Vísir - 20.09.1977, Blaðsíða 11

VISIR Þriðjudagur 20. september 1977
11

kaldara sem von er til. Þeir eru á
gigtarþinginu sinu, læknarnir og
kannski f inna þeir til gigtarfloga i
vestangarranum. Sú var að
minnsta kosti tiðin, að gigtar-
skrattinn fylgdi.veðrunum, kom
jafnvel á undan þeim sem fyrir-
boði. En þá voru húsin okkar lika
mikið til óupphituð, lek og óvist-
leg, enda mátti segja, að i
sveitunum væri þá gigtarþing
árið um kring. Vestanvindurinn
blandar sér í iþróttamálin á Nes-
kaupstað og skorar þar sigur-
mark i fótbolta. Það er ekki i
fyrsta skipti sem hann hrósar
sigri. Rdska frumsýnir i dag
kvikmyndina sina um Ólaf lilju-
rós og huldukonurnar. Vel á
minnst ef huldufólk er ennþá til
þá er það ábyggilega búið að fá
iþróttadelluna og gónir á knatt-
spyrnu i sjónvarpinu sinu um all-
ar helgar. Það hefur nefnilega
alltaf gert allt eins og við i
mannabyggðum. í dag hefur
Ólafur okkar framsóknarrós
ákveðið að reisa tvö fangelsi og
jafnvel hið þriðja á Akureyri til
að halda jafnvægi i (tugthús)-
byggö landsins. Talningu er að
ljúka i Noregi, kratarnir unnu.
Við nánari athugun unnu hægri-
menn.
Miðvikudagur 14. september. Við
nánari athugun unnu kratarnir i
Noregi, eftir að týndum umslög-
um hafði verið kippt ofan Ur hill-
um. í dag er lægðin gengin fram
hjá okkur og reyki leggur beint
upp I loftið I höfuöborginni og sól-
in skín en loftið er kalt og laufin
eru alltaf að sölna i görðunum.
Stofnar og rætur mergsjúga þau
og bUa sig sem best undir f rostin i
vetur. Svo er best að losa sig við
laufin sem fyrst til þess aö þau
hjálpi ekki stormunum að lim-
lesta trén i vetur. Réttireru i full-
um gangi og milljón sauðfjár er
nú að ganga sin siðustu spor.
Náttúran er miskunnarlaus en
leggurskepnunum þó þá likn með
þraut að vita ekki örlög sin fyrir
eins og hinn áhyggjufulli herra
jarðarinnar gerir, til dæmis
Schleyer hinn þýski.
Fimmtudagur 15. septemberÞað
er bjart og kyrrt i Reykjavik,
tveggja stiga hiti i lofti klukkan 3
um nóttina, en þegar liður á dag-
inn, fer hann að þykkna upp með
suðaustananda. Kannski fer nú að
hlýna ef hæðin yfir austurlandi
þokaðist suður yfir Bretlandseyj-
ar eða Norðursjó, en lægðir stað-
næmdust við Suður-Grænland.
Sh'ku þrýstifari fylgir oftast blitt
og hlýtt veður hjá okkur með
vindum frá Evrópu, jafnvel frá
sólarströndum Spánar. Kannski
finnum við rommlykt ef við hnus-
um í landsuður. í sólskininu
norður af okkur er landhelgis-
gæslan að athuga hafisinn. Hann
ætti reyndar enginn að vera á
þessum árstíma. En á Vest-
fjarðamiðum reynist vera tals-
verður slæðingur sem gerir sig
liklegan að reka yfir loðnuslóðir.
Á þessu ári hefur annars sama og
enginn hafis komiö upp að landi,
og vitanlega gleður það undir-
ritaðan sem spáði isleysi I fyrra-
haust. Þetta er niunda árið sem
hann spáir um is. Einu sinni mis-
tókst honum illa það var 1972 þeg-
ar illa leit út haustið á undan en
þrálátir suðaustanvindar um
veturinn sneru dæminu við. Við
sliku segist spámaðurinn reyndar
ekki geta neitt gert, hann verði
alltaf að reikna með meðalvind-
um yfirárið og ef það bregðist, þá
fari spáinivaskinn.En sem betur
fer hefur vindafarið verið nálægt
meðallagi öll hin árin nóg til þess
að spáin hefur verið sæmileg i
átta skipti, mikill Is þegar hann
átti að vera og litill þegar honum
var ætlað það. Svo sjáum við til,
hvað verður hægt að reikna út úr
Jan Mayen-hitanum I sumar og
haust um horfur fyrir næsta ár.
Föstudagur 16. september.NU er
vindurinn orðinn hlýrri meö suð-
austan áttinni, 10 stiga hiti, að-
eins dropar, skýjað að mestu eins
og oftast er i þessu Evrópulofti,
en sér þó i himinbláma ööru
hvoru. 1 dag er ég að kenna
landafræðistúdentunum um
himinblámann. Hvað veldur hon-
um? Af þvi er dálitil saga. Við at-
hugum fyrst sólskinið sem fossar
hvitt inn i gufuhvolfið. Auk þess
er útfjólublátt sólskin, sem er
ósýnilegt og með afar stuttum
bylgjum, styttri en 4 tiuþúsund-
ustu úr millimetra. Þá er inn-
rauða sólskinið sem er lika ósýni-
legt, en með lengri bylgjum en 7.5
tiuþúsundustu úr millimetra.
Sýnilega ljósið er sem sagt þarna
ámillibylgjustystu geislarnireru
bláir en þeir bylgjulengstu rauðir
og svo allir regnbogans litir þar á
milli en saman mynda þeir hvitt
ljós. Þegar kemur inn I gufuhvolf-
ið,rekst ljósiðá atóm loftsins sem
sundra geislunum aðnokkru leyti
til allra átta, bæði út í geiminn og
til jarðar. Heiði himinninn verður
sem sagt dálitið lýsandi. En viti
menn. Atómin sundra miklu
meira bylgjustystu bláu geislun-
um en þeim bylgjulengri rauðu.
Þess vegna sýnist himinninn lýs-
andi blár. Geislarnir sem brjótast
i gegn beint frá sól, innihalda þvi
meira rautt ljós en eðlilegt er,
sólin verður rauðleit og allt sem
hún skin á, ský og jöklar einkum
þókvölds og morgna, þegar geisl-
ar þurfa að brjótast lengri leið
gegnum loftið. — Mikil er bú-
sældin nærri þvi of ipikilþegar
við erum búnir að veiða mun
meiri þorsk en hyggilegt er talið.
Annan daginn i röð koma 2000
tunnur sildar á land. Vilhjálmur
Þ. er áttræður i dag, glaöur og
áhugasamur eins og fyrr, og
skoðarnú Frakkland I haustbliðu,
leitandi og fordómalaust.
Laugardagur 17. september. Enn
er Evrópuvindurinn i algleym-
ingi, þoka i lofti og úðavottur hiti
vel i meðallagi. Rigning hefur
ekki fallið þessa viku svo teljandi
sé, nema i loftbelgslægðinni á
mánudag og aðfaranótt þriðju-
dags, en þá duttu lika 17.4 milli-
metrar Það nægir samt til meðal-
lags fyrir vikuna. Sólskinið reyn-
istlika hafa veriö i meðallagi eða
vel það, en hitinn er 1.1 stigi lægri
en hann á að sér á þessum árs-
tima. En hitaveitan okkar frá
Evrópu sýndi engin bilunarein-
kenni um helgina, og vonandi
verður næsta vika hlýrri.
Reykjavikurveður vikuna 11. til 17 september 1977
Drkoma Hiti Sólskin
Dagur mm gr.C. klst
Sunnud. 11 0.0 7.8 2.5
Mánud. 12 0.4 8.7 0.0
Þriðjud. 13 17.4 7.2 4.1
Miðvikud. 14 0.0 5.6 8.5
Fimmtud. 15 0.0 6.8 8.5
Föstud. 16 0.0 8.9 1.3
Laugard. 17 0.0 9.0 3.2
Meðaltal 2.5 7.7 4.0
1931-1960 2.4 8.8 3.6
íeikreglur lýðrœðisins eiga að gilda
víðar en á vettvangi stjórnmálanna
Dreifing va Ids
Þessar umræður um kosninga-
skipan og stjórnarskrá sýna okk-
ur þó, að almenningur er vel vak-
andi um stjórnskipuleg réttindi
sin. Menn vita, að lýðræðið
grundvallast á valddreifingu og
valdjöfnun.
Varðveizla frelsisins krefst
þess, að samþjöppun valds, sem
nota má til þv.ingunar, sé eytt eins
og frekast er kostur með þvi að
draga úr völdum einstakra
manna, dreifa völdum meðal
margra og innleiða nauðsynlegt
aðhald. Þetta þekkja menn
gjörla.
Lýöræði í
atvinnulífinu
En gerum við okkur nægilega
skýra grein fyrir þvi, að leik-
reglur lýðræöisins þurfa ekki ein-
ungis að ná til stjórnmálasviðsins
heldur einnig atvinnulifsins, ef
lýðræðinu á ekki að vera ógnað.
Margir viröast álita, að stjórn-
mál og efnahagsmál séu tvennt
ólikt og aðskiliö. Frelsi einstak-
lingsins sé stjórnmálalegt
viöfangsefni en störf hans i
atvinnulifinu viðfangsefni hag-
fræðinnar. Þvi sé hægt að blanda
saman, svo vel fari, ólikum hag-
kerfum og stjórnkerfum. Þetta er
rangt.
Einn kostur
Þeir, sem aðhyllast lýðræði,
sem stjórnskipulag eiga einungis
einn kost, þegar velja á lýðræðis-
þjóöfélagi hagskipulag: Hið
frjálsa markaðshagkerfi.
Ástæðan er einfaldlega sú, að
þetta er eina hagskipulagiö sem
samrýmist lýðræðinu og gengur
hvorki i berhögg viö né tak-
markar með haftareglum það
frelsi, sem lýöræöinu fylgir.
Frjálst efnahagslif er þannig
hluti af almennum mann-
réttindum, hluti af lýðræðinu, og
sjálfstætt markmið i sjálfu sér á
sama hátt og málfrelsi og önnur
mannréttindi. Nokkur dæmi úr
daglega lifinu ætti að gera okkur
þetta ljóst.
Hér gilda
átthagaf jötrar
Lönd, sem meina ibúum sinum
erlend ferðalög og búferla-
flutninga af pólitiskum ástæöum
eru talin skerða lýöræðisleg
réttindi Ibúa sinna. Frjálsir is-
lenzkir fjölmiðlar hafa harðlega
gagnrýnt þá fangabúöastefnu,
sem einkennir kommúnistariki A-
Evrópu og er það vel.
Spurningin er hins vegar, hvort
ekki sé timabært að við Islend-
ingar litum svolitið i eigin barm.
Ferðalög og búferlaflutningar
Islendinga eru ekki bannaðir á
sama hátt og í þessum löndum
heldur torveldaðir með þeirri
haftastefnii, sem rekin er i gjald-
eyrismálum.
Ef við berum okkur saman við
hin lýðfrjálsu lönd Vesturálfu
sem við viljum gjarnan láta skipa
okkur á bekk með, komumst við
ekki framhjá þeirri staðreynd að
hér rikja beinlinis átthagafjötrar
i þessum efnum. Ef ekki væri hér
mjög virkur svartur markaður
með erlendan gjaldeyri, sem að
sumra áliti veltir árlega einum til
tveimur milljörðum króna, kæmu
þessir fjötrar berlega I ljós.
Rökin fyrir hafta-
kerfinu vandfundin
Rikjandi höft i þessum efnum
og varðandi erlendar lántökur og
fjármagnsflutninga hafa veriö
réttlætt vegna svokallaðs skorts á
erlendum gjaldeyri. En þessi
skortur er bein afleiðing haft
anna. Ef verzlun með erlendan
gjaldeyri væri frjáls og verð er-
lendra gjaldmiðla miðaðist við
það að jafnvægi rikti i utanrikis-
viöskiptum og fjármagnsflutn-
ingar og gjaldeyrir til feröalaga
væri auðkeyptur mundi þetta
breytast.
öll skil á gjaldeyri mundu snar-
batna, eftirlit með gjaldeyris-
skilum mundi reynast óþarft og
viðskiptakjör og gjaldeyrisstaöan
mundi batna. Rökin fyrir rikjandi
haftakerfi eru þvi vandfundin.
Þaö sem mig undrar mest er,
að svo viröist sem fjölmargir
háttsettir islenzkir stjórn-
málamenn trúi því raunverulega,
að haftastefnan þjóni þeim til-
gangi að treysta gjaldeyrisstööu
og neiti að horfast i augu við staö-
reyndir.