Vísir - 07.03.1977, Blaðsíða 11

vism
Mánudagur 7. mars 1977
Þörf á setningu rót-
tœkrar heildarlög-
gjafar um tóbaks-
mál hér á landi
sölu tóbaks til barna veröur aö
giröa fyrir aö tóbak sé selt ór
sjálfsölum. Hefur þaö aö vísu
litt eða ekki tiðkast hérlendis —
en allur er varinn góður.
nemenda i einum af skólum
höfuöborgarinnar, þar sem
sungið var og fiutt á annan hátt
margvislegt efni um tókbaks-
notkun og afleiðingar hennar.
umfram þaö er leiöir af útivist-
arákvæöum en geta má þess aö
heilbrigöismálaráö borgarinnar
samþykkti á fundi i janúar 1976
ályktun þar sem m.a. kom fram
aö ráöiö teldi bann viö sölu
tóbaks til barna og unglinga á
hrifarikustu aögeröina til aö
stemma stigu viö reykingum
skólanemenda. Kann aö mega
vænta bráölega ákvöröunar i
þessu efni af hálfu borgaryfir-
valda.
1 þessu sambandi er vert aö
minna á 4. mgr. 44. gr. laga um
vernd barna og unglinga, nr.
53/1966, þar sem segir aö rétt sé
aö takmarka i reglugerö heim-
ild manna til þess m.a. aöhafa
tiltekin verslunarviöskipti viö
börn. (Meö börnum er sam-
kvæmt lögunum átt viö einstak-
linga innan 16 ára aldurs).
Eigi aö halda uppi banni viö
Þótt nefna megi mörg dæmi
þess aö bannað sé hér á landi
eöa taliö meö öllu ósæmilegt aö
reykja á þessum staönum eöa
hinum þá hafa margar þjóöir
gengiö mun lengra i þvi efni en
viö islendingar. Hefur sú þróun
einkum átt sér staö á siöustu ár-
um eftir aö athygli hefur beinst
aö „óbeinum reykingum” og
vitneskja fengist um skaösemi
þeirra. Byggt er þá á heil-
brigöisástæöum og tillitinu til
þeirra sem reykja ekki. Hér á
landi gætir ekki þess tillits i lög-
gjöf enn sem komið er. Hins
vegar eru dæmi um aö reyking-
ar séu bannaöar af öryggisá-
stæöum, samanberákvæöiö i 24.
gr. umferöarlaga um bann viö
tóbaksreykingum viö akstur
leigubifreiða til mannflutninga.
Tekur þaö til ökumanna en
samtök leigubifreiöastjóra hafa
sem kunnugt er sjálf sett þær
reglur nýveriö aö farþegum
skuli óheimilt að reykja i leigu-
bil nema bilstjóri leyfi. Einnig
má nefna ákvæði i brunamála-
löggjöf um bann viö reykingum
vegna sérstakrar eldhættu.
Vonandi halda hin nýju sjón-
armiö innreið sina i islenska
löggjöf innan tiöar til aukinnar
heilsuverndar og styrktar rétti
þeirra sem reykja ekki.
Ljóst er aö verulega skortir á
aö lög kveöi á um meöferö ým-
issa hinna mikilvægustu þátta
tóbaksmála. Um aðra eru laga-
ákvæöin ófullnægjandi. Ekki er
svo aö skilja að allar úrbætur i
þessum efnum séu útilokaöar án
frekari atbeina löggjafans.
Gætu annars vegar til komiö á-
kvaröanir opinberra aðila, svo
sem reglugeröir eöa auglýsing-
ar meö stoö i 44. gr. barna-
verndarlagá og 6. gr. laga um
eftirlit meö matvælum og öðr-
um neyslu- og nauösynjavörum,
ákvæöi i lögreglusamþykktum,
skilyröi i sérleyfum til fólks-
flutninga meö bifreiöum, fyrir-
mæli ráöuneyta um reykinga-
bann á tilteknum opinberum
stööum o.s.frv
Hins vegar gæti hugsast
frjálst framtak þegnanna ef svo
mætti aö oröi komast. Sem
dæmi mætti nefna aö kaupmenn
sammæltust um aö auglýsa ekki
tóbaksvarning innanbúöar þótt
leyfilegt sé að lögum. Skiljan-
legt er aö kaupmenn telji sig
ekki komast hjá aö hafa þessa
vöru á boðstólum vegna viö-
skiptavina sinna meöan svo al-
mennt er spurt eftir henni. Ann-
aö mál er hvort þeir hafi geö i
sér til aö leggja tóbaksframleiö-
endum liö i miskunnarlausri
viöleitni þeirra til aö örva sölu á
tóbakseitrinu. Mál er aö linni.
Þessir og þvilikir möguleikar
sem viö blasa ef vel er aö gáö
draga þó ekki úr nauösyn þess
aö setja svo fljótt sem auöiö
veröur róttæka heildarlöggjöf
um tóbaksmál. Meö þeim hætti
tryggjum viö farsæla stefnu i
brýnu hagsmunamáli þjóöar-
innar. Sterk rök mæla meö þvi
aö heilbrigöisstjórn okkar hafi
forgöngu i þvi efni.
Undanfarin ár hefur 0,2% af brúttósölu tóbaks hér á landi veriö
varið tilbirtingar á viövörunarauglýsingum frá Samstarfsnefnd um
reykingavarnir. Þorvarður telur þörf á aö leggja rlflegt fjármagn
til slikrar starfsemi og ýmiss konar fræðslustarfs um skaösemi
tóbaksnautnar.
Viö Islendingar getum ýmis-
legt lært af þeirri löggjöf, sem
sett hefur veriö á hinum noröur-
löndunum varðandi tóbaksmál-
efni. Nýjustu ráðstöfunum i
þessum efnum i Noregi, Svlþjóö
og Finnlandi var lýst i grein hér
i Visi i síðustu viku og sást þar
glögglega að við islendingar
höfum dregist aftur úr i barátt-
unni viö tóbakið.
Viö getum aö vlsu státað af
þvi að hér hafa tóbaksauglýs-
ingar veriö bannaðar meö lög-
um siðustu fimm árin, þó ekki
alfarið. Berum orðum tek-
ur bannið til auglýs-
inga i blöðum, útvarpi, sjón-
varpi, kvikmyndahúsum og ut-
an dyra en Ijóst er af meðferð
málsins á Alþingi að þvl olli
„slys” á slðustu stundu að
bannið varð ekki algert svo sem
heilbrigðisnefndir beggja þing-
deilda höfðu lagt til og önnur
deildin efri deild.samþykkti.
Var fyllsta ástæða til þess að
skýra ákvæðið rúmt og beita þvi
t.d. gegn auglýsingum sem
limdar eru innan á rúður og öld-
ungis virðist mega jafna til aug-
lýsnga utan á veggjum.
Þvi miður hefur reyndin oröiö
önnur, lögunum hefur veriö slæ-
lega framfylgt. Hafa umboðs-
menn tóbaksframleiöenda stöð-
ugt verið að færa sig upp á
skaftið hvað snertir auglýsingar
og aðra kynningu á tóbaksvarn-
ingi og i þvl efni haldist uppi
starfsemi sem bersýnilega
varðar við lög. Gegn þvfllkri
iðju er fuil þörf á hvoru tveggja:
löggjöf sem bannar allar tó-
baksauglýsingar og strangri
framkvæmd þeirra laga.
Um leiö og auglýsingabanniö
var lögfest var felld niöur
skylda skv. lögum frá 1969 til aö
letra á sígarettupakka viövörun
um hættu samfara tóbaksreyk-
ingum en ATVR I staöinn skyld-
uð til aö verja 2%o af brúttósölu
tóbaks til greiðslu auglýsinga
þar sem varað er viö þessari
hættu. Lögin um merkingar-
skyldu höföu verið framkvæmd
meö þeim hætti aö ekki mátti
búast viö aö þau yröu sérstak-
lega áhrifarik. Hefur eflaust
munaö meira um þann áróður i
fjölmiölum sem kom i staöinn.
Engu aö siöur mæla ákaflega
sterk rök meö þvi aö viö tökum
aftur upp áletrun viövörunar aö
viöbættri lýsineu innihalds aö
hætti svia.
Þaö hefur aö undanförnu rutt
sér mjög til rúms að merkja
umbúöir matvæla og annarrar
neyslu- og nauösynjavöru meö
ýmsum upplýsingum er þýöingu
hafa íyrir neytendur. Svipuö
sjónarmiö leiöa beint til þess að
neytendur — og væntanlegir
neytendur — tóbaks fái á um-
búðum tóbaksvarnings svo mik-
ilvægar upplýsingar sem þær aö
varan sé meö ýmsum hætti
skaðleg heilsu þeirra sem henn-
ar neyta.
Svo vill til aö I gildi eru 40 ára
gömul lög um eftirlit meö mat-
vælum og öörum neyslu- og
nauðsynjavörum, lög nr. 24 frá
1936, sem sett voru I þeim til-
gangi aö vernda menn gegn
tjóni sem stafaö geti af þvi m.a.
að þessar vörur séu skaölegar
heilbrigöi manna. 1 2. gr. lag-
anna er tekiö fram aö hvers
konar nautnavörur, þar með
talið tóbak, teljist neysluvörur,
en vernd gegn venjulegum
nautnavörum nær þó aö sumu
leyti skemmra en gegn öörum
neysluvörum.
Samkvæmt 6. gr. þessara
laga er ráöherra heimilt aö
Vœnlegast að ráðast gegn þessum vágesti úr mörgum áttum í senn
ýmiss konar upplýsingaefni
sem þetta unga fólk hcfur svo
flutt fyrir yngri nemendúr sins
skóla meö góðum árangri.
Þessa mynd tók ijósmyndari
Visis, Loftur, á sýningu
Vafalaust er aö heimildin i 6.
gr. umræddra laga nær til
tóbaksvarnings. Kynni þar aö
vera fyrir hendi næg lagastoö til
aö byggja á þær tvenns konar
merkingar á tóbaksvörum sem
hér hefur veriö rætt um.
Hvaö sem þvl liður getur eng-
um manni dulist lengur hve frá-
leitt þaö er aö selja tóbaksvarn-
ing án áletrunar um skaösemi
hans og þaö frá opinberu fyrir-
tæki sem vænta má aö láti sig
nokkru skipta velferö neytend-
anna, þrátt fyrir ailt.
Framkvæmd aövörunar-
merkinga ætti engan veginn aö
hafa I för meö sér aö lagt sé
minna fé til viövarana I fjöl-
miölum eins og þeirra, sem
birtar hafa veriö I auglýsinga-
formi á vegum Samstarfsnefnd-
ar um reykingavarnir. Þvert á
móti ber aö beita báöum þess-
um aöferöum jafnhliöa af mikl-
um þunga og leggja auk þess
riflegt fjármagn til annars kon-
ar fræöslu og áróðurs um skaö-
semi tóbaksnautnar og til aö aö-
stoöa þá sem vilja hætta aö
reykja. Hér er viö þann varg aö
eiga aö einskis má láta ófreistaö
aö draga úr honum tennurnar:
vænlegast er að ráöast gegn
honum úr mörgum áttum I senn.
Bann við aö selja börnum
tóbak hefur ekki verið sett hér á
landi svo aö gildi hafi fyrir land-
iö allt. Aftur á móti er þaö aö
finna I nokkrum lögreglusam-
þykktum og allmörgum staö-
bundnum barnaverndarreglu-
gerðum. I flestum tilvikum nær
þaö til barna yngri en 16 ára.
Þau aldursmörk hefur fjár-
málaráöuneytiö og sett I á-
kvöröun um hverjir megi ekki,
aldurs vegna, hafa meöferöis
frá útlöndum tóbaksvörur án
greiöslu aöflutningsgjalda, sbr.
reglugerð nr. 117/1972. í
Reykjavik er ekki til aö dreifa
banni viö að selja börnum tóbak
Aövörunarmerkingar á tóbaks-
vörur hafa verið teknar upp I
Sviþjóö, og eru varnaðarorðin
áberandi m.a. framan á sigar-
ettupakkanum, eins og sýnt er
hér fyrir ofan, en islenska áletr-
unin er bein þýðing á þeirri
sænsku. Viðvaranirnar eru ekki
settar ofan á eða neðan á
pakkann eins og gert var hér á
landi á meöan merkingar-
ákvæðið i lögum nr. 63 frá 1969
var I gildi.
auglýsingum hvaða vöruteg-
undir skuli merkja. Hefur, sem
kunnugt er, þegar verið gefin út
auglýsing um merkingu unn-
inna kjötvara. Einng eru sér-
stök ákvæöi um merkingar-
skyldu I nýútkominni reglugerö
heilbrigöisráöuneytis um til-
búning og dreifingu á matvæl-
um og öörum neyslu- og nauð-
synjavörum, er tekur gildi 1.
mars n.k.
Þú sem hefur reykt lengi!
Þaö er sannað aö þeir sem
hætta að reykja tefla
heilsunni í minni hættu.
Heilbrigðisstjórnin.

Fjölþætt fræðslustarf hefur
farið fram I mörgum skólum
undanfarið um skaðsemi reyk-
inga og 12 og 13 ára nemendur
þar lagt mikið að mörkum,
meðal annars með þvi að útbúa
skipa fyrir aö skráöar séu á um-
búöir neysluvara eða á vörurn-
ar sjálfar ýmsar upplýsingar
um vörurnar, þar á meöal um
hvers „efnis eöa eölis” þær séu.
Með þessari heimild gaf viö-
skiptaráöuneytiö út reglugerö
(nr. 284/1973) þar sem settar
eru almennar reglur um slikar
merkingar, en ákveöiö er meö