Tíminn - 31.10.1968, Qupperneq 9

TIMINN
FIMMTUDAGUR 31. október 1968.
'<27 O
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
Framkværadastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Heigason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Auglýs-
ingastjóri: Steingrímur Gíslason. Ritstjórnarskrifstofur I Eddu-
húsinu, símar 18300—18305. Skrifstofur: Bankastræti 7 Af.
greiðslusími: 12323 Auglýsingasími: 19523 Aðrar skrifstofur,
sími 18300. Áskriftargjald kr 130,00 á mán innanlands. —
f lausasölu kr. 8.00 eint. — Prentsmiðjan Edda h. f.
Lausn vandans
Það játa því allir, að þjóðin eigi í miklum efna-
hagslegum erfiðleikum. Glíman við þá er líkleg til að
verða löng og erfið. Frumskilyrði þess, að vandinn verði
leystur, er þó öðru fremur það, að menn geri sér grein
fyrir örsökum hans og dragi réttar ályktanir af því.
Höfuðskýring ríkisstjórnarinnar á vandræðunum er
sú, að gjaldeyristekjurnar hafi orðið 40% minni árið
1967 en árið 1966 og í ár verði þær svipaðar eða jafn-
vel minni en 1967. Þetta er vissulega mikið áfall, ef
miðað er við árið 1966 eitt. En sá samanburður er ekki
réttur, því að árið 1966 var algert metár. Réttara er
að miða við meðaltal seinustu 10 ára. Þá kemur í ljós,
að árið 1967 var miklu meira en meðalár. Það var fjórða
mesta aflaárið, sem hér hefur komið, og þriðja bezta
árið, ef miðað er við viðskiptakjör.
Hitt er eigi að síður staðreynd, að þótt árin 1967 og
1968 flokkist þannig undir sæmiieg meðalár er afkoma
atvinnuveganna mjög léleg. Flest atvinnufyrirtæki hafa
verið með hallarekstur bæði árin. Rekstri þeirra er
m. ö. o. svo komið, að þau þurfa miklu meira en meðal-
árferði til þess að geta borið sig.
Þetta er ömurleg staðreynd í lok mesta góðæris, sem
hér hefur verið. Og skýring hennar er engin önnur en
sú, að hér hefur verið fylgt alrangri stjórnarstefnu eða
réttara sagt stefnu stjórnleysis á sviði fjárfestingarmála
og gjaldeyrismála. Slíkri stefnu fylgja verðhækkanir og
verðbólga eins örugglega og nótt fylgir degi. Það hefur
líka sannazt fullkomlega hér. Þess vegna er nú komið,
sem komið er.
Þessar orsakir vandans þurfa menn að gera sér ljósar.
Án þess verður hann ekki leystur. Það verður að gerast
grundvallarstefnubreyting í fjárfestingar og gjaldeyris-
málunum, ef leysa á vandann. Það verður að hverfa frá
stefnu hins algera frjálsræðis, sem eins mætti kalla
stefnu hins algera stjórnleysis, í fjárfestingar- og gjald
eyrismálunum. Verði þetta ekki gert, mun ný gengis-
felling eða nýtt uppbótakerfi, aðeins gera vandann enn
meiri eftir skamma hríð. Lausn vandans er fyrst og \
fremst fólgin í því, að menn geri sér þetta ljóst.
Oftrú á pennastriki
Þegar verðbólgan hófst hér á síðari hluta stríðsár-
anna, héldu FramsÓknarmenn því fram, að því lengur
sem ekki væri ráðizt gegn henni, því örðugra yrði að
hemja hana. Sjálfstæðismenn sögðu hins vegar, að öllu
væri óhætt. Þetta vandamál mætti lækna með einu
pennastriki (gengisfellingu), þegar þar að kæmi.
Enn ber mikið á þeirri trú, þegar rætt er um efna-
hagsmálin, að til sé eitthvert eitt öruggt allsherjarráð
til að lækna vandann — eitt stórt pennastrik. Þetta er
regin misskilningur. Til bess að lækna hann er ekki
til neitt eitt meðal, heiuur verður að beita mörgum ráð-
um, mismunandi stórum, en samanlagt geta þau áorkað
miklu. En hæst ber það þó, að hafa stjórn á fjárfest-
ingar- og gjaldeyrismálum, en þó kemur það ekki að
fullu gagni, nema jafnframt fylgi margar aðrar aðgerðir.
Eitt stórt pennastrik, sem leysi vandann. er ekki til.
Pennastrikin verða að vera mörg, og því fleiri, sem
óstjórnin er búin að vera lengur.
9
E ■'. »• [RLE NT YFIRLIT :

Fær hvorki Humphrey eða
Nixon meirihluta kjörmanna?
Þá munu kjörmenn Wallace#s styðja þann, sem býSur betur.
KOSNIN G AB ARÁTTAN í
Bandaríkjunum hefur harðnað
verulega seinustu dagana og
rekur það m.a. rætur til þess,
að úrslitin eru nú talin orðin
tvísýnni en áður. Nixon er að
vísu enn mun sigurvænlegri,
ef dæmt er eftir skoðanakönn
unum, en öllum skoðanakönn-
unum ber jafnframt saman um,
að Humphrey sé óðum að vinna
á. Haldist það fram að kjör-
degi geta úrslitin orðið tvísýn.
Fáir spá þó því, að úrslitin
verði þau, að Humphrey vinni
hreinan sigur í kosningunum,
þ.e. að hann fái meirihluta
kjörmanna. Hins vegar er það
ekki talið útilokað, að hann
vinni það mikið á, að Nixon
fái ekki meirihluta kjörmanna,
þótt hann fái langflejt atkvæði
af forsetaefnunum. Ef svo fer,
myndi það sennilega falla í
hlut fulltrúadeildar þingsins að
velja forsetann.
FORSETAKJÖRIÐ í Banda-
ríkjunum fer fram með þeim
hætti, að forsetinn er endan-
lega kosinn af kjörmönnum.
Hvert ríki hefur jafnmarga
kjörmenn og það hefur marga
fulltrúa samanlagt í báðum
þingdeildum. Forsetaefnin
bjóða fram jafnmarga kjör-
menn í hverju ríki og kjósa á.
Það forsetaefnið, sem fær
flest atkvæði í viðkomandi
ríki, fær alla kjörmennina það
an. Kjörmenn eru nú 538 og
þarf forsetaefni því að fá 270
kjörmenn til að ná kosningu.
Siðferðislega eru kjörmennirn-
ir skuldbundnir til að kjósa
það forsetaefni, er býður þá
fram, en lagalega ekki. Venju
lega koma kjörmennirnir sam-
an mánuði síðar en forsetakjör
ið fer fram til þess að ganga
formlega frá vali forsetans.
Þau úrslit eru talin hugsan-
leg nú, að Nixon fái ekki 270
kjörmenn kosna, þótt hann fái
langflest atkvæði. Þetta gæti
hæglega gerzt, ef Humphrey
ynni yfirleitt norðurríkin eins
og ekki er talið orðið útilokað.
Þá gæti vel hugsazt, að Hump-
hrey fengi yfir 200 kjörmenn.
Hin stóra spurning er: Hvað
marga kjörmenn fær Wallace?
Það þykir víst, að hann muni
fá kjörmennina úr allmörgum
suðurrikjanna. Ef Wallace fær
t.d. 70—80 kjörmenn, gæti það
hæglega leitt til þess, að
hvorki Nixon eða Hu.mphrey
fengi meirihluta kjörmanna og
það væru kjörmennirnir, sem
styddu Wallace, er réðu úrslit
um, þegar forsetaefnið væri
endanlega valið.
L
WALLACE hefur ekki farið
dult með það, að hann stefndi
m.a. að því, að kjörmenn hans
fengju þannig oddaaðstöðu á
kjörmannasamkundunni og
gætu ráðið því endanlega, ef
þeim sýndist svo, hvort það
yrði heldur Nixon eða Hump-
tirey sem yrði forseti Banda-
ríkjanna. Jafnframt hefur
Muskie varaforsetaefni demókrata þykir hafa staSiS sig bezt
forsetaefnunum í kosningabaráttunni.
Wallace gefið í skyn, að kjör-
menn hans myndu því aðeins
kjósa annan hvorn þeirra, að
þeir fengju eitthvað í staðinn,
t.d. loforð um að skoðanabróð-
ir þeirra yrði hæstaréttardóm-
ari eða fengi ráðherraembætti.
Af hálfu liðsmanna þeirra
Humphreys og Nixons hefur
verið lýst yfir því, að ekki
komi til mála að verzla þannig
við Wallace. Heldur verði
stefnt að því að láta fulltrúa-
deildina velja forsetann, eins
og gert er ráð fyrir, þegar ekk-
ert forsetaefnið fær meirihluta
kjörmanna. í fulltrúadeildinni
fer forsetakjör þannig fram, að
þingdeildirnar mynda eina mál
stofu og hvert ríki hefur þar
eitt atkvæði. Þingmenn úr við-
komandi ríki eða réttara sagt
meirihluti þeirra ákveður
hvernig því verður beitt. Ríki,
sem hefur tæplega eina milljón
íbúa, fær þá jafnmikið vald og
ríki, sem er þrjátíu sinnum
fjölmennara.
Verzlar Wallace?
Liðsmenn Nixons hafa ympr
að á því, að þeir Nixon og
Humphrey semdu um það fyrir
fram, að sá þeirra skyidi verða
forseti, sem fengi flest atkvæði,
ef hvorugur fengi meirihluta
kjörmanna. Humphrey hefur
hins vegar látið í ljós, að
hann vilji ekkert semja um
þetta fyrirfram. Jafnframt hef
ur hann gefið í skyn, að hann
treysti sér vél til að verða for-
seti, þótt hann hefði ekki feng
ið meirihluta greiddra at-
kvæða.
SÍÐAN það viðhorf kom til
sögunnar, að ef til vill yrði
samið um það bak við tjöldin
á kjörmannasamkundunni eða
í fulltrúadeildinni, hver yrði
forseti Bandaríkjanna, hefur
aukizt mjög gagnrýnin á það
fyrirkomulag, sem nú er gild-
andi varðandi kosningu forset-
ans. Augljóst er, að það getur
leitt til þess — og hefur stund
um gert það — að það forseta-
efnið, sem hefur fengið flest
atkvæðin, falli fyrir öðru, sem
hefur fengið mun færri at-
kvæði. í sumum tilfellum gæti
það leitt til þess, að einhver
maður, sem alls ekki hefur ver
ið í kjöri og þjóðin er alveg
mótfallinn, verði forseti Banda
ríkjanna. Þetta á einkum við,
ef fulltrúadeildin velur forset-
ann.
Tillaga flestra þeirra, sem
hafa gagnrýnt þetta fyrirkomu
lag, er yfirleitt sú, að kjör-
mannafyrirkömulagið verði
fellt niður og það forsetaefnið,
sem fær flest atkvæði, nái
kosningu. Þ. Þ.