Tíminn - 28.12.1968, Blaðsíða 9

LAUGARDAGUR 28. desember 1968.
TÍMINN
Útgefandh FRAMSÓKNARFLOKKURINN
BYaimkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson. Jón Helgason og Lndriöi
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnair: Tómas Karisson. Auglýs-
ingastjóri: Steingrímur Gíslason. Ritstjóraarskriístofur í Eddu-
húsinu, símar 18300—18306. Skrifstofur: Bankastræti 7. Af-
gieiðslusími: 12323. Auglýsingasími: 19523. AÖrar skrifstofur
sími 18300. Áskriftargjald kr. 150,00 á mán ínnanlands —
f lausasölu kr, 10,00 eint. — Prentsmiðjan Edda h.f.
Seðlabankinn og
atvinnuleysið
Um áramótin koma til framkvæmda uppsagnir á
starfsfólki hjá fjölmörgum fyrirtækjum. Eitthvað af
þessu fólki verður ráðið aftur, en flest mun það bæt-
ast í hóp atvinnuleysingjanna, sem fyrir er.
Hópur atvinnuleysingja mun því fara ört stækkandi
næstu vikurnar, ef ekkert verður að gert.
Ekki verður því kennt um eftir gengisfellinguna, að
kaupið sé of hátt. Kaupið er því ekki meginorsök þess,
að fyrirtækin verða að draga saman seglin og segja upp
starfsfólki. Aðalástæðan er skortur á lánsfé.
Mörg fyrirtæki hafa búið við langvarandi lánsfjár-
skort og veldur þar mestu sú stefna, sem Seðlabankinn
hefur fylgt gagnvart viðskiptabönkunum. Glöggt dæmi
um þá samdráttarstefnu, sem Seðlabankinn hefur fylgt
gagnvart viðskiptabönkunum, er sú staðreynd, að í árs-
lok 1959 skulduðu viðskiptabankarnir Seðlabankanum
960 millj. króna, en hinn 1. sept. síðastl. áttu þeir nær
100 millj. króna inneign þar. Raunar er þessi mismun-
ur miklu meiri en framangreindar tölur gefa til kynna,
því að krónan var svo miklu verðmeiri 1959 en nú.
Vegna framangreindrar samdráttarstefnu Seðla-
bankans, hefur viðskiptabönkunum gengið miklu verr
seinustu árin en áður, að veita fyrirtækjunum fullnægj-
andi þjónustu, en þó hefur þetta versnað um allan helm-
ing við gengisfellinguna seinustu, sökum þess hve stór-
felld hún var. Hún hefur ekki aðeins stórrýrt gildi
sparifjárins, sem viðskiptabankarnir hafa til umráða,
heldur jafnhliða stóraukið lánsfjárþörf fyrirtækjanna.
Samt bólar ekkert á breyttri stefnu hjá Seðlabank-
anum.
Ríkisstjórnin lætur líta svo út, að þetta sé sök
bankastjóra Seðlabankans. Það er hreinn tilbúningur.
Stjórnarflokkamir hafa tilnefnt meirihluta bankastjór-
anna úr sínum hópi, Alþýðuflokkurinn Jóhannes Nordal
og Sjálfstæðisflokkurinn Davíð Ólafsson. Ríkisstjórnin á
líka að móta stefnu bankans. Það, sem ræður hér mestu,
er viljaleysi hjá ríkisstjórninni sjálfri.
íhaldssamir hagfræðingar segja, að þá fyrst sé
komið heilbrigt fjármálaástand, þegar 3—4% vinnu-
færs fólks sé atvinnulaust. Þá sé hægt að ráða við al-
þýðusamtökin og halda þeim í úlfakreppu. Ekki er ann-
að sjáanlegt en þetta sé nú stefna þeirra, sem ráða
Seðlabankanum.
Hnattkönnun
Þróunarsaga mannsins er orðin löng. Hún er vörð-
uð einstæðum afrekum, sem í senn hafa breytt lífshátt-
um og lífsviðhorfum þeirra kynslóða, sem vitni urðu að
afrekunum. Eitt slíkt heimssögulegt afrek hefur verið
leyst af hendi á undanförnum dögum. Þremur Banda-
ríkjamönnum hefur tekizt geimferð til tunglsins. Þeir
lentu síðan heilu og höldnu í gær. Gífurleg vísindaleg
þekking og fjármagn liggur að baki þessum einstæða
árangri. Aldrei hefur maðurinn náð eins langt í þrot-
lausri könnun sinni, allt frá því að hann ýtti fyrstu veik-
burða fleytum sínum á flot, og hóf með því forsöguna
a<? könnun sinnar eigin jarðar. Ekki eru nema nokkrir
tugir ára síðan þeirri könnun lauk að fullu. Nú hefur
maðurinn hafið hnattakönnun sína, ákveðinn að sigla
himininn eins og höfin áður.
saases-uea;
ERLENT YFIRLIT
Þing S. Þ. vill að Bretar hætti
stjórn Gibraltar næsta haust
Margar Afríku- og Asíuþjóðir vildu ekki skipta sér af „hvítu" máli.
I
EITT sérkennilegasta dagskrár
málið á nýloknu allsherjarþingi
Sameinuðu þjóðanna var deila
Breta og Spánverja um Gíbralt
ar. Spánverjar hófu fyrir nokkr
um árum að gera tilkall til
Gíbraltar og byggðu þá kröfu
fyrst og fremst á landfræðileg-
um röksemdum. Bretar buðust
strax til að leggja máli'ð undir
úrskurð alþjóðadómstólsins í
Haag og er cfalaust, að úr-
skurður hans, sem hefði byggzt
á hefðarréttinum, myndi hafa
gengið Bretum í vil. Spánverjar
höfnuðu þvl þcirri leið og fóru
svipaða leið og margar nýlendu
þjóðir hafa áður gert, þ. e. að
snúa sér beint til allsherjar-
þingsins og þeirra sérnefnda
þess, sem fjaila um nýlendu-
mál. Sóknin á þeim vettvangi er
fyrst og fremst byggð á hinum
siðferðilega retti, sem oft er
annar en lagalegi rétturinn, sem
í mörgum tilfellum er úreltur,
einkum þó á sviði alþjóðamála.
Þessvegna hafa nýlenduþjóðir
undantekningalaust ekki skotið
deilum sínum við nýlenduveldin
til alþjóðadómstólsins, heldur
snúið sér til allsherjarþingsins
og stofnana þess.
AÐ TILHLLTAN Spánverja
hóf hin sérstaka nýlendunefnd
að ræða Gíbraltarmálið fyrir
fimm árum, e.i allsherjarþingið
tók það fyrst til meðferðar
haustið 1965. Þá samþykkti það
ályktun, bar sam skoráð var á
Bretland og Spán að hefja við
ræður um að aflétta nýlendu
ástandi í Gíbraltar. Svipuð
ályktun var samþykkt á alls-
herjarþinginu 1966. Viðræður
Spánverja og Breta báru ekki
árangur, og kenndi hvor öðrum
um. Bretar gripu svo til þess
ráðs að láta fara fram þjóðar
atkvæðagreiðsiu í Gíbraltar 10.
september 1967 íbúar Gíbralt
ar voru þá taldir 25,184, en all
margir þeirra voru skráðir er-
lendir ríkisborgarar. Þeir fengu
ekki að greiða atkvæði. Alls
voru 12.762 á kjörskrá. Af þeim
greiddu 12.138 atkvæði með
því, að Gíbraliar héldi áfram
tengslum við Bretland, en fengi
heimaistjórn, en 44 greiddu
atkvæði með því, að Gíbraltar
sameinaðist Spáni. Bretar töldu
sig því hafa storka aðstöðu, þeg
ar málið kom til umræðu á
allsherjarþingiiiu 1967. Niður
staðan var samt sú, að sam-
þykkt var, að atkvæðagreiðslan
samrýmdist eáki fyrri ályktun
um allsherjarþingsins, sem
hefðu hljóðað um beinar við-
ræður Spánvevja og Breta. og
því bæri þessum þjóðum að
hefja cafarlaust viðræður um
að aflétta nvlenduástandi í
Gíbraltar, en tryggja bó iafn-
hliða rétt íbuanna. Samkvæmt
þessari ályktun fóru fram við-
ræður milli Bveta og Spánverja
í Madrid í marzmánuði s.l. en
þær báru engan árangur, því
að hvor uro ->.g túlkaði tillög
una með sinum hætti.
SPÁNVERJAR ákváðu því
að reyna að fá ótviræðari til-
Gíbraltar.
lögu samþykkta á allsherjar-
þinginu 1968 Þeir áttu þar
hauka í horm þar sem voru
Suður-Ameríkumenn og Arabar.
Hinir fyrmefndu fylgja Spán
verjunum vegna sögulegra
tengsla, en hinar síðarnefndu
vegna þess, að Spánverjar hafa
mjög reynt að vingast vi'S þá
á síðari árum, m. a. vegna
Gíbraltarmálsins.
Allsnemma a allsher.iarþing-
inu nú, fluttu nokkrar Suður-
Ameríkuþjóðir og Arabaríki
tillögu, þar sem skorað var á
Breta að afiétta nýlenduástandi
í Gíbráltar íkki síðar en 1.
október 1969 og hefja samn-
inga við Spánverja á þeim
grundvelli. Tillaga þessi fékk
mjög dræmar undirtektir hjá
Afríku- og Asíuþjóðunum, þeg
ar Arabar eru undanskildir
Fulltrúar þeina töldu þetta
„hvítt“ deilumál, þ.e. hér væri
á ferðinni gamalt deilumál
Evrópuþjóða, sem litlu skipti
fyrir þjóðir Afríku og Asíu og
bezt væri að lofa þeim hvítu að
glíma við sjálla. Spánverjar
reyndu mjög U1 að fá stuðning
þessara þjóða og var m.a. rætt
um allskonar dreytingar á til-
lögunni. Sú var þó niðurstaðan,
að hún var ‘ekin óbreytt til
meðferðar í lýlendumálanefnd
allsherjarþingsins (4. nefndj
seinasta starfsdag hennar eftir
að búið var eð fresta málinu
hvað eftir annaó. Úrslit atkvæða
greiðslunnar urðu þau, að tillag
an var samþykkt með 66:18 at-
kvæðum, en 31 sátu hjá, en 11
voru fjarverandi. Meðal ríkja,
sem sátu hjá, voru Noregur
Finnland, tsland, Holland,
Belgía og fjölmörg Afríku og
Asíuríki, m.a. Indland. Ríkin
sem greiddu ■’.tkvæði með til-
lögunni, voru fyrst og fremst
Suður-Ameríkuríkin, Araba-
ríkin og kommúnistaríkin. Með
al ríkja, sem greiddu atkvæði
gegn tillögunni, vofu Svíþjóð
og Danmörk.
RÖK Brer.d fvrir afstöðu
þeirra voru höfuðatriðum
þessi: Ef hér er aðeins um
landamæradeilu að ’-æða. á
alþjóðadómstóiiinn að skera úr.
Sé hér hinsvegar um nýlendu
mál að ,-æða á nýlenduveldið
að afsala vöiaum í hendur í-
búanna og oeir eiga að hafa
sjálfdæmi um framtíð sina.
Það eru Bretar reiðubúnir til
að gera. Bretar fylgja hér því
alveg reglu sjálfsákvörðunar-
réttarins, sem nýlenduþjóðirn
ar hafa byggt rétt sinn á.
Rök Spánverja voru hins-
vegar þessi: Ldndfræðilega til-
heyrir Gíbraltar Spáni. Regla
sjálfsákvörðuuarréttarins á hér
ekki við, því að Gíbraltarbúar
eru ekki bjó'ð í venjulegum
skilningi. Hér er um að ræða
fólk, sem flutt hefur að úr öll
um áttum til ?ð fá atvinnu við
herstöð. Slíku fólki er ekki
hægt að veita sama rétt og frum
byggjum, eða tólki, sem hefur
numið land með eðiilegum
hætti. Myndu Bretar t. d. sætta
sig við. ef einnver erlend þjóð
hefði hernumið einhvern skaga
á Bretlandi jg flutt þangað
landshornafólk að þessi skagi
yrði undir erlendri stjórn um
aldur og ævi?
BRETAR hafa lýst yíir því,
að þeir muni hafa ályktun alls
herjarþingsins að engu. en alls
herjarþingið samþykkti áður-
nefnda ályktur. fjórðu nefndar
með svipuðum atkvæðahlutföll
um og orðið .öfðu í nefndinni
Lagalega er Bretum heldur
ekki skylt að framfylgja álykt
un þingsins. Annars er Bret-
um það ekki s.íkt áhugamái og
áður að halda Gíbraltar því að
hernaðarleg þýðing skagans er
orðin lítil. Spanverjum er þa'ð
hinsvegar mikið metnaðarmái
að endurheimia Gíbraltar. sem
hefur lengstum íotið öðrum
fyrst Márum frá 711—1462 og
síðan Bretum írá 1704 Aðeins
á árunum 1462 — 1704 hefur
Gíbraltar lotið spánskri stjórn.
Það spillir áreiðanlega fyrir
kröfu Spánveria nú, að ekki
þykir fýsilegt að færa Gíbraltar
búa undir spánska stjórn me'ðan
einræðisstjórn fer með völd
á Spáni Spánavstjórn lofar að
vjsu að veita Gíbvaltarbúum
margsvísleg re’tindi, en slíkum
loforðum er letrið með varúð
Margt bendu 'il ið Spánven
ar eigi eftir ao sækja þelt.a mál
af auknu icappi og að endalokin
verði bau, að Bretar láti á ein
hvern hátt u..dan, þótt ekki
sé það líklegt að sinni.
0)1 g**