Tíminn - 17.11.1968, Blaðsíða 9

SUNNUDAGUR 17. nóvember 1968.
TIMINN
9
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Auglýs-
ingastjóri: Steingrimur Gíslason. Ritstjórnarskrifstofur 1 Eddu-
húsinu, símar 18300—18305. Skrifstofur: Bankastræti 7 Af.
greiðslusími: 12323. Auglýsingasími: 19523. Aðrar skrifstofur,
sími 18300. Askriftargjald kr. 130,00 á mán lnnanlands. —
í lausasölu kr. 8.00 eint. _ Prentsmiðjan Edda h. f.
Verðbólga og jafnvægi
Er Gísli Guðmundsson mælti fyrir frumvarpi sínu um
verndun og eflingu landsbyggðar á Alíþingi fyrir
skömmu minnti hann á verðbólguna, sem hrjáð hefði
efnahagslíf fslendinga undanfarin ár. Sagðist hann vilja
benda á þá staðreynd, að of ört vaxandi stórborg í fá-
mennu landi, ýtti undir verðbólgu og að hlutfallslega
jafn vöxtur landsbyggðar hefði áhrif á efnahagsmál þjóð
arinnar í jafnvægisátt. Of hraður vöxtur stórborgarsvæð-
is, sem sogar til sín fólk og fjármagn er í sannleika sagt
undirstaða þeirrar verðbólguverksmiðju, sem með af-
köstum sínum setur vanmáttuga ríkisstjórn og atvinnu-
vegi landsins í vanda. En það er þessi verksmiðja, sem
setur allt á uppboð þegar verst gegnir. Það er þessi verk-
smiðja, sem í stjórnvana landi býður 27 þúsund krónur
í einn fermetra lands í Reykjavík og hleypir slikum töl-
um út í verðlagið. Dýrt myndi þá ísland allt.
Ennfremur sagði Gísli: Ráðstafanir til byggðajafn-
vægis munu verða al'lri þjóðinni til hagsbóta. Einnig sá
landshluti, sem fjölmennastur er mun njóta hér góðs af
í ríkum mæli, því hið mikla aðstreymi fólks þangað hefur
skapað þessum landshluta ýmiss konar erfiðleika og haft
í för með sér mikil fjárútlát fyrir borgarana. Hér er
ekki um það að ræða að hvergi megi leggja niður byggt
ból eða flytja á hagkvæmari stað. Uppbygginguna ber að
miða við það að hagnýta sem bezt gæði náttúrunnar til
lands og sjávar. Ráðið til að hindra beina eða hlutfalls-
lega fólksfækkun í einhverjum landshluta getur m.a. ver
ið í því fólgin að koma þar unn þéttbýlishverfum. Aukn-
ing fóiksfjölda á þéttbýlisstöðum getur ráðið úrslitum
um um það, að landshlutinn sem heild haldi hlut sínum.
í bæjum og þorpum skapast líka markaður og ýmsir
aðrir möguleikar fyrir nálægar sveitir. Bvggðajafnvægis-
málið verður ekki leyst nema á það sé litið frá heildar-
sjónarmiði hinna stóru landshluta og þá jafnframt haft í
huga, að björgulegar byggðir, bótt nú séu af einhverjum
ástæðum fámennar og eigi í vök að verjast, d-ragist ekki
aftur úr í sókn þjóðarinnar til bættra atvinnuhátta og
betri lífskjara.
Spara þú en ekki ég
Með gengisfallinu núna lækkar hrunstjórnin lífskjör
almennings í landinu um allt að 20%. Þetta skipar hrun-
stjórnin fjölskyldum landsins að draga af heimilispen-
ingum sínum og spara til þess að borga í hrunbaukinn. Á
sama tíma leggur hrunstjórnin fram fjárlagafrumvarp,
.' þar sem einskis hliðstæðs sparnaðar er krafizt, engin
V"20% tekin af heimilspeningum hrunstjórnarinnar. Hrun-
stjórnin segir við þjóðina: Spara þú en ekki ég.
Halldóir E. Sigurðsson, alþingismaður, lýsti þeirri
stefnu Framsóknarflokksins í umræðunum um gengis-
fallið á dögunum. að nú yrðu gerð undantekningar-
fjárlög, þar sem margir liðir væru lækkaðir meira
en skynsamlegt þætti á venjulegum tímum. Það
væri ekki frambærilegt að krefjast niðurskurðar á fram-
færskieyri almennings en draga í engu úr evðslu í rekstri
ríkislns. Þetta er ekki einungis skyldust að öllu siðíæðis-
mati, heldur beinlínis forsenda þess að nokkrar vonir séu
til að ráðstafanir standist. Halldór minnti á, hvað gerzt
hefði 1967, þegar gengisfallinu þá fylgdu stórhækkuð
verðbólgufjárlög, og afleiðinein sést nú greinilega.
Úr því svona er komið. að hrunstiórnin hefur sett
heimilum þjóðarinnar neyðarfiárlög með gengisfallinu,
ber henni skylda til að gera hið sama á ríkisheimilinu.
t'KiSSMBJbfe.'j
MARVINE HOWE:
í Portúgal hafa ihi mun
meira frelsi en áður tíðkaðist
Ritskoðunin heimilar rökræður um ýmis mál, sem ekki mátti minnast
á til skamms tíma. Caetano forsætisráðherra virðist hafa hug á að bæta
sambúð blaðanna og ríkisstjórnarinnar.
PORTÚGALAR bregðast við
au-knu ritfrelsi á líkan hátt og
þeir gerðu ef um nýtt, allsterkt
vín væri að ræða. Þeir eru á-
fjáðir og varfærnir í senn.
Mikilvægasta breytingin, sem
Marcello Caetano forsætisráð-
herra er búinn að koma á,
mánuði eftir að einræðisstjórn
Salazars leið undir lok, er veru-
leg linun á hinu stranga stjórn
areftirliti með blöðunum.
Ritskoðendur ríkisstjórnar-
innar hafa um fjóra áratugi
í raun og veru hindrað hvers
konar rökræður, nema helzt
skamman tíma um kosningar.
Blöðunum hefir verið stjórnað
samkvæmt tilskipun, sem ein-
ræðisstjórn hersins gaf út árið
1928. Þar var heimiluð ritskoð-
un allra tímarita og blaða og
bannað að birta gagnrýni á
ráðherra í ríkisstjórninni og
utanríkisstefnu landsins.
NÚ birta blöðin í Portúgal
í fyrsta sinn í fjóra áratugi
hófsama gagnrýni á ríkisstjórn
landsins og opinberar rökræð-
ur um mál, sem þjóðinni eru
mi'kilvæg. Þess verður jafnvel
vart, að hreyft sé við ýmsu
því, sem áður var með öllu
bannað að nefna.
í blaðinu A Capital, sem gef-
ið er út í Lissabon og er all-
áhrifamikið, stóð t.d. fyrir fá-
um dögum:
„Vér sjáum fram á nokkra,
ánægjulega möguleika til
frjálsrar hugsunar og túlkun-
ar, en þó er enn löng leið ó-
farin. Allt bendir til, að alltof
snemmt sé að hefja upp fagn-
aðaróð."
Það var einmitt þetta blað,
A Capital, sem líkti hinu nýja
prentfrelsi við nýtt vín, og
benti á, að þess yrði að neyta
af forsjálni og varúð ,Að öðr-
um kosti kynni það að valda
ölvun.
L
BLÖÐIN í Portúgal hafa til
þessa brugðizt við linun haml-
anna af hófsemi og mikilli gát.
Helztu síðdegisbiöðin í Lissa-
bon hafa tekið forustuna í að
fylgja auknu frelsi eftir. A
Capital, málgagn frjálsra at-
hafnasemi menntamanna Dia-
rio de Lisabon, sem hefur frá
fornu fari helzt haldið á lofti
viðhorfum lýðræðissinna og
menntamanna, og Diario Popu-
lar, sem er óháð og hefir
mesta úrbreiðslu allra blaða í
landinu. En breytinga verður
einnig greinilega vart jafnvel
í hinu rammihaldsama morgun-
blaði Diario de Noticias.
Ritstjórar helztu blaðanna og
útgefendur hvetja ríkisstjórn-
ina ákaft til bess að treysta
leikreglurnar með því að gefa
út prentfrelsislög.
„Vér verðum að fá útgefin
lög um prentfrelsið, að öðrum
kosti erum vér algerlega háðir
duttlungum ritskoðendanna,“
sagði Francisco Balsemao.
framkvæmdastjóri Diario Popu
lar. „Ef véj njótum ekki prent-
frelsislaga höfum vér enga
'J Mimwp'j—w
SALAZAR
tryggingu gegn fjörræðisfullum
á.kvörðunum og enga undan-
komu.“
Mario Neves, aðstoðar-
ritstjóri A Capital er alveg á
sama máli:
„Vér þurfum að fá útgefin
prentfrelsislög, jafnvel þó að
stöng væru, líkt og spönsku
lögin. Hvaða lög sem er, eru
betri en engin lög. Vér gerum
oss fulla grein fyrir ábyrgð
vorri,“ bætti hann við.
HAFT er eftir háttsettum'
embættismanni, að Caetano sé
í þann veginn að leggja síð-
ustu hönd á frumvarp að prent
frelsislögum, sem veiti blöðum
og útgefendum „aukinn rétt og
aukna ábyrgð." Gert er ráð fyr-
ir, að forsætisráðherrann leggi
frumvarp að þessum lögum
fyrir þjóðþingið. þegar það
kemur saman í lok þessa mán-
aðar.
Gaetano forsætisráðherra
hefur frá upphafi sýnt þess
vott, að hann vildi bæta veru-
lega samband ríkisstjórnarinn-
ar og blaðanna. Forsætisráð-
herrann gerði Upplýsinga- og
ferðamáladeildina að sérstöku
ráðuneyti é fyrsta ráðherra-
fundi sínum. Hann kvaddi
portúgalska blaðaútgefendur á
sinn fund, skömmu eftir að
hann tók við embætti. Þar
hét hann þeim „meiri víðsýni"
en áður í ritskoðuninni og
verulega aukinni samvinnu af
hálfu ríkisstjórnarinnar.
Fjölmargt er þó enn á huldu
í þessu sambandi. Ritskoðend-
urnir eru mjög viðkvæmir fyrir
umsögnum um málefni verka-
manna, umkvartanir stjórnar-
andstöðunnar og þó alveg sér-
staklega fyrir öllum fregnum
af styrjöldum Portúgala i
Afríku.
BREYTINGARNAR á portú-
gölsku blöðunum eru naumast
sýnilegar í augum aðkomu
manna. En betta horfir allt
öðru vísi við gagnvart portú-
gölskum almenningi, og í hans
augum hefir Caetano gert eins
konar byltingu.
Kunnug portúgalskur blaða
maður sagði fyrir skömmu:
„Vart verður alveg nýs anda
í Portúgal. Ríkisstjórninni virð
ist í fyrsta sinni vera annt um
að réttlæta gerðir sínar í aug-
um almennings."
Geta má þess fyrst og
fremst, að blöðunum hefur ver
ið leyft að birta rökræður um
vandamál, sem alla þjóðina
varðar, eða „öngþveitið" í há-
skólunum. Kunnir menntafröm
uðir, sem hafa sumir gerzt ber-
ir að andstöðu við ríkisstjórn-
ina, hafa fundið opinberlega
að vöntun hæfra háskólakenn-
ara, lágum kennaralaunum, ó-
nógum húsakosti skóla og ann-
mörkum og vöntun í mennta-
kerfinu í heild.
MEÐAN hin stranga ritskoð
un ríkisstjórnar Salazars var
og hét var ekki unnt að ræða
slík mál nema innan fjögurra
veggja. Nú er hins vegar svo
komið, að blaðið Diario da
Manha, málgagn Þjóðfylkingar
Salazars, hefur jafnvel stutt
þessa hreyfingu og haldið
uppi vörnum fyrir opinberar
umræður, svo fremi þær séu
lausar við alla lágkúru-
Þá hefur einnig orðið vart
við gagnrýni á ríkisstjórnina í
portúgölskum blöðum, en þess
hafa ekki fundizt dæmi undan-
gengna áratugi. Ritskoðend-
urnir gengu jafnvel svo langt,
að leyfa Diario de Lisaboa að
birta harðorða árás á ritskoð-
unina sjálfa sem stofnun. Blað-
ið birti yfirlýsingu Lyon de
Castro bókaútgefanda, þar sem
hann sakaði ríkisstjórnina um
að „drottna yfir og hamla
gegn“ skapartli hugsun í land-
inu.
„Vér útgefendur og lista-
menn höfum margir hverjir
týnt því niður að hugsa
frjálst," sagði De Gastro.
■Mnmvr" '-=*■