Alþýðublaðið - 11.03.1997, Qupperneq 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 11. MARS 1997
MNHBIMB
Brautarholti 1 Reykjavík Simi 562 5566
Útgáfufélag Alþýðublaösútgáfan ehf.
Ritstjóri Össur Skarphéðinsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Auglýsingasími 562 5576
Auglýsinga fax 562 5097
Dreifing og áskrift 562 5027
Umbrot Guömundur Steinsson
Prentun ísafoldarprentsmiðja hf.
Ritstjórn Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuöi.
Davíð sigrar Golíat
Gæfa fslands hefur frá upphafi vega byggst á duttlungum hafs-
ins. Einu leiðir samgangna og verslunar við önnur ríki lágu allt
fram á þessa öld um hafið, sem jafnframt var helsta fæðulind þjóð-
arinnar gegnum myrkar og erfiðar aldir. Þessi lífsbjörg hefur hins-
vegar kostað þungbærar fómir. Frá fyrstu dögum byggðar hafa
hörmuleg sjóslys og mannskaðar sett mark sitt á þjóðlífið, einsog
annálar og íslendingasögur bera ótæpilega vott um. Jafnvel fram á
síðustu áratugi hefur mannfall íslendinga í viðureign við Ægi kon-
ung verið í meðalári álíka og þegar stórþjóðimar hafa átt í illvígum
styrjaldarátökum.
A síðustu dögum hafa Islendingar verið minntir illþyrmilega á
hvað nábýlið við hafið kostar. En einsog Davíð gat á sínum tíma
notað hugvitið til að sigrast á Golíat, þá sannaðist einnig í hildar-
leik liðinna daga að hugvit, hugrekki og þjálfun íslensku björgun-
armannanna getur með vissum hætti snúið á þær nomir, sem sitja á
mótum lífs og dauða og kjósa mönnum örlög. Það sýndu einstæð
afrek þyrluáhafnar Landhelgisgæslunnar, sem með örfárra daga
millibili bjargaði áhöfnum Vikartinds og Dísarfellsins frá vísum
bana.
Fyrir þá sem sitja fjarri vettvangi og hafa fregnir af gangi at-
burða í gegnum fjölmiðla er algerlega ómögulegt að skilja þá
mannraun, sem felst í því að síga úr þyrlu niður í kolsvart haf, þar
sem átta til tíu metra háar öldur rísa og hníga og tröllaukinna brota
er að vænta án nokkurs fyrirvara. Það er ekki hægt að finna nægi-
lega sterk orð til að lýsa því þakklæti sem slíkir menn eiga skilið,
og það gildir vitaskuld um alla meðlimi hinnar frækilegu áhafnar
björgunarþyrlunnar. Menn skulu heldur ekki gleyma líðan ástvina
þeirra og fjölskyldna, sem horfa á eftir feðmm og eiginmönnum út
í sortann, án þess að nokkur vissa sé fyrir að þeir komi til baka
heilu og höldnu.
Engum blandast hugur um, að hin nýja björgunarþyrla réði úr-
slitum um afdrif skipbrotsmannanna, sem lífs komust af í báðum
sjóslysunum. Hún kostaði að vísu mikið á sínum tíma, en sem bet-
ur fer lögðu menn í þann kostnað. Þyrlan hefur nú sannað sig með
ótvíræðum hætti, og búin að margborga sig. Hinn æðrulausi flug-
stjóri þyrlunnar, Benóný Ásgrímsson, hefur sagt að hún hafi ekki
aðeins reynst betur en menn höfðu upphaflega vonað, heldur einnig
sýnt það, að líklega er ekki betri björgunarþyrlu að finna við norð-
anvert Atlantshafið. íslendingar era einfaldlega þannig í sveit sett-
ir, að þeir eiga að ráða yfir besta björgunarbúnaði, sem er fáanleg-
ur hverju sinni. Svo einfalt er það.
Andspænis hildarleiknum, sem í tilviki Vikartinds var nánast í
beinni útsendingu, gerast óneitanlega ýmsar spumingar áleitnar.
Hvemig getur nýlegt skip einsog Dísarfellið sokkið á tiltölulega ör-
skömmum tíma? Hvað kann það að segja um öryggi annarra skipa,
sem við höfum talið að uppfylli kröfur um siglingahæfni? Gleym-
um ekki að fyrir aðeins örfáum dögum var upplýst á Alþingi að
hundrað íslenskra skipa fullnægja ekki gildandi öryggiskröfum. Er
ekki óhjákvæmilegt í ljósi síðustu atburða, að gerð verði úttekt á
öllum skipum íslenska flotans, fiskiskipum jafnt sem farmskipum?
Atburðarásin, sem leiddi til strands Vikartinds við suðurströnd-
ina, kallar einnig á tafarlausar lagabreytingar, sem gera íslenskum
yfirvöldum kleift að grípa í taumana þegar ljóst er að vankunnátta
og þvermóðska erlendra skipstjómarmanna er í bókstaflegri merk-
ingu að sigla mannslífum í strand. Umbúðalaust, þá sýnist það
helsta orsökin fyrir því hversu illa tókst til með Vikartind. Af fregn-
um virðist, sem hið útlenda fyrirtæki hafi lengi dags haft mestan
áhuga á því að semja um björgunarlaun.
Það er dapurleg niðurstaða.
skoðanir
Heyrnarlausir og samfélagið
Þegar núgildandi lög um málefni
fatlaðra voru sett fyrir 5 árum voru
lögfest ný þjónustu og stuðningsúr-
ræði fyrir fatlaða. f lögunum var m.a.
opnað á liðveislu og ný búsetuform og
horfið var frá uppbyggingu stofnana-
þjónustu. Framtíðarsýn laganna var
að fatlaðir ættu möguleika á stuðningi
við að lifa sem sjálfstæðustu lífi.
Strax á þeim tíma var leitað eftir því af
hálfu aðstandenda heymarlausra að
réttur heymarlausra, heymarskertra
og daufblindra til túlkaþjónustu yrði
tryggður með þessum lögum. Það var
hinsvegar nýbúið að setja á laggir
Samskiptamiðstöð heymarlausra sem
heyrði undir menntamálaráðuneyti og
verkaskipting milli ráðuneyta gerði
það að verkum að ekki var tekið á
táknmálstúlkun í lögunum um málefni
fatlaðra. Á þeim tíma sem liðinn er
hefur öllum sem um málefni fatlaðra
fjalla orðið ljóst hve réttur heymar-
lausra og daufblindra til túlkaþjónustu
er mikilvægurog því miður takmark-
aður. Þannig em brotin mannréttindi á
hópi sem ætti að eiga stuðning okkar
vísan.
Pallborð
L-.' Rannveig Guömunds- dóttir
L skrifar
Aðgengi heyrnarlausra
að samfélaginu
Það hefur skort skilning á því í okk-
ar þjóðfélagi að táknmálið er í raun
rödd heymarlausra og daufblindra og
að það er aðgengi þeirra að því samfé-
lagi sem þau búa í. Við höfum ekki
viðurkennt táknmálið sem tungumál
þeirra og meðan það er ekki gert nýt-
ur þessi þjóðfélagshópur ekki sömu
mannréttinda og aðrir.
Hin Norðurlöndin hafa bragðist við
og lögfest réttindi heyrnarlausra og
daufblindra. Það er rekin opinber
túlkaþjónusta bæði í Danmörku og
Svíþjóð og í Finnlandi er réttur heym-
arlausra og daufblindra festur í stjóm-
arskrá eins og annarra minnihluta-
hópa.
Á Alþingi hefur réttur til túlkaþjón-
ustu verið lögfestur í lögum um fram-
haldsskóla og í framvarpi um réttindi
sjúklinga er sama ákvæði að finna.
Að öðra leyti er heymarlausum og
daufblindum ekki skapaður réttur með
lögum.
Fyrstu skref
Frá því ég fór að vinna með málefni
fatlaðra hafa þessi mál hafa verið mér
hugstæð og þegar ég um skamma hríð
starfaði sem félagsmálaráðherra fékk
ég tækifæri tii að hrinda fyrstu skref-
um til úrbóta fram. Á vettvangi ríkis-
stjómar náðist samkomulag um að
setja á laggir nefnd milli ráðuneyta
sem fékk það verkefni að koma með
tillögur að framtíðarskipan túlkamála.
. En það var brýnt að taka strax á mál-
um og þessvegna gripið til þess ráðs
að veita styrk af ráðstöfunarfé ráð-
herra og í framhaldi af því náðist sam-
komulag um að Framkvæmdasjóður
fatlaðra veitti framlag til túlkaþjón-
ustu, tvær milljónir króna. Sam-
skiptamiðstöð var falið að annast
framkvæmd.
Eg var alveg sannfærð um að með
þessum ákvörðunum tækist að festa í
sessi stuðning við táknmálstúlkun fyr-
ir heymarlausa, heymarskerta og
daufblinda þar til framtíðarskipan
væri komin á framkvæmdina og
treysti því að með því að hefjast handa
yrði ekki aftur snúið. Það virtist ætla
að ganga eftir þar sem félagsmálaráð-
herra tryggði áfram tvær milljónir á sl
ári en svo fór hann að spara. Fyrir jól
upplýsti ráðherrann að ekki yrði veitt
framlag með þessum hætti áfram.
Fyrir jói upplýsti ráð-
herrann að ekki yrði
veitt framlag með
þessum hætti áfram.
Ekki bætir úr skák að
ekkert bólar á að ráð-
herrann ætli að hrinda
tillögum túlkanefndar-
innar í framkvæmd.
Ekki bætir úr skák að ekkert bólar á að
ráðherrann ætli að hrinda tillögum
túlkanefndarinnar í framkvæmd.
Tillögur túlkanefndar-
innar
I nefndaráliti túlkanefndarinnar
kom fram að til þess að heymarlausir,
heymarskertir og daufblindir geti not-
ið allrar almennrar lögbundinnar þjón-
ustu og aðgengis að íslensku samfé-
lagi verði opinberir aðilar sem bera
ábyrgð á þjónustu við einstaklinga að
líta svo á að túlkaþjónusta sé hluti af
þeirri þjónustu og sömuleiðis ábyrgð-
in á því að tryggja þann rétt og kostn-
að við túlkunina.
I umræðum á Alþingi í lok janúar
staðfesti félagsmálaráðherra þá af-
stöðu nefndarinnar að skýrt verði
kveðið á um rétt til túlkunar fyrir
heymarlausa, heymarskerta og dauf-
blinda þar sem það á við í öllum al-
mennum lögum er varða réttindi og
skyldur og í lögum um málefni fatl-
aðra og að þetta verði haft í huga við
endurskoðun laganna í framtíðinni.
Félagsmálaráðherra kom með fram-
varp um nauðsynlegar breytingar á
lögunum um málefni fatlaðra fyrir jól
en þar var ekkert um þessi brýnu mál,
þau era látin bíða allsherjar endur-
skoðunar laganna. I umræðunum
benti ráðherrann jafnframt á að sam-
kvæmt lögum um Samskiptamiðstöð
heymarlausra verði ekki annað séð en
að henni hafi verið ætlað að sjá um
nauðsynleg túlkaþjónustu og hún
heyrir undir menntamálaráðuneytið.
Hvað það varðar að Samskiptamið-
stöð var staðsett undir menntamála-
ráðuneyti verður að hafa í huga að á
þeim tíma var ekkert námsefni til og
brýnustu úrræðin á vettvangi fræðslu-
mála. Staðan er gjörbreytt nú. En af-
staða félagsmálaráðherra sýnir að
málin eru komin í sömu pattstöðuna
og þau hafa verið í undanfarin 5 ár.
Félagsmálaráðherra
sparar 2 milljónir
Frá því í apríl í fyrra hafa legið fyr-
ir tillögur þeirrar nefndar sem skipuð
var til að fjalla um framtíðarskipan
túlkaþjónustu. Það virðist hinsvegar
ekki forgangsverkefni hjá núverandi
félagsmálaráðherra að skipa rétti til
túlkunar með lögum. Á áranum 1995
og 1996 var heymarlausum, heymar-
skertum og daufblindum tryggður
réttur til túlkunar með 2 milljóna
króna framlagi félagsmálaráðuneytis
og Samskiptamiðstöð var falin fram-
kvæmd þjónustunnar. Þetta var ekki
há upphæð en hún skipti sköpum fyrir
heymarlausa. Félagsmálaráðherra til-
kynnti fyrir jól að ekki yrði áfram veitt
fé með sama hætti til túlkaþjónustu.
Það hefur hann staðið við. Engu fjár-
magni er nú veitt til þessa mikilvæga
félagslega verkefnis og þar með spar-
ar félagsmálaráðuneytið 2 milljónir
króna. Bráðabirgðaúrræði upp á 2
milljónir króna sem gilda átti þar til
varanlegar lausnir hefðu verið lögfest-
ar hefur þannig verið kippt úr sam-
bandi og tillögur um framtíðarskipan
túlkaþjónustu rykfalla í hirslum fé-
lagsmálaráðuneytisins.
Á meðan eiga heymarlausir, heym-
arskertir og daufblindir ekki kost á
túlkaþjónustu og í þessum efnum ríkir
nú neyðarástand.
Höfundur er formaður þingflokks
jafnaðarmanna