliðanna, og þeir mega eiga að þeir lesa skriftina á
veggnum. Jóhanna Sigurðardóttir segir Ijóst að unga fólkið verði
drifkraftur í sameiningarmálum, Sighvatur Björgvinsson lofar
framtakið og kveður það í samræmi við þróunina í þessum mál-
um, Jóhann Geirdal segir að skref hafi verið stigið í rétta átt og
Kristín Ástgeirsdóttir að því fyrr sem umræðunni sé beint í
ákveðinn farveg því betra.
Þeir ungu stjómmálamenn sem áttu fmmkvæðið að fundinum
um helgina, og sýndu ótvírætt að hægt er að láta verkin tala, eiga
lof skilið. Vera kann að á Bifröst hafi verið lögð fyrstu drög að
nýju landakorti íslenskra stjómmála. ■
r / /
■ Avarpforseta Islands, Olafs Ragnars Grímssonar, í hátíðar-
kvöldverði Margrétar II Danadrottningar 18. nóvember 1996
Heiðursdrottning
okkar íslendinga
IHeimsókn okkar og móttökur hér í Danmörku sýna að á
það er ekki aðeins arfleifðin heldur líka framtíðin sem
skapar okkur íslendingum erindi við Dani.
Yðar hátign, Margrét drottning og
yðar konunglega tign Hinrik prins.
Enn á ný birtist okkur Islendingum
hlýhugur yðar og vinátta í okkar garð.
Boðskapur yðar um tengsl þjóða okk-
ar, samleið danskrar og íslenskrar
menningar, er kærkomin staðfesting á
framtíðarsýn sem við Islendingar met-
um mikils.
íslenskt samfélag á djúpar rætur í
þeirri umsköpun mannfélags og
menningar sem hófst um miðbik síð-
ustu aldar. I þeirri sögu okkar Islend-
inga á ætt yðar stóran hlut sem enn á
ný er þakkaður á þessu hátíðarkvöldi.
Forfaðir yðar, Kristján konungur
IX, var fyrstur konunga til að stíga
fæti á íslenska grund. Þátttaka hans í
hátíðarhöldunum 1874 þegar þúsund
ár voru frá landnámi íslands skipar
heiðursess í íslenskri sögu.
Landshöfðinginn fagnaði þá kon-
ungi með eftirfarandi orðum sem end-
urspegla þá lotningu sem íslendingar
hafa jafnan borið til konungsættar
Danmerkur:
,Á þúsund ára hátíð vora leggur því
tvöfaldan ljóma, bæði af hluttekningu
Yðar hátignar í henni og af inni ftjáls-
legu stjómarskrá, er Yðar hátign hefxr
helgað þetta hátíðarár með, því að þar
með er hátíðin orðin eigi aðeins hátíð
endurminningarinnar og sögunnar,
heldur einnig hátíð gleðinnar og von-
arinnar.“
Islensku skáldin mærðu konung líkt
og lýst er í fomum sögum. Þjóðskád
Islendinga Matthías Jochumsson fagn-
aði siglingu konungs yfir hafið og
norður í landi var fátækur bóndi,
kenndur við bæ sinn Bólu, sem bæði
hyllti konung sinn og bað um bót ým-
issa mála líkt og íslensk alþýða gerði
um aldir. Bólu-Hjálmar, fremsta al-
þýðuskáld fslands, letraði í ljóði nafn
konungs gylltum stöfum í fjöll og
kletta og kvað að aldrei mætti eldur né
ís það burtu að má:
Lengi lifl konungur vor,
letrað se' nafn hans gullnum stöfum
á helluberg mín og hamra blá.
og himingnæfandi jökultinda,
aldrei sem kunni af að nú
eldur, frost, vatn né kraftur vinda.
Yðarhátign.
Ræktarsemi yðar við íbúa harðbýll-
ar sögueyju hefur verið þjóð minni
dýrmæt. Afi yðar Kristján konungur X
setti Alþingi á Þingvöllum 1930 þegar
þúsund ár vom ífá því landnámsmenn
stofnuðu lögþing í hamraborg hinna
fögm valla. Og þér, Margrét Drottning
og Hinrik Prins, heiðmðuð hálfrar ald-
ar hátíð lýðveldisins á sama stað fyrir
tveimur ámm. Sú stund verður okkur
öllum ógleymanleg.
Við Islendingar emm stolt af því að
eiga hlutdeild í nafni yðar. I raun emð
þér, Margrét Þórhildur, heiðursdrottn-
ing okkar fslendinga og öll hin ís-
lenska þjóð tekur undir ósk mína um
að tengsl yðar og hinnar konunglegu
Ijölskyldu við fsland verði áfram náin
og sterk.
Samband þjóða okkar er á margan
hátt einstakt í veröldinni. Þúsundir fs-
lendinga hafa sótt menntun sína til
Danmerkur og danska er fyrsta er-
lenda málið sem kennt er í íslenskum
skólum. Heimkoma handritanna fyrir
aldafjórðungi síðan lýsti einstæðum
stórhug Dana og innsiglaði ævarandi
vináttu þjóðanna.
Sagan er vissulega sameiginleg arf-
leifð okkar en við íslendingar höfum
líka gengið í smiðju Dana til að leita
lausna á margvíslegum vandamálum
nútímans.
Það er okkur Guðrúnu Katrínu sér-
stök ánægja að fá í þessari heimsókn
að kynnast árangri Dana við að afla
markaða víða um veröld, fræðast um
nýjungar í menntun og skólastarfi, sjá
áræðni og stórhug í verklegum fram-
kvæmdum og skynja þá alvöru og
hreinskilni sem setja svip á glímu við
eiturlyfjavanda.
Heimsókn okkar og móttökur hér í
Danmörku sýna að það er ekki aðeins
arfleifðin heldur líka framtíðin sem
skapar okkur íslendingum erindi við
Dani. Hér er ríkur vilji til'að þróa sam-
ráð og gagnkvæma lærdórha: Það er
gott að eiga yður og danská fræridþjóð
að vinum og samfylgdarmönnum inn
á nýja öld.
Eg flyt yður þakkir og ámaðaróskir
og vitna til orða forseta þjóðfundarins
er hann mælti til Kristjáns IX á Þing-
völlum 1874. Þau orð eru einnig nú
ósk okkar íslendinga til yðar:
„Vér biðjum inn algóða guð að
halda vemdarhendi sinni yfir Yðar há-
tign og varðveita Yður gegn öllu and-
streymi lífsins. Drottinn blessi Yðar
hátign og allt Yðar konunglega
hús.“H
9. nóvember
c
Atburðir dagsins
1594 Hvítá í Ámessýslu þom-
aði upp á tveim stöðum í
stormi. 1828 Franz Schubert
deyr, aðeins 31 árs. 1863 Abra-
ham Lincoln flytur Gettysburg-
ar-ávarpið. 1875 Eirmynd af
Bertel Thorvaldsen, eftir hann
sjálfan, afhjúpuð á Austurvelli.
1899 Fríkirkjusöfnuður stofn-
aður í Reykjavík. 1920 Rúm-
lega hundraðþúsund hvít-rúss-
neskir flóttamenn frá Krím
koma til Konstantinopei. 1925
Breska þingið samþykkir lög
um að dmkknir ökumenn sæli
Ijögurra mánaða fangelsi. 1946
Island fékk aðild að Samein-
uðu þjóðunum. 1974 Geirfinn-
ur Einarsson hvarf í Keflavík.
1988 Christina Onassis deyr:
dóttir Aristotle og erfingi
skipaflota hans.
Afmælisbörn dagsins
Karl I 1600, konungur Eng-
lands, hálshöggvinn eftir borg-
arastyrjöldina. Anton Wal-
brook 1900, þýskur leikari.
Indira Gandhi 1917, ind-
verskur forsætisráðherra. Cal-
vin Klein 1942, bandarískur
tískuhönnuður. Jodie Foster
1962, bandarísk leikkona og
leikstjóri.
Annálsbrot dagsins
Bróðir skipherrans á Akureyri,
Andrés Matzson, sonur kap-
teins Matz Matzsonar, skaut af
sér sína vinstri hönd fyrir
púðri, þar hann vildi stykki af
skjóta séra Gunnlaugi í Saurbæ
til æru; varð græddur að
nokkm af Hannesi Gunnlaugs-
syni stúdent og bartskera með
nákvæmd. Eyrarannáll 1671.
Skór dagsins
Sá veit gjörst hvar skóinn
kreppir scm hefur hann á fætin-
um. Halldór Laxness; salka Valka.
Málsháttur dagsins
Þegar rignir á prestinn, drýpur
á djáknann.
Ást dagsins
Betra er að misheppnasl með
þér, en lánast með öðrum.
Jenny de Vries, 1947-1990.
Orð dagsins
Stóðum tvö ítúni,
tók Hlín um mig sínum
höndum, hauklegt kvendi,
hdrfögr og grét sdran.
Úr Víglundarsögu.
Skák dagsins
Svörtu mennirnir eru klaufa-
lega í sveit settir, og það not-
færir hugmyndarfkur Bielczyk
sér, en hann hefur hvítt og á
leik gegn Slabek. Hvítur fléttar
nú af stakri snilld.
Hvítur leikur og vinnur.
1. Rg6+!! hxg6 2. Bc5+! Bxc5
3. Hhel+ Be6 4. Hxe6 Og
svartur gafst loks upp, enda
hjálparvana.