Vísir - 04.09.1977, Blaðsíða 5

vism Sunnudagur 4. septembér 1977
5
Fólk vildi vera upp á búiö, þvegiö og greitt, áöur en þaö færi fyrir
ljósmyndara.
Skítverk
Myndirnar lýsa vinnu-
aðferð/ sem óviða er
lengur við lýði og það
er svolítið merkilegt að
þetta eru myndir af
svokölluðum skítverk-
um. Það þótti áður fyrr
sjaldnast ástæða til að
taka myndir af fólki
við slík störf. Fólk
kærði sig ekki um það)
það vildi vildi helst
vera uppábúið# þvegið
og greitt áður en það
færi fyrir Ijósmynd-
ara. Þetta eru myndir
sem danskur maður
tók norður í Skagafirði
fyrir sosum 40 árum.
lfér sést hvernig maöur er aö
stinga taö út úr fjárhúsi. Mér er
ekki kunnugt um aöramynd af
þeim vcrknaöi. Taöiö er síöan
boriö til dyra. Þar úti biöur
hestur með kerru og taö-
hnausarnir eru settir upp i kerr-
una.
Síöan dregur hesturinn kerruna
út á tún og á þessari mynd sést
þegar veriö er aö steypa eöa
sturta úr kerrunni hlassinu
niður á túniö. Næsta stigiö viö
að þurrka taðiö er aö
hnausarnir eru klofnir i nokkra
sentimetra þykkar flögur.
Siðast liðið sumar var haldin i Sviþjóð norræn
ráðstefna um kvikmyndir i þágu safna og þá
einkum með tilliti til þjóðháttafræði. Á Norður-
löndum eru hugmyndir af þessu tagi ekki nýjar af
nálinni. Hins vegar er mörgu ábótavant i þvi að
söfnum sé gert kleift að taka kvikmyndina i þjón-
ustu sina með þeim hætti, sem starfsmenn þeirra
láta sig dreyma um. Um þessi mál og leiðir til úr-
bóta var þingað.
Vandinn er einkum tviþættur. Skortur á fé og
aðstöðu að sjálfsögðu, samfara skilningsleysi
þeirra sem ráða fjármagninu og svo visst vanda-
mál i samstarfi safna og kvikmyndagerðar-
manna, þar sem hér er um nokkuð sérstakt kvik-
myndaform að ræða.
Einn fjögurra íslendinga á ráðstefnunni var
Árni Björnsson, þjóðháttafræðingur. Árni sagði
frá ráðstefnunni á sinum tima i sjónvarpi, en fær
ekki að láta þar við sitja fyrir ágangi undirritaðs,
sem telur að hér sé þjóðþrifamál á ferð sem beri
að halda á loft uns eitthvað fæst að gert er miði i
framfaraátt. Við gefum Árna orðið, en spjallið
verður síðan fleygað með ýmsum athugasemdum
m.a. byggðum á gögnum frá ráðstefnunni :
Alæta.
„Nú, þaö hefur allt of litiö
verið gert af þessu. Menn hafa
svo mikið horft i kostnað við
þetta. Ég veit ekki hvort það er
að öllu leyti réttmætt. Frá sjon-
armiði safna er ekki endilega
litið á kvikmyndina, sem list-
grein. Ekki skaðar að hún sé
listgrein en það er ekki megin-
sjónarmiðið, heldur að hún sé
viss alæta. Þess vegna ætti að
vera unnt að komast hjá kostn-
aðarliðum sem miðast við þarf-
irlistarinnar. Það hefur i sjálfu
sér verið mikið reynt að bjarga
upplýsingum um gamlar vinnu-
aðferðir.Skriflegar lýsingar eru
til af ansi mörgu en þær eru
aldrei sambærilegar við það, að
sýna þetta á kvikmynd. Ljós-
mynd dugar ekki heldur. Kvik-
myndin er það langbesta, ef
henni er vel beitt.”
„Maður hefur séð t.d. myndir
frá Danmörku, þar sem það lit-
ur einna helst út fyrir að kvik-
myndarinn hafi stillt myndavél-
inni upp á einn stað og svo sé
hún þar. Kunnáttumenn geta
auðvitað beitt kvikmyndavél-
inniá fjölbreyttarihátt. Égheld
að færir kvikmyndamenn geti
beitt kunnáttu sinni til að búa
til, ja viö getum kallað það ólist-
rænarmyndir, sem hafi fyrstog
fremst heimildargildiö i huga.”
Þjóðhættir.
„Ég tel alveg tvimælalaust,
-
að kvimyndin sé besta tækið af
öllu til að varðveita sjónrænar
heimildir um það, sem við köll-
um þjóöhætti, þvi þjóðhættir eru
jú fyrst og fremst daglegt lif.
Sumir halda svo oft að við, sem
erum að safna þjóðháttum, sé-
um að sækjast eftir einhverju
skringilegu og fáránlegu, sér-
vitringum og einhverju sliku.
Þetta ertóm vitleysa. Við erum
fyrstog fremst að sækjast eftir
hinu almenna daglega lifi. Þetta
óvenjulega má auðvitað fljóta
með, og þaö vill oft verða svo a ð
menn hafa gaman af þessum
svokölluðu sérvitringum og
freistast til þess að skrifa eftir
þeim. Nú það þarf kannski ein-
mitt sérvitringa til að hafa
áhuga á þessum gömlum hlut-
um.
Hingað til hefurmaðurorðið
fyrst og fremst að halda sig við
ritaðar heimildir og munnleg-
ar: það sem fólk skrifar og segir
frá. En það vantar sjónina,
myndina af öllu saman. Maöur
getur gert sér hugmynd eftir
skrifaðri heimild, en það er
aldrei það sama og að sjá þetta
á mynd, lifandi mynd,” segir
Arni. (sbr. myndröðina af tað-
verkuninni)
Almennt gildi.
^Finninn Aaltonen hefur gert
grein fyrir gildi kvikmyndar-
innar fyrir þjóðháttafræðina
þannig: „Hreyfing og hljóð
kvikmyndarinnar sér um að
Árni Björnsson i Eldgjá. — Árni hefur starfað
við þjóðháttadeild Þjóðminjasafns íslands
siðan 1969.
Rœtt við
Árna Björns-
son hjó þjóð-
háttadeild
Þjóðminja-
safnins
um gildi
kvikmynda
fyrir söfn og
þjóðhœtti
vinnulagið varðveitist, hrynj-
andi hreyfinganna, söngvar og
þjóðlög, ásamt mállýskum, —
ölluþessu heldur kvikmyndin til
haga eðli sinu samkvæmt. ” Enn
fremur leggur Aaltonen áherslu