Alþýðublaðið - 11.03.1997, Síða 7

ÞRIÐJUDAGUR 11. MARS 1997
ALÞÝÐUBLAÐIÐ__________________________________7
liMlllllTM
■ Leiöarahöfundur Newsweek spyr,
Kindin í dag...
- Kindasmalinn á morgun? Kenneth L. Woodward veltir fyrir sér hugsanlegri ein-
ræktun manna og segir að siðfræðingar krefjist svara við áleitnum spurningum
áður en vísindin nái alla leið.
■ Skáldsagan Svanurinn eftir Guöberg
Bergsson fékk frábærar viðtökur í
Svanurinn
heillar Frakka
upp úr skónum
“Maður sem heillar, sagan skildi eftir í mér langvinnt
bergmál hrifningar,” segja franskir gagnrýnendur
sem halda vart vatni yfir snilld Guðbergs Bergssonar
Svanurinn eftir Guðberg Bergsson
kom nýverið út í Frakklandi og hefur
hlotið afbragðs viðtökur gagn-
rýnenda. Tékkneski rithöfundurinn
Milan Kundera skrifar um bókina í
Le Nouvel Observateur og segir:
„Hver einasta lína í Svaninum, þess-
ari æsku- og skálkasögu, er mótuð af
íslensku landslagi. Samt bið ég ykk-
ur umfram allt að lesa söguna ekki
sem „íslenska skáldsögu”, eins og
eitthvert framandi furðuverk! Guð-
bergur Bergsson er mikill evrópskur
rithöfundur... Þessi skáldsaga skildi
eftir í mér langvinnt, afar langvinnt
Haraldur
Jóhanns-
son skrifar
um kvik-
myndir
Surviving Picasso
Aöalleikari Anthony Hopkins
Pablo Picasso var einn af fremstu
listmálurum 20. aldar og ef til vill
dæmigerðastur fyrir öldina. - Bíó-
borgin sýnir nú kvikmynd um kafla í
ævi Picasso, ástir hans og Francoise
Gilot. Þau kynntust árið 1943 í París,
bergmál hrifningar.”
Jean-Baptiste Harang segir í rit-
dómi í Libération: „Svanurinn er
eina ieiðin til að uppgötva rithöfund
sem til allrar hamingju er ekki hægt
að flokka, sem neitar að leika góða
stýriláta villimanninn. Hann er
hvorki vondur né góður, heldur al-
gerlega villtur.” André Clavel tekur í
sama streng í svissneska dagblaðinu
Joumal de Geneve: „Guðbergur
Bergsson, leggið þetta nafn vel á
minnið. Þetta er höfundur sem er sér
á báti. Maður sem þekkir hin ystu
mörk, maður sem heillar.”
hemuminni. Picasso var þá 62 ára að
aldri en hún ungur listnemi. Stóð
hjónaband þeirra frá árinu 1945 til
1953 og ól hún honum tvö böm. Árið
1964, birti hún, (með aðstoð blaða-
manns, Carlton Lake ) bók um kynni
þeirra. Á henni er kvikmyndin
byggð. Hún sýnir daglegt líf þeirra í
París, húsakynni, þar í borg og í Suð-
ur - Frakklandi, heimilislíf og sam-
skipti við vini og kunningja. Litlu
ljósi varpar hún hinsvegar á lista-
manninn Pablo Picasso en ekki verð-
ur á allt kosið.
The Crucible
Aöalleikarar Daniel Day Lewis,
Wynona Ryder, Paul Scofield,
Joan Allen:
Hann veltir því meðal annars
fyrir sér afhverju vísindin hafí
ekki reynt að svara þeim
áleitnu spumingum, sem siðfræðingar
vörpuðu fram fyrir tuttugu ámm, þeg-
ar unnt var að klóna, framstæða líf-
vera, og hvort þeim verði frekar svar-
að núna. Siðfræðingar vildu láta svara
ýmsum spumingum, eins og hvað
myndi gerast ef unnt yrði í framtíðinni
að klóna manneskju.. Vísindamenn
tóku siðfræðina ekki ekki á dagskrá
þá, og afgreiddu hana sem bölmóð.
„Höldum rannsóknunum áfram,”
sögðu þeir. „Klónun manna myndi
ekki þjóna neinum sýnilegum vísinda-
legum tilgangi.” Nú þegar klónun
manna er í sjónmáli, er samfélagið
gripið með siðferðislögmálin á hælun-
um.
I dag kindin, á morgun kindasmal-
inn? Hvort klónun manna verður ein-
hvemtímann, siðferðislega réttlætan-
leg, brennur á samvisku bandarísku
þjóðarinnar, hvort sem mönnum líkar
betur eða verr. Clinton forseti hefur
kallað saman þing sérfræðinga, innan
þriggja mánaða, til að fjalla um hugs-
anleg viðbrögð stjómvalda. Stjóm-
völd gætu bannað klónun manna eða
sett reglugerðir og bundið hendur vís-
indamanna við ákveðin takmörk. En
stjómvöld geta aldrei algerlega stjóm-
að gerðum einstaklinga, eða hópa,
ákveðna í að einrækta menn í ein-
hverjum tilgangi. Og vísindin finna
jafnvel viðfangsefnum sínum ein-
hverm farveg sem hunsar siðfræðileg
álitamál.
“í vísindum er aðeins ein regla. Það
sem er hægt að gera, verður gert,” seg-
ir rabbíinn Moses Tendler, prófessor í
siðareglum læknavísinda, við Yeshiva
Háskólann í New York. Sumir sið-
fræðingar líta einræktun þeim augum
að hún sé í eðli sínu vond, og óréttlæt-
anleg innrás í mannlega tilvera. Aðrir
kjósa að líta svo á, að tilgangurinn
helgi meðalið, enn aðrir hafa áhyggjur
af afleiðingunum fyrir einstaklinga og
þjóðfélagið í heild. Séra Richard
McCormick, jesúíti af gamla skólan-
um og prófessor í siðfræði, við Notre
Dame háskólann, er harðlínumaður,
„Öll klónum er siðferðislega röng.
Manneskja sem vill láta einrækta sig
er með eindæmum sjálfhverf. Einn
Richard Mc Cormick nægir.”
En afhverju ekki að einrækta annan
Einstein?
“Því að ef þú ákveður að skapa of-
urmenni ertu kominn út í kynbætur, og
hverskonar kynbætur era mismunun.”
Hvað er rangt við að afrita systkini
sem getur látið í té beinmerg og bjarg-
að veiku bami frá dauða?
“Það er,” segir Mc Cormick, „að
Galdraofsóknir í Salem,
Massachusettes 1692 lifa í banda-
rísku þjóðarminni. Eitt frægasta verk
um ofsóknimar er leikrit Arthurs
Millers, „í deiglunni”, sem Þjóðleik-
húsið sýndi fyrir allmörgum áram.
Eftir því er kvikmynd þessi gerð og
handrit að henni samdi Miller sjálfur.
Atburðarásin hefst útí skógi, á dansi
stúlkna, sem sverja sér maka, en tvær
þeirra falla í dásvefn. Valda seiður og
særingar? Svo sýnist ráðamönnum í
bænum og kalla þeir til dómara. Var
fyrir þeim Hawthome, (ættingi helsta
skáldsöguhöfundar 19 aldar). Aftök-
ur eru þá ekki langt undan. Alkunn
eru meistaraleg tök Millers en ýms-
um ungum kvikmyndagestum kann
að finnast myndin þrúgandi en seið-
mögnuð er hún.
nota aðra manneskju, eingöngu til að
fá úr henni líffæri.” En ef bamlaus
hjón sjá þennan möguleika vænstan til
að eignast bam. Bamleysi er ekki svo
algerlega vont að það réttlæti hvað-
eina til að ráða bót á því,” segir
McCormick.
Aðrir siðfræðingar sjá mögulega
undantekningar, frá almennri reglu
um bann við einræktun. Tendler hafn-
ar Klónun á trúarlegum forsendum.
En hvað ef ófrjór gyðingur sem lifði af
hörmungar Holocaust, í annan ættlið,
vill klóna karlmann, til að halda fjöl-
Kannski að kindin Dollý
flytji þau skilaboð til sam-
félagsins, að skoða beri
upp á nýtt, hið yfirborðs-
lega ferðalag, mót því tak-
marki að öðlast yfirráð yfir
lífi og örlögum mannkyns-
ins. Viljum við virkilega
leika Guð?
skyldunni áfram eftir sinn dag?
Tendler segir að hann myndi hugsan-
lega fremur ráðleggja klónun en sæð-
isgjöf.
Lisa Sowhill Cahill, guðfræðingur
og siðfræðingur við Boston Háskóla
er ekki enn sannfærð um að einræktun
manna sé nauðsynlega af hinu illa í
eðli sínu. Cahill sem er móðir ein-
eggja tvíbura, spyr hvort einræktun
manneskju sé nauðsynlega ógnun við
virðingu fyrirmyndarinnar, eða eftir-
myndarinnar. Það veldur Lisu þó
mestum áhyggjum líkt og svo mörg-
um siðfræðingum er verslun með
manneskjur og gen þeirra. Gleymum
drambinu en skoðum viðskipti. Hvað
á að hindra, flutning örlítilla erfðaefna
til vellauðugs hæstbjóðanda sem vill
eignast sérstaklega fallegt, klárt eða
gáfað bam.
Fyrir utan þrætur sérfræðinga munu
trúfélög, leika stórt hlutverk í rökræð-
um um einræktun, segir siðfræðingur-
inn og kvekarinn, James Childress en
hann er meðlimur í ráðgjafahópi for-
setans um einræktun. Allir guðfræð-
ingar era sammála um að einræktaðar
manneskjur muni hafa sál eins og aðr-
ar. En páfinn á þó enn eftir að vekja
máls á einræktun, en Vatíkanið hefur
oftlega fordæmt notkun fósturvísa,
nema í líknandi tilgangi, en einræktun
krefst þess. íslamskir dómstólar hafa
ekki þurft að taka afstöðu til klónunar,
en Múslimski fræðimaðurinn Abdul-
aziz Sachedina, siðfræðingur og lækn-
ir við Háskólann í Virgínu, hefur
áhyggjur af langtímaáhrifum þess að
aðgreina fjölgun mannkynsins frá
samböndum fólks. „Imyndið ykkur
veröld þar sem hjónabönd era óþörf,”
spyr Sachedina. Allan Verhey frá
Hope háskólanum í Holland, Michic-
an, aðvarar menn með því að einrækt-
un myndi valda hugarfarsbreytingu
hjá foreldram, þau færa að líta á böm
sín sem framleiðslu. Og búddíski
fræðimaðurinn, Donald Lopez, sér
mörg ljón á veginum fyrir lögmálið
um Karma. Mun klóninn erfa karma
frá fyrirmyndinni? Og hamt heldur
áfram, „hvað gerði kindin í fyrra lifi
til að verðskulda að verða klóni í því
næsta.”
Greinarhöfundur segir að banda-
rískt þjóðfélag sé langt komið fram
veginn til að meðtaka einræktun þegj-
andi. „í samfélagi okkar era tvenns-
konar gildi sem munu leyfa hvaðeina
sem fólk vill viðhafa við fjölgun
mannkynsins,” segir siðfræðingurinn
Daníel Callahan, hjá Hastingsstofnun-
inni. í New York fylki. „Eitt er nærri
því alger réttur manna til að fjölga sér
- eða ekki, eins og hentar hverju sinni.
Hitt er að næstum allt er lagt í barátt-
una fyrir bættri heilsu. Kannski að
kindin Dollý flytji þau skilaboð til
samfélagsins, að skoða beri upp á
nýtt, hið yfirborðslega ferðalag, að því
takmarki að öðlast yfírráð yfír lífi og
örlögum mannkynsins. Viljum við
virkilega leika Guð?
Andy Warhol klónar Marilyn
Monroe í myndinni tuttugu
Marilyn.
Jafnaðarkonur
Þriöji kvöldveröarfundur ársins verður haldinn fimmtu-
dagskvöldiö 13. mars kl. 19-21 á Litlu Brekku í Banka-
stræti.
Aö súpumáltíð lokinni mun Björn Friðfinnsson flytja
fræðsluerindi undir yfirskriftinni (slenskar konur og Evr-
ópumálin.
Allar konur velkomnar!
Stjórn Sambands Alþýðuflokkskvenna
Flokksstjórnarfundur
Opinn fundur flokksstjórnar Alþýðuflokksins um málefni
líðandi stundar verður haldin miðvikudaginn 19. mars kl.
17 - 19 að Grand Hotel.