Alþýðublaðið - 22.04.1997, Side 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 22. APRÍL 1997
ÍMDIIMMIII
Brautarholti 1 Reykjavík Sími 562 5566
Útgáfufélag Alþýðublaðsútgáfan ehf.
Ritstjóri Össur Skarphéðinsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Auglýsingasími 562 5576
Auglýsinga fax 562 5097
Dreifing og áskrift 562 5027
Umbrot Guðmundur Steinsson
Prentun ísafoldarprentsmiðja hf.
Ritstjórn Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Morgunblaðið og
lífeyrissjóðirnir
Skipulag lífeyrismála er mikið rætt þessa dagana. Lífeyriskerfi
okkar byggist á þremur megin þáttum, þ.e. skylduaðild, sjóðssöfn-
un og samtryggingu.
Skylduaðild felur í sér að allir greiði í lífeyrissjóð. Skylduaðild
hefur hingað til þýtt að menn greiði í lífeyrissjóð sinnar starfsgrein-
ar, en samkvæmt frumvarpi ríkisstjórnarinnar verður það háð nið-
urstöðu kjarasamninga. Skylduaðildin er þannig rýmkuð í frum-
varpinu.
Sjóðssöfnun þýðir að myndaður er sjóður, lífeyrissjóður, sem er
ávaxtaður eftir bestu getu. Hann stendur undir greiðslu lífeyris. Ef
sjóðurinn reynist ekki nógu sterkur verða réttindi sjóðsfélaga skert.
Þangað til fyrir nokkrum árum voru fjölmargir lífeyrissjóðir fjár-
hagslega mjög veikir. Þetta hefur gerbreyst. Nú geta allir lífeyris-
sjóðir á almenna markaðnum, svonefndir SAL- sjóðir, staðið við
fjárhagslegar skuldbindingar sínar.
Samtrygging þýðir að allir sem greiða í lífeyrissjóð fá sömu
réttindi, þ.e. Iífeyri til æviloka þótt fólk lifi misjafnlega lengi. f al-
menna lífeyrissjóðakerfinu er greiðsla einstakra launþega ekki sér-
eign þeirra, heldur fá allir sambærileg réttindi eftir því hve lengi
þeir hafa greitt til sjóðsins.
Réttindi geta hins vegar verið misjöfn milli sjóða. Sumir sjóðir
eru sterkari en aðrir og betur reknir og það kemur fram í betri rétt-
indum. íslenska kerfið þykir gott á alþjóðlegan mælikvarða og
vandamál hérlendis í lífeyrismálum eru hégómi einn miðað við
þann fjárhagsvanda sem er erlendis.
Einkstaklingar geta greitt í séreignasjóði og þá er greiðslan eign
þeirra og þeir fá aldrei meira út en þeir greiddu sjálfir inn. Ef fólk
verður gamalt þá dugir greiðsla úr séreignasjóðum ekki til að veita
lífeyri til æviloka eins og er í samtryggingasjóðunum.
Meginatriði frumvarps ríkisstjómarinnar, sem er stutt í megin-
atriðum af aðilum vinnumarkaðarins, er að allir greiði a.m.k. 10%
í samtryggingasjóð sem samið er um í kjarasamningum. Síðan ræð-
ur launþeginn hvert hann greiðir viðbótarlífeyrisspamað. Þetta
hljómar allt skynsamlega, en í hverju felst þá deilan?
Ýmsir stjómarliðar og Morgunblaðið vilja að launþegi geti val-
ið um lífeyrissjóði, þ.e. að það sé ekki bundið í kjarasamningum.
Þetta hljómar vel, en er ekki svona einfalt.
Ef allir geta valið sjóði þá velja sjóðimir líka. Þeir vilja síður
fólk sem verður mjög gamalt eða má sín minna og verður dýrt í
tryggingu, t.d. vegna lasleika. Þetta fólk mun eiga erfitt með að
komast í sjóði. Þeir sem þéna vel og em heilsuhraustir safnast hins
vegar saman í sterka sjóði sem veita góðan lífeyrir.
Þama verða skil milli þeirra sem standa vel og annarra í þjóðfé-
laginu. Konur era slakur kostur fyrir sjóðina í þessu kerfi frjáls-
hyggjunnar vegna þess að þær lifa lengur en karlmenn og það þarf
því að greiða þeim lengur lífeyri.
Alþýðublaðið hafnar algerlega þessari leið frjálshyggjumanna
sem nú koma út úr skúmaskotum sínum. Hér skilur milli jafnaðar-
hugsjóna og hægri hyggjunnar. Jafnaðarmenn vilja að allir taki þátt
í samtryggingunni, en vitaskuld eiga menn að ráða hvar viðbótar-
spamaður þeirra er ávaxtaður.
Astæðan fyrir hörku Morgunblaðsins og frjálshyggjumanna í
Sjálfstæðis- og Framsóknarflokki er að lífeyrisspamaður er nú 300
milljarðar og fer vaxandi. Þeir vilja komast í þetta fé með fjármála-
fyrirtækin sín og verðbréfasjóðina sína. Málið snýst um peninga og
völd og er rekið á kostnað réttinda og öryggis launafólks í ellinni.
Morgunblaðið sagði í Reykjavíkurbréfi sunnudaginn 20. aprfl
sl.: „Þá spyrja menn hvað gera eigi við þá, sem enginn lífeyrissjóð-
ur vill taka við og svarið er að þeir verða ekki svo margir að erfitt
verði að finna lausn á því“.
Menn ættu að hugsa vandlega um þessa skoðun Morgunblaðs-
ins gagnvart þeim sem minna mega sín. Nú sækja sérhyggjumenn
hægri flokkanna grímulaust fram og Alþýðublaðið hvetur jafnaðar-
menn til að taka harkalega á móti.
skoðanir
Hinn vaxandi lífeyrisvandi
Það vandamál blasir nú við ger-
vallri heimsbyggðinni að í kjölfar
batnandi lífskjara og aukinnar heilsu-
gæslu stefnir allt í að fólk sem í dag-
legu tali er kallað gamalt verður sí-
fellt stærra hlutfall mannfjöldans.
Árið 1990 voru 18% manna yfir 60
ára. Búist er við því að árið 2030
verði þessi aldurshópur um það bil
þriðjungur mannfjöldans.
Hinar fjölmennu kynslóðir sem
fæddust upp úr seinni heimstyrjöld-
inni og fram á sjöunda áratuginn
nálgast óðfluga eftirlaunaaldurinn og
sífellt færri vinnandi menn munu
standa undir þeirri þjónustu sem fólk
á eftirlaunaaldri þarf á að halda um-
fram aðra, til að mynda á heilbrigðis-
sviðinu. Fólk á sífellt færri böm í
flestum iðnríkjum og langskólanám
verður æ algengara, sem veldur enn
frekari fækkun í hópi þess hlutfalls
þjóðarinnar sem vinnur og framleið-
ir. Á móti má gera ráð fyrir að
menntað fólk sé framleiðnara en það
sem verr er menntað og kann það að
vega vandamálið á yngri endanum að
einhverju leyti upp.

Pqllborð |
Magnús
Árni
Magnússon
skrifar
Fram til ársins 1889, þegar Bis-
marck, kanslari Prússlands, innleiddi
fyrsta eftirlaunakerfið á vettvangi
ríkisvaldsins, höfðu ríkisstjómir ekki
miklar áhyggjur af umönnun aldr-
aðra. Það hafði verið á ábyrgð íjöl-
skyldunnar að sjá um það fólk sem
varð óvinnufært af elli. f dag fara að
meðaltali 9% af þjóðartekjum OECD
landanna í eftirlaun, en það er ögn
meira en meðaltalseyðsla þeirra í
heilbrigðiskerfið. Nú er of seint að
snúa til baka. Aðstæður íjölskyldna í
dag em gerólíkar því sem þær vom
fyrir hundrað ámm. Fjölskylduein-
ingamar em smærri og vinnuframlag
fjölskyldunnar byggist ekki lengur á
því að karlinn vinni úti og konan
vinni heima og sinni bömum og
öldruðum. Stjómvöld allsstaðar taka
það hlutverk sitt að sjá fyrir hinum
öldruðu afar alvarlega og öllum til-
raunum til skerðingar lífeyrisréttinda
er mætt af fullri hörku.
En hvað skal taka til bragðs? Það
kemur til greina að skera niður út-
gjöld til öldmnarmála, að hækka
skatta og að hækka eftirlaunaaldur-
inn.
Líklegt er að fyrir valinu verði ein-
hverskonar sambland þessara þriggja
möguleika, en það eru fleiri mögu-
leikar í stöðunni. I dag em eftirlauna-
greiðslur hins opinbera að mestu
„En það eru ýmsir,
meðal annars á Al-
þingi íslendinga, sem
mega ekki heyra á
slíkt minnst og halda
að verið sé að svíkja
lítilmagnann ef ein-
hverjir aðrir en stein-
runnir stjórnmálamenn
og verkalýðsforingjar
meiga að ávaxta fé.“
teknar úr svokölluðum gegnum-
streymissjóðum, sem eru þeirrar
náttúm að þeir sem greiða í þá í dag
eru að leggja til þá peninga sem þeir
sem fá úr þeim í dag fá greidda. Þessi
aðferð er dauðadæmd þegar eftir-
launaþegum fjölgar.
Alþjóðabankinn í Washington olli
talsverðu fjaðrafoki fyrir fáum miss-
emm þegar hann lagði til í skýrslu að
hlutur opinberra eftirlaunagreiðsla í
ráðstöfunartekjum aldraðra ætti að
lækka niður í 20% og að meginhlut-
verk ríkisvaldsins í þessum efnum
ætti að vera að draga úr fátækt með-
al aldraðra. Megininnkoma hinna
öldruðu í framtíðinni ætti að vera úr
frjálsum lífeyrissjóðum sem menn
fengju úr það sem þeir hefðu greitt á
starfsævi sinni, séreignarsjóðum.
Þetta myndi skilja á milli öryggis-
hlutverks eftirlaunagreiðslna sem
ætti að vera í höndum ríkisins og
spamaðarhlutverks, sem væri betur
komið á almennum markaði, en það
em ýmsir, meðal annars á Alþingi ís-
lendinga, sem mega ekki heyra á
slíkt minnst og halda að verið sé að
svíkja lítilmagnann ef einhverjir aðr-
ir en steinrunnir stjómmálamenn og
verkalýðsforingjar eiga að ávaxta fé.
Ljóst er að bregðast verður við að-
steðjandi vanda fyrr en seinna. Ekki
er óeðlilegt að eftirlaunaaldurinn
verði hækkaður allnokkuð, þar eð
fólk lifir að meðaltali 20 - 30 ámm
lengur en það gerði fyrir einni öld og
heilsugæslan er orðin það góð að nú
er hægt að halda mönnum sómasam-
lega vinnufæmm fram eftir öllum
aldri. Niðurstaðan hlýtur samt að
verða sú að það skynsamlegasta sem
stjómvöld geta gert í stöðunni er að
leitast við að skapa sem best um-
hverfi fyrir hagvöxt. Batnandi efna-
hagur jarðarbúa hefur lagt gmnninn
að þeirri velferð sem hluti hans býr
við í dag og auðvitað emm við ekki
farin að sjá fyrir endann á þeim upp-
gangi sem verið hefur í þeim efnum
frá upphafi iðnbyltingar.