Alþýðublaðið - 13.02.1997, Qupperneq 4

Alþýðublaðið - 13.02.1997, Qupperneq 4
4 ALÞYÐUBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. FEBRÚAR 1997 I c i k I i s t ■ Seinna í þessum mánuði frumsýnir Þjóðleikhúsið hið fræga verk Tennessee Williams Köttur á heitu blikkþaki. Williams er talinn í hópi mestu leikritahöfunda þessarar ald- ar, en óhætt er að segja að hann hafi verið mistækur snillingur Tennessee Williams. Eitt mesta leikritaskáld heimsins á þessari öld. “Öll leikrit mín fela í sér baráttu fyrir tilverunni, fyrir frelsi,” sagði hann. “Ég held að ég sé minni háttar hstamaður, sem með einhverjum ráð- um hefur tekist að semja tvö eða þijú stórverk. Ég er ekki viss um hvaða verk það era. En ég get ekki séð neina ástæðu til þess að rithöfundur reyni sjálfur að meta eigin verk.” Þessi orð eru höfð eftir Tennessee Williams, sem af mörgum er talinn vera mesta leikritaskáld sem Bandaríkin hafa alið. Meðal heimsfrægra verka hans eru Glerdýrin, Sporvagninn Girnd, Köttur á heitu blikkþaki og Sumri hallar. Williams lifði tímana tvenna, var hafrnn til skýjanna í upphafi ferils síns en síðustu árin tók við niðurlæg- ingarskeið þar sem hvert verk hans á fætur öðra fékk hroðalega dóma. Hann hét fullu naihi Thomas Lani- er Williams og fæddist árið 1911 í Mississippi. Faðir hans var farandsali og síðar sölumaður í skóverksmiðju. Hann var drykkfelldur og ofstopafull- ur maður, fyrirmyndin að Stóra pabba í Köttur á heitu blikkþaki. “Hann kom fullur heim, skellti hurðum og ég flúði upp á háaloft. Ég hræddist hann,” sagði Williams sem hafði ákafa ást á ofríkisfullri móður. Hann var einnig mjög háður ömmu sinni og Rósu systur sinni sem var geðklofi og var vistuð á geðveikrahæli hálfþrítug að aldri. Williams veiktist af barnaveiki fimm ára gamall. Veikindin settu mark á viðkvæmt taugakerfi hans og alla ævi þjáðist hann af allskyns kvill- um, raunveralegum og óraunveraleg- um. Hann gerðist einrænn eftir veik- indin og leitaði athvarfs í bókum. “Mér fannst lífið ófullnægjandi. “Ég varð að skapa sýndarlíf, sýndarveröld, sýndarfólk,” sagði hann síðar. “Á fimmtánda ári uppgötvaði ég flótta- leiðir frá raunveraleikanum. Þær urðu samstundis skjól mitt, hellir minn og athvarf. Frá hverju? Frá því að vera uppnefndur “stelpustrákur” af böm- unum í nágrenninu og “ungfrú Nancy af föður mínum, vegna þess að ég vildi frekar lesa bækur í stóra og virðulega bókasafninu hans afa míns í Öll bestu leikrit Williams hafa verið kvikmynduð. Marlon Brando og Vivien Leigh sjást hér t hlutverkum sínum í Sporvagninum Girnd. Willi- ams átti ekki orð yfir hrifningu sína með leik Leigh og sagöi hana hafa gætt hlutverkið meiri dýpt en hann hefði lagt í það. stað þess að leika kúluleik og homa- bolta og aðra slíka venjulega bama- leiki. Afleiðing óhóflegrar væntum- þykju minnar til kvennanna í fjöl- skyldunni sem höfðu með umhyggju sinni haldið í mér líftóranni þegar ég átti í alvarlegum veikindum í æsku.” Þessar konur urðu fyrirmyndir mar- gra magnaðra kvenpersóna í leikritum hans, en eitt einkenni þeirra er einmitt hin ríka samúð höfundar með konum sem hann lýsir sem gjaman sem við- kvæmum veram er eigi ekki samleið með fjöldanum. Á háskólaárum sínum fékk Willi- ams styrki til að sinna ritstörfum og vann til einnig til verðlauna fyrir verk sín. Þegar leikrit hans Glerdýrin var frumsýnt í New York árið 1945 fékk það frábæra dóma og verðlaun frá samtökum gagnrýnenda og leik- skálda. Tveimur árum síðar var leik- ritið Sporvagninn Girnd fmmsýnt í Boston við gríðarlega hrifningu. í því leikritið skapaði Williams frægustu kvenpersónu sína Blanche og hann sagði sjálfur að hún væri eftirlæt- iskvenpersóna sín þótt sér líkaði best við Ölmu í Summer and Smoke. Leikritið var sýnt alls 855 sinnum og fyrir það hlaut höfundurinn Pulitzer verðlaunin eftirsóttu. Williams var nú hylltur sem snillingur. Hann baðaði sig í sviðsljósinu enda mikill vin- sældafíkill og það var því ekki alveg að ástæðulausu sem hann kallaði sjálfan sig skemmtikraft með listræn- an metnað. Trú á hreinleika Leikrit Williams, ljóðræn og ofur dramatísk, þykja bera merki um sterk áhrif írá Tsjékov, Strindberg og D.H. Lawrence. “Tsjékov hafði gífurleg áhrif á mig. Ég fékk smásögur hans lánaðar á bókasafninu og hafði þá aldrei kynnst neinu sem hafði jafn djúp áhrif á mig og var jafn fallegt,” sagði Williams. “Lawrence hafði líka áhrif á mig, held ég, en bara hvað lífs- afstöðu og lífsskoðun snerti. Ég held að hann hafi ekki haft nein áhrif á stíl- inn, hvemig ég skrifa. Ég finn bara að við komumst gjaman að sömu niður- stöðu _ trú á hreinleika hins nána samlífs, hreinleika og vináttu. Kannski era persónur mínar meló- dramatískar,” viðurkenndi hann, “í leikriti verður að þjappa atvikum heillar ævi saman í þrjá þætti. Að

x

Alþýðublaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.