Tíminn - 12.11.1968, Blaðsíða 3

ÞREÐJTJDAGUR 12. nóvember 1968.
TIMINN
STJÓRNIN FARI FRÁ
Framhald af bls. 1
gæti tekið við eða þá að almennar
þingkosningar færu fram.
Eysteinn Jónsson sagði að ríkis
stjórnin hefði nú í 4. sinn Iátið
fella krónuna og nú miklu mest
eða 35,4%, sem jafngildir hvorki
meira né minna en 54,5% hækkun
á erlcndum gjaldeyri. Verðstöðvun
arstjórnin reisir enn eina dýrtíðar
öldu, trnllauknari en nokkru sinni
fyrr. Á einu og sama árinu hefur
þessi stjórn, verðstöðvunarstjórn
in, hækkað verð á erlendum gjald
eyri frá 76% til 104% eftir því,
hvort miðað er við pund eða doll
•ar. En verðið á erlenda gjaldeyr
inum er undirstaða alls verðlags
í landinu.
Jafnframt er ætlazt til þess
að almenningur taki á sig óbætta
þá heljar holskéflu dýrtíðar, sem
af þessu mun leiða í því skyni
að fá þessu framgengt, segist. ríkis
.stjórnin á næstu dögum ætla að
beita sér fyrir því að nema úr
gildi alla kjarasamninga.
Auðvitað er þessi stefna alger
lega óframkvæmanleg, eða tclja
menn hugsanlegt, að þeir sem búa
við almenn kjör, geti tekið á sig
tröllaukna kjaraskerðingu eins og
•af þessu mun Ieiða. Ríkisstjórnin
hefur ekki látið svo lítið að hafa
nokkurt samráð við launþegasam
tökin, áður en hún gefur þessa
yfirlýsingu. Og jafngildir þetta
yfirlýsingu um ófrið á vinnumark
aðinum og vinnudeilur á næstunni.
Lýsing ríkisstjórnarinnar á því,
hvernig komið er í þjóðarbúinu,
er ljót. Fyrir nokkrum dögum var
t. d. tilkynnt, að allur gjaldeyrir
væri algerlega þrotinn. Allar þess
arlýsingar og þessi tilkynning
minna menn á gamla úttektargerð,
sem gerð var á einu prestsetri í
landinu endur fyrir löngu, en þjóð
fræg hefur orðið og hún endaði
þannig „Kúgildin kveður prestur
sig upp étið hafa.“
Mundi þetta ekki vera nokkuð
nærri lagi lýsing á því, hvernig nú
er ástatt í þjóðarbúinu við þenn
an merkilega áfanga, sem nú verð
ur í sögu viðreisnarinnar. Fyrir
einu og hálfu ári voru alþingis-
kosningar á fslandi. Það var kosið
um verðstöðvun og blómlegt at-
vinnulíf á traustum grunni við-
reisnai'innar, og ríkisstjórnin
skreið með þessum fögru fyrir-
heitum. Þá var komið verðlag á
útflutningsvörurnar eins og við höf
um átt að venjast undanfarið að
undanskildum tveimur toppárum
og aflinn orðinn aftur líkur því,
sem við höfum átt að venjast. Við
þær aðstæður ekki ólíkar því, sem
við höfðum húið við síðan, var
lofað verðstöðvun og blómlegu at-
vinnulífi á traustum grunni. Við
vissum, að þetta var ósatt og
þeir, sem lofuðu þessu vissu Iíka,
að þetta var ósatt, þetta var blekk
ing og þetta átti sér enga stoð í
veruleikanum.
Við vissum, að allt efnahagslífið
var holgrafið og helsjúkt, en því
var leynt með tröllauknum lán-
tökum erlendis ng lausaskuldum
erlendis, sem kallað var gjaldeyris-
varasjóður.
Nú er svo komið, að nettó-
skuldir erlendis eru sem næst 9
milljarðar kr. á móti 3 milljörð
um kr. 1958 reiknað með sama
gengi. En reiknað með nýja við
reisnargenginu, eru þessar skuldir
nálega 13 V2 milljarður og árlegar
greiðslur af þessum lánum eru nú
orðnar miklu meiri hluti af gjald
evristekjum íslenzku þjóðarinnar
eða gjaldeyrisvonum íslenzku þjóð
arinnar en nokkurn tíma hefur áð
ur þekkzt í sögu landsins. En þó
var okkur sagt, að viðreisnin væri
fyrst og fremst sett á fót vegna
þess að það þyrfti nýja stefnu til
þess að stöðva óhóflega mikla
skuldasöfnun við útlönd, sem væri
orðin óbærileg, en hvað hefur
gerzt?
Með þessu er ekki sagður nema
einn lítill þáttur úr mikilli sögu.
Undan atvinnulífinu hefur verið
grafið á þann hátt, sem hlaut
að koma fram innan stundar, enda
byrjaði ballið strax eftir kosning
arnar. Þá byrjaði strax fram-
kvæmd „verðstöðvunarinnar*.
Sumarið 1967 voru ráðherrar
óþreytandi við að reikna ut,
verðlagið, því að sá var ómjúkur,
sem á eftir rak og það voru stað
reyndirnar, sem hafði verið haldið
Ieyndum í kosningunum. Og fyrsta
skrefið voru stórfelldar álögur,
sem áttu að verða uppbætur.
j Næsta skrefið var gegnislækk
unin í nóvember í fyrra, sem sögð
var reiknuð út á sérlcga vísinda
Iegum grundvelli og mundi færa
málefni landsins í skynsamlcgt
horf og greiða úr vandræðum
atvinnuvcganna. Síðan kom eftir
láramótin nýtt stórfellt uppbóta-
' kerfi og í vor, þegar átti að fara
að gera út á síldina, dugði ekki
gengislækkunin. Þá dugði ekki
móti er verið að reyna að koma í
veg fyrir að þjóðin skilji hinar
raunverulegu meginorsakir þess
að svo illa er komið. Vísitala við
skiptakjara er áætluð 112 stig á
árinu 1968 en var 118 stig á árinu
1967 og eru það hagstæðari við
skiptakjör en þjóðin hefur oftast
áður átt við að búa að undanskil
in eru toppárin miklu 1965 og 1966
þegar vísitala ' viðskiptakjara
komst í 131 stig, en 1958 var hún
104, 1959, 106, 1960, 100, 1961 111,
1962 111,7, 1963 111,9, 1964, 118,
1965 131, 1967 118 og áætluð á
þessu ári 1968 112 stig. Viðskipta
kjör þau, sem þjóðin á við að
búa á þessu ári, sem er lægsta ár
ið af síðustu 5 árum er þó betra
heldur en meðaltal síðustu 10 ára
og mun betra en meðaltal árauna
1958—1964. Við búum því við við
skiptakjör sein eru Iíkust því, seni
þjóðin hefur verið vönust og þó
í betra lagi. En stefna ríkisstjórn
arinnar hefur grafið undan atvinnu
lífinu. Ef svo hefði ekki verið
gert, þyrfti ekki að vera um neitt
verulegt vandamál að stríða nú.
j nýja uppbótarkerfið, heldur varð! þegar litið er á aflabrögðin, kem
j þá að gefa út loforð til síldveiði í ur í ljós, að afli ársins 1967 er
flotans um veruleg framlög úr með bezta móti þegar frá eru skil
ríkissjóði á þessu ári til viðbótar. in aðeins 2 ár og aflabrögðin í
Bullandi halli var á ríkisrekstr ár verða einna líkust því, sem
1 inum 1967 og á þessu ári hefur sá
i halli farið sífellt vaxandi.
mcnn eiga liér að venjast. Aðal
ástæðan fyrir vandanuin getur því
Við sögðum það í fyrra liaust, hvorki vcrið aflabrestur og verð
þegar ríkisstjórnin lagði út í j fall, þótt það skapi auðvitað hluta
þriðju gengislækkunina á sínum erfiðleikanna, heldur að stjórnleys
stjórnarferli, að óbreyttri stefnu isstefna ríkisstjórnarinnar hefur
að öllu Ieyti, að hún mundi byrja leikið íslcnzkan þjóðarbúskap
strax að safna í næstu gengislækk I svona illa og raun ber vitni. ÖIl
un. Og sú hefur orðið raunin á, j endurreisn á vegum þeirrar rík
vegna þess að hér er um að ræða j isstjórnar, sem þannig hefur kom
grundvallarmeinsemd í okkar þjóð ið málum þjóðarinnar, er óhugs
1 arbúskap og atvinnulífi, sem ekk andi og allar tilraunir hennar í
ert hefur verið reynt að gera til, þá átt hljóta að mistakast vegna
þess að lækna. þess að hún hefur sjálf grafið
Það sem við erum vitni að, er undau trausti sínu með þjóðinni.
það, að liér er að springa tröllauk Núverandi ríkisstjórn treystir ekki
ið kýli, sem ekki er lengur hægt, nokkur maður lengur til góðra
að leyna. Og skollaeyrum var skellt verka — ekki helilur þeir, sem
við öllum uppástungum um j lengst hafa trúað á hana í blindni
breytta stefnu sem að orðið gæti I fram til þessa.
til þess, að tæki að horfa í heppi j Hér þarf grundvallarstefuubreyt
legri átt- ingu, samstarf við launþegasamtök
Greiðsluhalli við útlönd hefði in nýja stefmi í efnahags- og at-
verið 1000 milljónir á þessu ári villnumálum, greiða úr lausa-
og áætlaður 1000 milljónir á skuldaflækju fyrirtækjanna,
þessu ári. Gjaldeyriseign þrotin. iækka álögurnar á atvinnuvegina,
Skuldasöfnun við litlönd orðin nýja vaxtapólitík, nýja lánastefnu
9 milljarðar eða þrefaldazt síðan migaga vig þarfir atvinnulífsins,
1958. Halli á ríkissjóði í fyrra og nýja stefnu sem miðaði að fullum
gífurlegur halli á ríkisbúskapnum afköstum atvinnutækjanna, koma
á þessu ári. Reynt að halda uppi Upp nýjum atvinnugreinum með
verklegum framkvæmdum með foryStu ríkisvalds. Táknrænt dæmi
lántökur ofan og vclt yfir á fram um vanræksluna og stjórnleysið er
tiðina og eru ríkislántökur komnar rekstur fi’ystihúsanna og hráefn-
á fjórða milljarð króna. Ríkissjóð isofjUn til þeirra, niðurlæging tog
ur liefur stóraukið yfirdráttar- araútgerðarinnar og fl Og nú þarf
skuld sína hjá Seðlabankanum og ag koma til bein og skipuieg sókn
það hefur orðið til að magna tij ag stórefla íslenzkan iðnað og
kreppuna hjá atvinnulífinu, því þag þarf ag koma upp fjárfesting
ríkissjóður hefur sogað til sín arstjorn í staðinn fyrir skipulags
það fé, sem að atvinnulífið átti jeySig 0g stjórnleysið. Það er eitt;
! að fá til að geta gengið. 450 millj hvað bogið að svona skuli komið j
| ónir króna vantar í f járfestingar eftir þau geySilega miklu góðæri j
] sjóði til að nokkur von sé til að scm þjóðin hefur lifað og
j þeir geti haldið uppi álíka lána f járfesíingarmálin eru stór þátt j
ur í skýringunni á því. Það þarf [
að koma í veg fyrir að kaup-
getan beinlst allt of mikið
ári ncma um 700 miljónir þegar [ óþarfa, sem þjóðin getur og þarf
öll kurl koma til grafar. Fram- í ag neita sér um eins og nú er
leiðslufyrirtækin dragast áfram komið. Núverandi ríkisstjórn hef
með óbotnandi lausar skulilir, og ; ur ímyndað sér, að það væri hægt
gífurlegar lausaskuldir eru í land ! ag stjórna íslandi á saina hátt og
búnaðinum, iðnaðurinn dregst sam þar sem fjármagn er svo að segja
an í mörgum greinum. Svo segir yfirfljótanlegt, en það er marg
forsætisráðherrann hér, að skiljan sannað að íslenz.kur þjóðarbúskap
! lega sé ekki von á góðu vegna ur þ0lir ekki slíkar aðferðir. þá
þess að þjóðin liafi orðið fvrir mest f vergi, sem lielzt er hægt
meira áfalli í verðlagsbreytingu ag Vera án eða fresta kaupum á.
og aflaleysi en nokkru sinni áður e„ lífsnauðsynjum sé haldið niðri
á þessari öld og því megi menn 0g sérstakar ráðstafanir gerðar
ekki kippa sér upp við þó illa vegna þeirra, sem erfiðasta afkom
j horfi og taka á sig margvíslega una eiga og umfram allt, það sé
j erfiðleika. Allur málflutningur tekið upp samstarf við launþega
ríkisstjórnarinnar hefur verið samtökin um kjaramálin.
byggður á þessu og hann er háska Það iiefur ekkert gerzt síðan
Iegastur vegna þess að með þessu, kosið var til Alþ. 1967, sem or-
| starfsemi á næsta ári eins og a
þessu ári. Uppbætur á þessu ári
til sjávarútvegsins munu á þessu
| sakar þetta geigvænlega hrun
! nema það, sem fyrirsjáanlegt var
j þá, að óbreyttri stjórnarstefnu,
óbreyttum vinnuaðferðum og svip
uðu verðlagi á útflutningsvörun
um og var þá. Sú gífurlega óreiða,
sem undir bjó og leynt hefur verið
undanfarið allt frá því fyrir al-
þingiskosningarnar síðustu, sem
magnazt hefur síðan og reynt hef
ur verið að leyna með brögðum
og með því að éta upp allt, sem
til náðist, mergsjúga aUinnufyrir
tækin, taka lán á lán ofan og
safna lausaskuldum erlendis þar
á ofan, þetta hlaut að koma fram
með gengishruni eða álíka öng-
þveiti af öðru tagi. Neyðarástanil
hlaut að skapast að lokum, þegar
allt væri upp étið og engin teygja
lengur til. Nú er þetta komið
frain. Enn ný gengislækkun, su
4„ leysir ekki vandann. Hún verð
ur bara upphaf að enn nýjum kapi
tula í hrakfallasögu ríkisstjórnar
innar, því að áfram á að vera sama
stefna og sömu aðferðum á að
beita. Stjórnleysis- eyðslu- og
verðbólgustefna undanfarinna ára
hlaut að enda með skelfingu og
nú á að láta þær dynja yfir án
þess að draga nokkurn lærdóm af
þessu áfalli. Engum sjáandi manni
gat dulizt undanfarið. að lirikalegt
neyðarástand nálgaðist óðfluga.
Engin síldveiði seinni hluta þessa
árs gat breytt nokkru verulegu
þar um til cða frá og það vissi
liæstv. ríkisstj. mætavel. Rikis-
sjóður liefur verið rekinn með
stórfclldum halla, atvinnufvrir-
tæki unnvörpum komin í þrot
framlciðslan hefur dregizt áfram
í sumum greinum með loforðum
um ríkisstuðning, sem ekkert fé
var til fyrir. Ríkissjóður svalg
hundruð millj. úr Seðlabankanum
þar með rekstursfé atvinnuveg-
anna og greiðsluerfiðleikar fyrir
tækjanna og einstakiinganna hafa
vaxið, m. a. af þeim ástæðum dag
frá degi.
Greiðsluhallinn við útlönd magn
aðisi, gjaldeyrinn étinn tipp og
iest lán og lausaskuldir við út-
lönd hafa farið dagvaxandi. Venju
iegum framkvæmdum rikisins her
ur verið haldið gangandi með er-
Ipndum láiitökum. Ekkert af þessu
gat komið þeim á óvart sem
ábyrgðina báru og þetta gerðist
þrátt fyrir betra og hagstæðara
verðlag og viðskiptakjör en við oft
höfum orðið að sæta og sa.mileg
ustu aflabrögð, þegar á hcildina
er litið bæði í fyrra og á þessu
ári. Ríkisstj. sem koinst yfir síð
ustu kosniugar með því að lofa
verðstöðvun, stórfelldura framför
um og blómlegu atvininilífi á
þeim grundvelli, sem búið væri
að leggja, átti að segja af sér í
sumar og í síðasta lagi í liaust og
gera annað hvort að efna til
nýrra kosninga, eða gera mcð því,
að fara frá, mögulega samninga um
myndun nýrrar ríkisstjórnar allra
flokka um nýja stefnu, ný úrræði
og nýjar vinnuaðferðir. En þess
í stað hefur liæstv. ríkisstj. strit
azt við að sitja, ncitað að viður-
keuna réttar orskir vandaniálanna
og nauðsvn stefnubreytingar og
talið sig þess umkomna að ráða
við vandann með sömu stefnu og
sömu úrræðum, sem leitt hafa út
í það botnlausa öngþveiti, sem nú
er orðið. En ekkert getur bjargað
nema það, að málin komist í nýj
an farveg á vegum nýrrar ríkis
stjórnar, sem tekur nýja stefnu
og notar nýjar og betri vinnuað
ferðir. í stað stjórnleysis- og
eyðslu komi þá stjórnsemi og
ráðdeild á öllum sviðum. Fjárfest
ingarstjórn, gjaldeyrisstjórn í
stað botnlausrar óráðsíu í f járfest ■
i ingar- og gjaldeyriseyðslu, cndur- •
j reisn atvinnulífsins, hagræðing á
lausaskuldaflækjunni. sem tröllríð
j ur iillu atvinnulífi, lækkaðar álög
ur á framleiðsluna, ný lánastefna
og vaxtastefna í þágu atvinnulífs
ins. Full atvinna, efling iðnaðar
i i, en án nýrrar iðnaðarstefnu, seni
verkar strax, verður ekki fyrir
byggt stórfellt atvinnuleysí. Efling •
ráðstafana til stuðnings þeim •
I byggðarlögum, scm höllum fæti ■
standa, óhjákvæmilcgum byrðum
til þess að rétta hlut atvinnulífs
ins skipt réttlátlega, eftir að þær
hafa vcrið minnkaöar með skyn
I samlegum ráðstöfunum atvinnu-
! rekstrinum í hag, kjaramálin
leyst í traustu undirhyggjuleysi
samstarfi við alþýðusamtökin,,
öflug forysta tekin upp við upp
byggingu íslenzks atvinnulífs og
í því skyni nýtt áður óþekkt sam
starf ríkisvalds og einkafram
taks og félagsframtak sett á fót,
sem byggist á því, að beztu hugs
anlegu skilyrði séu sköpuð fyrir.
hverja atvinungrein og til þess að
fyrirbyggja þá misþyrmingu ís-
lenzks atvinnulífs, sem núverandi
stjórnleysisstefna hefur haft í för
með sér og við súpum nú seyðið
af, svo að aðeins nokkur megin
atriði séu nefnd. Það þarf nýja
stjórn, nýja menn, nýjar aðferðir
í stað þrcyttra manna og þess úr-
ræðalcysis, sem aftur og aftur
hefur leitt út í ófæruna.
Málum verður ekki komið í nýj ■
an farveg, á meðan þessi ríkis
stjórn situr, sem telur pólitískt'
iíf sitt og sinna flokka undir því
komið, að þjóðin fái ekki rétta
mynd af því, hverjar eru hinar
raunverulegu rætur vandans og
meðan þannig er á málum haldið,
skapast ckki jarðvegur fyrir þá
samstöðu, sem annars væri æski
Ieg og nauðsynleg.
Félag Framsóknar-
kvenna í Reykiavík
heldur fund í
samkomusal Hall
veigarstaða
þriðjudaginn 12.
nóvember n. k.
kl. 8,30 síðdegis.
Fundarefni:
Stjórnmálavið-
horfið. Frummæl
andi er Kristján
Thorlacius deildarstjóri. Önnur
mál. Gestir á fundinum verða þátt
takendur í félagsmálanámskeiði •
framsóknarkvenna.
Fjölmennið og takið með ykkur
nýja félaga. Stjórnin.
FUF efnir til fundar um: Stöðu Framsókn
arflokksins í íslenzkum stjórnmálum.
Félag ungra
Framsóknar-
manna heldur
félagsfund í
Glaumbæ uppi
miðvikudaginn
13. nóv. og hefst
hann kl. 20.30.
Ólafur
Már
Fundarefni:
Staða Framsókn 1 son stud. oecon. Már Pétursson, lög
arflokksins í íslenzkum st.iórnmál fræðingur og Ólafur Þórðarson
um. Framsögumenn: Georg Ólafs kennaraskólanemi.