Alþýðublaðið - 04.07.1997, Blaðsíða 3

FÖSTUDAGUR 4. JÚLÍ1997
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
3
og snillingurinn
Falsarinn
Hvenær er málverk falsað og
hvenær er málverk ekki falsað. Svar-
ið er bæði einfalt og flókið. Frá því
nafn listamannsins fór að skipta máli
við mat á listrænum gæðum mál-
verka hafa falsarar gert listamönnum
og listáhugamönnum lífið leitt. Nöfn
listamanna hafa nefnilega ekki alltaf
vegið stórt þegar horft hefur verið á
myndlist. Það er ekki að ástæðulausu
sem enginn þekkir nöfn þeirra lista-
manna sem skreyttu kirkjuveggi og
steindu glugga á miðöldum. Það
þótti einfaldlega ekki fínt að höfund-
ar trönuðu sér fram fyrir verk sín.
Slíkt komst ekki í móð fyrr en á
endurreisninni. Breytingin varð þó
ekki á einni nóttu.
Listamenn miðalda unnu margir
saman á vinnustofum og margar
hendur hjálpuðust að við að ljúka við
pantanir á myndum frá aðalsmönn-
um þeim og páfum sem héldu lista-
mönnum uppi. Líklega var Michael
Angelo fyrstur manna til að neita að
hafa kollega sér til aðstoðar og það
við ekki minna verkefni en loftið í
Sixtínsku kapellunni í Róm. Fyrir
bragðið var hann talinn hálf geggjað-
ur. Hann var fyrsti snillingur lista-
sögunnar og í raun iíka einn af fyrstu
listamönnunum samkvæmt skilningi
nútímans. Hér áður fyrr var nefnilega
litið á þá sem handverskmenn og
vinna þeirra metin samkvæmt því.
Michael litli Angelo var því í hópi
fyrstu listamanna sögunnar hvers
samtímamenn litu á sem snilling.
Mikael engill var uppi í byrjun sext-
ándu aldar. Það liðu hins vegar
nokkrar aldir áður en snillingshug-
takið fékk það inntakið sem við ljá-
um því í dag.
Michaeal Angelo varð reyndar
sjálfur uppvís af listaverkafölsun
þegar hann var enn komungur lær-
lingur að feta sín fyrstu fótspor á
listabrautinni. Þá gerði hann eftir-
mynd af rómverski styttu og seldi
hana á okurverði sem antík til lista-
verkasafnara, kardínála nokkurs í
Róm. Svkin komust upp, kaupandinn
krafðist bóta, en fékk þá snuprur frá
menningarelítu þess tíma fyrir að
horfa framhjá hæfileikum unga
mannsins. Þetta var þá. Síðar meir,
þegar listamenn vom almennt famir
að gera út á sjálfa sig og myndlist var
orðin eftirsótt söluvara, hugðu minni
spámenn sér gott til glóðarinnar, fóm
að gera eftirmyndir af verkum
þekktra kollega og selja þær sem
fmmmyndir. í framhaldi af því fóm
myndlistarmenn að merkja myndir
sínar og berjast fyrir stofnun laga um
vemdun höfundarréttar. Þeirra áttu
það líka á hættu að hæfileikar þeirra
yrðu dregnir í efa. Tónskáld vora
reyndar fyrri til að fá í gegn höfund-
arréttarlög í lok 18. aldar, en lög um
höfundarrétt myndlistarmanna
fylgdu í kjölfarið.
Lagasetningar hafa þó aldrei kom-
ið í veg fyrir að menn brjóti þær.
Höfundarréttarlög hafa því aldrei
getað komið alveg í veg fyrir falsan-
ir. Þau geta heldur ekki skilgreint
hvenær listaverk er gott og hvenær
œ I i n
það er vont. Falsað málverk getur til
að mynda alveg verið betra en fmm-
myndin. Það gæti til dæmis átt við ef
Picasso hefði gert eftirmynd af verki
eftir Gunnlaug Scheving. Það væri
engu að síður fölsun ef Picasso hefði
reynt að selja það sem verk eftir
Gunnlaug.
Málaðar eftirmyndir ganga kaup-
um og sölum í erlendum galleríum
og ku sá markaður lifa góðu h'fi. Verk
eftir þekkta listamenn em svo dýr að
jafnvel sæmilega efnaðir listáhuga-
menn hafa ekki efni á þeim. Finnist
þeim ekki fínt að hafa prentaðar ljós-
myndir af málverkum upp á vegg hjá
sér er eina leiðin að fá málaða eftir-
mynd af eftirlætis verkinu. (Það þarf
ekki að taka það fram að verk im-
pressjónistanna em vinsælust). Til að
koma í veg fyrir misskilning má eft-
irmyndin hins vegar ekki vera í sömu
stærð og fmmmyndin. En hún er al-
veg eins að öðm leyti. Eða eins mik-
ið eins og hæfileikar kópíistans
leyfa. Það er til dæmis mikið lagt upp
úr því að ná sömu litatónum og í
frammyndinni, sagði mér pólsk
myndlistarkona í París sem fengist
hefur við það í aukavinnu að mála
eftirmyndir af verkum Monets
Þessar gerðir eftirmynda eru lög-
legar enda ekki reynt að villa um fyr-
ir kaupandanum. Því er ekkert við
þeim að segja. Þær hafa það helst
fram yfir fmmmyndina að vera
miklu ódýrari. Eftirmynd telst því
ekki svikin nema hún sé seld sent
fmmmynd. Hagur falsarans felst í
því að meira fæst fyrir svikna mynd
en heiðarlega kópíu. I það minnsta ef
verk tiltekins listamanns em eftirsótt
og seljast fyrir háar fjárhæðir.
Söluverð málverka er svo annar og
óskildur handleggur. Verðmat lista-
verka fylgir ekki neinum venjulegum
markaðslögmálum. Verðlagning
þeirra fer ekki eftir raungildi. Þannig
var það reyndar í eina tíð, en breytt-
ist um svipað leyti og myndlistar-
menn fengu nafn. Þá var hætt að
verðleggja myndlist samkvæmt tíma-
vinnu og efniskostnaði. Verð hennar
fór eftir snilligáfu listamannsins og
frægð, en einnig eftir eftirspum. Verð
listaverka á uppboðum og á peninga-
mörkuðum lýtur enn öðrum lögmál-
um sem í rauninni byggjast ekki á
neinu öðm en dyntum kaupenda. Sé
listaverk keypt fyrir lítinn pening en
selst skömmu síðar fyrir svimandi
fjárhæð á uppboði þýðir það ekkert
annað en að bjóðendur hafa bitið það
í sig að viðkomandi verk sé arðbær
fjárfesting. Sannir listáhugamenn era
nefnilega færri í uppboðssölum en
peningamenn. Því rýkur verð á lista-
verkum oft upp úr öllu valdi á upp-
boðum. Hvort kaupandinn síðan
reynist sannspár um fjárfestinguna
getur ekkert nema tíminn leitt í ljós.
Listaverk em nefnilega alls ekki
alltaf ömgg fjárfesting. Smekkur á
myndlist fylgir tíðarandanum eins og
svo margt. Meira að segja góð mynd-
list. Það hefur sagan margoft sannað.
b (2 I i n
Ari Trausti Guðmundsson, jarðfræðingur, jöklafari og
rithöfundur vinnur um þessar mundir að bók um
íslenska náttúru sem líklega kemur út síðar á árinu hjá
<i>lcelandic review. Útgáfan er gamall draumur Haraldar J.
Hamar sem er aðaleigandi lcelandic review og hefur verið
lengi í undirbúningi, því hugmyndin fæddist fyrir áratugum
og þá var sjálfur Sigurður Þórarinsson, höfuðpáfi íslenskra
jarðfræða, fenginn til verksins en auðnaðist ekki timi til að
Ijúka því. Ari Trausti er hinsvegar orðinn einn helsti
rithöfundur landsins þear náttúrufræði eru annars vegar og
þykir líklegur til að Ijúka verkinu með sóma. Helmingur
bókarinnar á að vera texti en hinn helmingurinn myndir, og
þar verður fyrst og fremst stuðst við náttúrumyndasafn Páls
Steingrímssonar Ijósmyndara sem hefur um árabil átt
mestan heiðurinn af frábærum náttúrmyndum í ritum
lcelandic review...
Alþýðublaðið er vel lesið á skrifstofum
félagsmálaráðherrans þessa dagana. Á föstudaginn
birtist örlítil eindálka frétt á forsíðu, þar sem getið var um
fokdýra og lítt nauðsynlega Norðurlandaferð á vegum
nefndar, sem ráðuneytið átti frumkvæði að. Þar var þess
getið, að þó langt væri um liðið frá því ferðin var farin, hefði
ekki einu sinni verið iögð fram skýrsla um ferðina, ef frá var
talin frásögn Sigurðar E. Guðmundssonar forstjóra
Húsnæðisstofnunar. Síðla sama dags renndi leigubifreið
upp að húsum stjómarmanna stofnunarinnar, og út sté
sendiboði með umslag frá ráðuneytinu. I því voru spánný
drög að skýrslu um ferðina. Segið svo að Alþýðublaðið hafi
ekki áhrif...
Nýtt líf var að koma út í dag, og skartar það viðtali við
Bryndísi Hlöðversdóttur alþingismann. Það fjallar mik-
ið um óléttu Bryndísar en líka um pólitikina eins og gengur.
Bryndís segir til dæmis að hún sé sannfærð um að það
verði samfylking vinstri flokkanna fyrir næstu kosningar og
það sé heiðarlegra að nálgast nágranna sína en að hlaupa í
stjórn með Sjálfstæðisflokkunum.
Forsetafrúin Guðrún Katrín Þorbergsdóttir hefur hvar-
vetna vakið eftirtekt fyrir glæsileika sinn og er orðin eftir-
lætisefni glanstímaritanna. Fyrir skömmu birti þannig tímarit-
ið Mannlíf langa grein sem fjallaði um hana, smekk hennar
og stíl. Höfundurinn var ungur og efnilegur blaðamaður Ró-
bert Marshail sem hefur um langt skeið tilheyrt aðdáenda-
hópi hjónanna. Frú Guðrún Katrín er fræg hannyrðakona og
var á sínum tíma þekkt fyrir hannyrðaverslun sem hún rak á
Skólavörðustígnum. Heimildir tímaritsins voru þó ekki alls-
kostar byggðar á traustum grunni. í Mannlífi kom nefnilega
fram að verslun frú Guðrúnar Katrínar hefði eitt sinn verið
lokað vegna vangoldins söluskatts, en verið opnuð jafnskjótt
degi síðar. Af Mannlífi mátti skilja að það hefði verið vegna
áhrifa fjármálaráðherrans, sem þá var einmitt Ólafur Ragn-
ar. Þetta var hinsvegar fingurbrjótur í annars ágætri grein
því fyrir þessu er enginn fótur. Frú Guðrún
Katrín stóð að sjálfsögðu ávallt í skilum með
sin gjöld og skatta og verslunini var aldrei
lokað, hvað þá heldur að hún væri innsigluð.
Miðaldra Heimdellingar, sem teknir eru að
reskjast fyrir aldur fram, sjá hinsvegar of-
sjónum yfir velgengni Ólafs Ragnars í for-
setaembættinu og hafa reynt að gera sér
mat úr missögn Mannlífs í sérkennilegu riti
sem þeir halda úti á Vefnum undir heitinu
Þjóðviljinn. Þeir eru jafnan fastir við sitt
gamla heygarðshom, þar sem betra þykir að
veifa röngu tré en öngu...
þeir séra Flóki Kristinsson, og formaður Prestafélagsins,
séra Geir Waage auk annarra úr liði svartstakka. Jesús
Kristur fæddist í fjárhúsi sem kunnugt er og hinn táknræni
grunnur kirkjunnar er því fjárhúsið. Það má því ætla að lista-
konan sé að koma enn frekari boðskap á framfæri með því
að listaverk hennar er staðsett á rústum fjárhúss. Þeim sem
opnaði sýninguna í júni hefur líklega ekki verið skemmt þeg-
ar hann skoðaði Boöberana en það var enginn annar en
herra Ólafur Skúlason biskup...
“FarSide” eftir Gary Larson
Heldur erfiðlega gekk að rukka inn lög-
regluskírteini hjá Rannsóknarlögreglu
ríkisins, eftir að hún var formlega lögð niöur
á þriðjudag. Skyndilega var stór hluti skír-
teinanna týndur og menn höfðu enga hug-
mynd hvar þau væri að finna. Söfnunargildi
þeirra verður sjálfsagt mikið í framtíðinni,
svo ekki sé talað um persónulega minningu.
r
ISkálholti stendur nú yfir merkilegt sýning á
útilistaverkum. Eitt þeirra er eftir austfirsku
listakonuna Ingu Jónsdóttur. Það er úr
plexígleri og stáli og úrklippum fjölmiðla þar
sem fjallað er um hin frægu biskupsmál sið-
ustu ára. í fjarlægð lítur verkið út einsog
steindur gluggi, en þegar nær dregur koma
úrklippumar í Ijós. Verkið heitir Boðberar og
heitið er táknrænt, því þegar sýningargestir
eru komnir alveg að glugganum kemur í Ijós
að boðberamir á úrklippunum eru einkum
Heyröu Noreen - ef þú vilt vera Ijósmyndari næst, þá er það
í lagi mín vegna.
Hver þykir þér vera fallegasti staður á Islandi?
Henny Hinz:
Haukur Hauksson:
Björg Sveinsdóttir:
Smári Guðmundsson:
Róbert Róbertsson:
Gullfoss.
Geysir.
Vatnsdalur í Húnavatns- Þingvellir.
sýslu.
Snæfellsnesið. Á Búðuni.
Og hjá Skógum, undir Eyja-
fjöllum.
v i t i m q n n
Nú hefur skoðanakönnun stað-
fest, að nærri þriðjungur ís-
lendinga les eina eða fleiri
Ijóðabækur á ári.
Víkverji í Mogga. Alltaf spakur.
Menn vita hins vegar aldrei
hvað gerist þegar bandarískir
dómstólar eru annars vegar.
Sigurður Helgason um sýknun Flugleiða í
USA. Úr Mogga.
Við tókum mjög skýrt fram við
þetta fólk að þetta væri ekki
Morgunblaðinu að kenna held-
ur væri þarna um prentvillu að
ræða hjá okkur.
Ragnar Ingimarsson forstjóri Happrdrættis
Háskóla íslands í Morgunblaðinu. Var ein-
hver svekktur?
Þetta er reynsla sem við hefð-
um ekki viljað missa af.
Sigurður Sveinsson eyddi sumarfríinu í
Reykjavik. Úr Degi- Timanum.
Ekki er það ofsögum sagt, að
margt er það skrýtið sem
hrærist í kýrhausnum.
Oddur um frjáls viðskipti í DT.
Ég spyr.
Svavar Gestsson í DT.
Kannski er þetta líka spurning
um að sögurnar séu góðar.
Þorfinnur Ómarsson um aðsókn á (slensk-
ar kvikmyndir í DT.
Á fallegum sumarkvöidum er
hægt að fylgjast með sóiinni
hníga til viðar...
Egill Egilsson í Mogga. Ja hérna.
Eitt sinn hélt kyrrlátur lærdóms-
maður heim úr fjölmennu sam-
kvæmi. Aðspurður hversu honum
hefði líkað við gestina svaraði hann:
„Ef þetta hefðu verið bækur þá hefði
ég ekki lesið þær.“
Goethe.