Vísir - 30.01.1979, Blaðsíða 16

16
Þri&judagur 30. janúar 1979 vism
LIF OG LIST
LfFOGLIST LIFOGLIST LÍF OG LIST LÍF OG LIST
Laugarásbíó:
Dersu Uzala ★ ★ ★ ★
Hið upp-
runanlega og
hið þróaða
Dersu Uzala
Laugarásbió. Sovésk. Argerö 1975. Aöalhlutverk:
Maxim Munzuk, Yuri Solomin. Handrit: Akira
Kurosawa, Yuri Nagibin. Leikstjóri: Akira Kurosawa.
Aö horfa á kvikmynd
eins og Dersu Uzala er
ekki ósvipaö þvi aö lesa
þykka skáldsögu Hin
þétta episka frásögn í
myndmáli Kurosawa er i
senn svo efnisrik,
stilhrein og einföld aö
rúmlega tvær klukku-
stundir i Laugarásbiói
eru eins og margra daga
lestur magnaös skáld-
verks hvaö áhrifamátt
snertir.
Kurosawa er 65 ára
þegar hann gerir þessa
kvikmynd i samvinnu við
sovéska kvikmynda-
fyrirtækið Mosfilm. Þá
haföi hann ekki fengiö
verkefni i heimalandi
sinu, Japan, i fimm ár.
Japanski kvikmyndaiön-
aðurinn var aö miklu leyti
ofurseldur klám- og
skrimslamyndum. Klám-
og skrimslamyndir hafa
aldrei verið deild Akira
Kurosawa.
Kurosawa er umfram
allt húmanisti. Samúöar-
fullt kvikmyndaskáld
sem hefur mannlegt eðli,
styrk og veikleika
manneskjunnar að yrkis-
efni. Stundum vega salt i
þessum skáldskap sið-
feröisleg alvara og sér-
kennileg kimnigáfa.
Kurosawa er einn af fáum
kvikmyndaleikstjórum
sem hafa alveg skýr höf-
Dersu á heimavigstöövum..
undareinkenni, bæöi hvaö
varöar efni og efnistök.
Kurosawa nam á sinum
tima málaralist og mynd-
still hans minnir einatt á
hnitmiöaöa byggingu
málverks, auk þess sem
hann leggur upp úr þvi aö
renna myndavélinni um-
hverfis mótif sitt
Umfram allt hefur hann
öruggt vald á miöli sin-
um, gripur hvergi til
óþarfra bellibragða, gerir
það sem þarf til aö laöa
það út úr myndefni sinu
sem i þvi býr, en ekkert
umfram það.
Allt þetta hefur Dersu
Uzala til að bera.
Viðfangsefnið, — sam-
skipti siðmenntaös land-
könnuðar og veiðimanns-
ins Dersu, náttúrubarns á
túndrum Rússlands, fær
hlýlega, næmlega úr-
... og I heimi siömenningarinnar, þar sem hann er eins
og Marsbúi á jöröunni.
vinnslu. Það er ekki mik-
ið sagt i þessari mynd
' með oröum. Hún tjáir sig
fyrst og fremst i tónlist,
náttúruhljóöum og
magnaöri litkvikmyndun.
Marriö i snjónum, gnauö-
ið i vindinum, niöur '
vatnsins, hljóö dýranna
laða áhorfandann inn i
veröld Dersu, sem land-
könnuöurinn Arsenyev og
flokkur hans eru aö byrja
aö virkja i þágu ,,hins
siömenntaða heims”.
Myndin hefst raunar á
þvi aö Arsenyev kemur á
stað þar sem miklar
framkvæmdir eru i gangi,
— þar sem eitt sinn voru
óbyggðir, veiöistöö og
loks grafreitur vinar hans
Dersu Uzala. Nútiminn
hefur haldið innreiö sina
með tól sin og tæki, en
Dersu er dáinn.
Hann rifjar upp kynni
sin af náttúrubarninu, þá
sérstæðu vináttu sem
myndast milli þessara
tveggja fulltrúa striðandi
heima. Innan „flash-
back” ramma er slöan
episk framvinda.
Persóna Dersu Uzala er
i miðpunkti myndarinn-
ar, og henni gera
Kurosawa og leikarinn
ógleymanleg skil. Minna
veröur úr hinum sviplitla
sögumanni, Arsenyev. En
vináttusaga þeirra, sem
tengist átökum hinna
tveggja heima sem þeir
eru fulltrúar fyrir, er
barmafull af dæmum um
kvikmyndalist þegar hún
nær hvað lengst.
Kvikmyndin um Dersu
Uzala er ómetanleg
tilbreyting innan um það
flatneskjulega léttmeti
Kvikmyndir
Arni Þór-
arinsson
skrifar
sem trónað hefur á tjöld-
um reykviskra bióa und-
anfarið. Og vel aö
merkja, — hún er ekki
leiöinleg. Hún býöur upp
á ljóöræna fegurö og
dramatiska spennu sem
er meira viröi en hundraö
Ókindur eða Bleikir
pardusar, þótt þau kyk-
vendi geti veriö góö til
sins brúks.
—AÞ
Islensk
menningar-
vika í
Malmö
Frá Magnúsi Guömunds-
syni, fréttaritara Visis i
Kaupmannahöfn:
Vikan „Islandska
Kulturdagar” var opnuö
formlega 23. janúar i
Malmö i Sviþjóö. Daginn
áöur hafiö Svend-Eric
Gyhr, aðalkonsúli Islands i
Malmö, opnaö . bóka-
sýningu i rikisbókasafninu.
Óhætt er að segja aö ís-
land veröi miðpunktur at-
hyglinnar i Malmö þessa
daga. þvi aö islenski fáninn
blaktir um alla borgina og
sænsk blöö rita töluvert um
atburöinn.
Viö opnun vikunnar, sem
fram fór I Þjóöleikhúsinu,
flutti Kristinn Hallson
ræöu, en hann var mættur
fyrir hönd islenska
menntamálaráöuneytisins.
— MG. Kaupmannahöfn/ —
KS
íslandsbók
ó þýsku
Iceland Review hefur ný-
lega sent frá sér bók-'Sem
ber heitiö ISLAND — Die
wunderbare Insel im
Atlantischen Ozean.
Hér er um að ræöa þýska
útgáfu bókar, sem áður var
gefin út meö enskum texta
af sama forlagi. Þetta er
almenn kynningarbók um
Island og i henni eru nær 70
ljósmyndir, allar
prentaðar i litum. Efni
bókarinnar er skipt niöur i
nokkra höfuökafla, sem
fjalla um hina ýmsu þætti i
náttúru landsins og at-
hafnalifi þjóöarinnar.
Texta upphaflegu útgáf-
unnar skrifaöi Haraldur J.
Hamar, en hér er textinn i
þýöingu Friöu Sigurösson.
Auglýsingastofan h.f. sá
um hönnun bókarinnar,
sem er 96 blaðsiöur. —SG
Sfórkostleg frétt
Dízzy kemur
tif íslands
Þaö rikir alveg ótrúleg-
ur spenningur i herbúöum
jazzvakningarmanna
þessa dagana. Arangur
margra mánaöa, ef til vill
margra ára tilrauna, er
nú væntanlega aö koma I
ljós. Dizzy Gillespie er
væntaniegur tii iandsins.
Dizzy mun halda aöeins
eina hijómleika i
Háskólabíói þann 12
febrúar n.k.
Látlaus frétta-
tilkynning
Fréttatilkynning Jazz-
vakningar um þennan
tónlistarviöburö er ákaf-
lega látlaus. I henni segir,
að hinn kunni jazzleikari
Dizzy Gillespie sé
væntanlegur til landsins i
næsta mánuöi og muni
hann leika hér á tónleik-
um, o.s.frv. Fyrir okkur
eldri jazzáhugamenn er
þessi frétt litið annaö en
stórkostleg. Enda má
líkja heimsókn Gillespies
viö heimsókn Louis heit-
ings Armstronghér á sin-
um tima, en þá stóöu
jazzáhugamenn hrein-
lega á öndinni af spenn-
ingi.
Snillingur og háö-
fugl
John Birks Gillespie er
frumherju jazzstllsins,
sem nefndur hefur veriö
hinu einkennilega nafni
,,Be-bop”. Tónlist hans og
trompetleikur hefur um
áratugi veriö fyrirmynd
ungra framúrstefnu tón-
listarmanna, og ekki nóg
með þaö — klæöaburöur
hans, skegg, gleraugu og
höfuðfat á timabili, svo-
nefndu bop-timabili,
höfðu gifurleg áhrif á útlit
„boppara” um allan
heim. Ég man meira að
segja eftir nokkrum
ágætum Reykvikingum,
sem voru á sinum tima i
þeim flokki. Dizzy var og
er eipnig þekktur fyrir
það aö taka hlutunum
mátulega alvarlega.
Prakkarastrik hans eru
marg-umtöluö, en eitt
þeirra — framboö til for-
setakjörs i Bandarikjun-
um, mun vera þeirra
frægast.
Erfið byrjun
I byrjun var be-bop
stilnum ekki vel tekið.
Tónlistarmenn töldu
þessa músik vera
ruglingslega og óskipu-
lega, og hinn almenni
áheyrandi i jazzklúbbum
virtist langt frá þvi aö
rfera sáttur viö þessa
nýju tónlist. Fyrsti Dizzy
Gillespie sextettinn meö
Charlie Parker og Milt
Jackson var ekki langlif-
ur, og þótti bægast sagt
lélegur. Dizzy reyndi þar-
■ næst aö sigla meö hljóm-
sveit sina til Evrópu, en
ekki tók betra viö þar —
hann varð „strand” i Svi-
þjóð og litlu munaöi aö
þeir félagar yröu aö
synda heim. Nú borga
sænskir stórfé fyrir aö fá
Dizzy i heimsókn, og fá
hann sjaldnar en þeir
vilja.
Tónlist
Ólafur
Stephen-
sen skrif-
ar um
jazz.
Dizzy blæs — fer ekki troönar slóöir, segir ólafur m.a. I
jazzpistli sinum.
Bye bye blues
John Birks Gillespie er
fæddur i bænum Sheraw i
Suður-Karólinuriki áriö
1917. Faöir hans var mik-
ill áhugamaöur um tón-
list, lék sjálfur á hljóðfæri
og stjórnaöi áhuga-
mannahljómsveit, og
kenndi börnum sinum að
meta góöa tónlist. Þegar
Dizzy var 14 ára gamall
var hann orðinn leikinn
básúnuleikari. En þrem
árum seinna var piltur
farinn aö blása i trompet
og þaö mikið, aö hann
flaug inn i hljomsveit
Teddy Hill.
Arftaki King Olivers
Ariö 1937 tók Dizzy
Gillespie sæti Roy
Eldridge i hljómsveit
Teddy Hill. Þessi hljóm-
sveit var um margt ákaf-
lega merkileg. Hún var
mynduð upp úr leifunum
af hinni þekktu Luis
Russell hljómsveit, en
Russell stofnaði sina
hljómsveit meö þvl að
taka við hljómsveit King
Olivers áriö 1929.
1 hljómsveit Teddy
Hills var Dizzy ákaflega
umdeildur. En leikur
hans vakti gifurlega at-
hygli. Franskur tónlistar-
maöur skrifaði i dagblaö i
Paris um komu hljóm-
sveitarinnar til Frakk-
lands sumariö 1937: „1
hljómsveit Teddy Hill er
ungur trompetleikari,
sem er ákaflega efnileg-
ur. Það er slæmt aö hann
skuli ekki geta leikið inn á
plötur hér lendis.... hann
er vafalaust — ásamt
básúnuleikarnum Dickie
Welis — besti maður
hljómsveitarinnar.
Sérstæður stíll
Trompetleikur Dizzy
Gillespies var snemma
mjög sérstæður. Fyrsta
fyrirmynd hans var
meistari Eldridge, en
Dizzy fór ekki troðnar
slóöir i leik sinum — langt
þvi frá. Eftir leik sinn
með Teddy Hill fór Dizzy
aö leika meö hinum
heimsþekkta hljóm-
sveitarstjóra Cab Callo-
way. 1 þeirri hljómsveit
voru stórar stjörnur á
borð viö „Chu” Berry
„Cozy” Cole og Jonah
Jones.Þegar hlustað er á
gamlar hljóðritanir með
Cap Calloway hljómsveit-
inni, t.d. Bye Bye Blues,
þá má heyra leik Dizzy
Gillespie. A þeirri hljóö-
ritun heyrist greinilega
byrjun þess sérstæöa
stils, sem seinn meir
gerðl Dizzy heimsþekkt-
an.
Beðið eftir
meistaranum
Þegar Jón Múli tók á
móti Louis Armstrong i
Keflavik á sinum tima,
lét hann þess getiö aö
hann heföi beöiö eftir
komu hans i tuttugu ár.
Það eru vafalaust marg-
ir, sem geta sagt eitthvaö
álika i sambandi viö
komu Dizzy Gillespies til
Islands. —OST.
LÍFOGLIST LÍFOGLIST LÍF OG LIST LÍF OG LIST LIF OGLIST