Morgunblaðið - 14.01.2001, Blaðsíða 6

6 B SUNNUDAGUR 14. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
R
EGLA heilags Jós-
efs var formlega
stofnuð í bænum
Le Puy, í Velay-
héraði í Frakklandi,
hinn 15. október árið
1650, og hugsuð sem
almenn hjálpar- og
verndunarsamtök innan kaþólsku
kirkjunnar þar, en þá hafði tignun
dýrlingsins færst í vöxt. Stofnandin
var franski jesúítapresturinn Jean-
Paul Médaille, sem á trúboðsferðum
sínum hafði orðið vitni að mikilli neyð
alþýðu fólks í kjölfar þrjátíu ára
stríðsins, en það hófst árið 1618 vegna
deilna kaþólskra manna og mótmæl-
enda um rétta trú og stóð til ársins
1648. Ófriðarbálið logaði um alla Mið-
Evrópu og afleiðingar stríðsins urðu
hörmulegar. Médaille langaði að gera
eitthvað til hjálpar. Á sama tíma vissi
hann um sex ungar konur, sem höfðu
áhuga á að ganga í þjónustu kirkjunn-
ar og helga þar líf sitt fátækum og
sjúkum. Médaille lagði málið fyrir þá-
verandi biskup Le Puy, Henri de
Maupas, sem bauð að þær yrðu settar
til þjónustu við munaðarleysingjahæli
þar fyrir stúlkur. Þetta varð ein af
fyrstu reglunum, sem leyfðu að konur
sem ynnu regluheit tækju þátt í sam-
félagsþjónustu út á við. Og biskupinn
ákvað að nefna regluna eftir Jósef,
handverksmanninum og fósturföður
Jesú, sem orð fór af að hefði verið rétt-
vís maður og tillitssamur, ávallt
reiðubúinn að hjálpa.
Á næstu árum breiddist reglan út
um næstum allt Frakkland, og þaðan
m.a. til Ítalíu og Korsíku. En í
Frönsku byltingunni (1789–1799) var
hún lögð af, eignir hennar gerða upp-
tækar, og systurnar neyddust til að
hverfa inn í aðrar trúarreglur erlendis
eða fara til síns heima. Margar voru
hnepptar í varðhald og fimm þeirra
liðu píslarvættisdauða.
Árið 1807 var St. Jósefsreglan end-
urvakin í bænum Saint-Etienne, af St.
Jean Fontbonne, sem í Frönsku bylt-
ingunni hafði verið dæmd til lífláts, en
sloppið naumlega. Og með tímanum
skiptist reglan í nokkrar sjálfstæðar
deildir eða greinar. Fyrstu reglusyst-
urnar sem komu til Norðurlanda voru
í þeirri grein hennar, sem öðlaðist
sjálfstæði árið 1812 í frönsku borginni
Chambéry í Savoy-héraði og kennir
sig við hana (CSJ; stendur fyrir:
Congregatio Sancte Joseph). Greinin
hóf þjónustu í Danmörku 1856, í Sví-
þjóð 1862, í Noregi 1865 og á Íslandi
1896, og varð stærsta systraregla á
Norðurlöndum.
Tignun heilags Jósefs virðist hafa
byrjað meðal Kopta í Egyptalandi á
fyrstu tugöld kristninnar, en vinsæld-
ir þessa alþýðu- og handverksdýr-
lings jukust mjög í iðnþróunarsam-
félagi 19. aldar, ekki síst eftir að
páfinn, sem þá var Píus IX, útnefndi
„heilaga patríarkann Jósef“ verndara
rómverks-kaþólsku kirkjunnar í
heild, 8. desember árið 1870, en fram
að því hafði heilagur Jósef einungis
verið útnefndur verndardýrlingur
Mexíkó (1555), Kanada (1624), Bæ-
heims (1655), trúboðs í Kína (1678) og
Belgíu (1689). Fjölgaði nú verulega í
St. Jósefsreglunni, og voru hópar
sendir til ýmissa landa Evrópu, Am-
eríku og Afríku.
Regla heilags Jósefs skiptist í sex
aðalumdæmi eftir heimshlutum og
löndum. Systurnar á Íslandi hafa æv-
inlega tilheyrt danska umdæminu og
„móðurhúsinu“ í Kaupmannahöfn.
Staðbundnir hópar í hverju umdæmi
eru nefndir systrasamfélög, og eru
þau með sjálfsstjórn og eigin príor-
innu. Fram til ársins 1946 var miðstöð
greinarinnar í Chambéry í Frakk-
landi, en hefur síðan verið í Róm. St.
Jósefsreglan hefur verið ein af öflug-
ari hjálparreglum rómversk-kaþ-
ólsku kirkjunnar og stundað sam-
félagsþjónustu víða um heim.
Fjölmennust var Chambéry-greinin
um miðbik 20. aldar og voru þá í henni
um 5.000 systur, en síðan tók þeim að
fækka, líkt og gerðist í mörgum öðr-
Ólafur H. Torfason: St. Jósefssystur á Íslandi 1896–1996.
Fyrstu St. Jósefssysturnar á Íslandi voru fjórar talsins og stigu á land í Reykjavík af
gufuskipinu Láru, 25. júlí árið 1896. Talið frá vinstri: Systir María Justine, systir
María Ephrem, systir María Thekla og systir María Clementia.
Þann 17. september árið 2000 var af-
hjúpaður minnisvarði á lóð kirkjunnar í
Landakoti, um velgerðarstarf St.
Jósefssystra á Íslandi. Þetta var högg-
myndin „Köllun” eftir listamanninn
Steinunni Þórarinsdóttur. Verkið, sem
er hógvært og látlaust eins og störf
þeirra hafa jafnan verið, er mynd af
konu, gert úr pottjárni og gleri. Grunn-
hugmyndin er signingin.
Morgunblaðið/Golli
Jósefssystur k
Á morgun verður íslenskt þjóðlíf stórum fátækara en
verið hefur síðastliðin rúm 100 ár, því St. Jósefssystur
fara þá alfarnar af landi brott; þær sem enn eru á
Íslandi – systir Emmanuelle, systir Eugenia og systir Henrike –
hafa verið kallaðar heim til „móðurhússins“ í Danmörku, þar
sem miðstöð umdæmis þeirra er. Fyrstu systurnar komu
hingað til lands í júlílok árið 1896, og settu bráðlega á fót þrjú
sjúkrahús og jafnmarga skóla og urðu atkvæðamiklir
brautryðjendur í heilbrigðis- og menntamálum. Hér störfuðu
St. Jósefssystur af ellefu þjóðernum og voru flestar tæplega 50
samtímis, einkum frá Þýskalandi. Hafa samfélög þeirra verið í
Reykjavík, á Fáskrúðsfirði, í Hafnarfirði og Garðabæ. Sigurður
Ægisson rifjar upp sögu þeirra.
J