Vísir - 25.02.1980, Qupperneq 8

8
vtsm
Mánudagur 25. (ebrúar 1980
Útgeiandi: Reykjaprent h/f
Framkvæmdastjóri: Davfð Guömundsson
Ritstjórar: ólafur Ragnarsson
Hörður Einarsson
Ritstjórnarfuiltrúar: Bragi Guðmundsson, Ellas Snæland Jónsson.
Fréttastjóri erlendra frétta: Guðmundur G. Pétursson.
Blaðamenn: Axel Ammendrup, Hannes Sigurðsson, Halldór Reynisson, lllugi
Jökulsson, Jónina Michaelsdóttir, Katrin Pálsdóttir, Páll Magnússon, Sæmundur
Guðvinsson. _________
Iþróttir: Gylfi Kristjánsson og Kjartan L. Pálsson.
Ljósmyndir: Gunnar V. Andrésson, Jens Alexandersson.
útlit og hönnun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson, Magnús Olaf sson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson Askrift er kr. 4.500 á mánuöi
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson. innanlands.
Verð i lausasölu
<230 kr. eintakið.
Auglysingar og skrifstofur:
Siðumúla 8. Simar 86611 og 82260.
Afgreiðsla: Stakkholti 2-4, simi 86611.
Ritstjórn: Síðumúla 14, simi 86611 7 linur. Prentun Blaðaprent h/f.
Forsetinn hafl meirlhlutafyigl
Samkvæmt núgildandi lögum getur forseti íslands veriö kjörinn meö t.d. 20% eöa 30%
atkvæöa. Þessu þarf aö breyta og búa svo um hnútana, aö til lögmætrar kosningar þurfi
forsetaefni aö hafa fengiö hreinan meirihluta atkvæöa.
Síðan (sland varð lýðveldi á ár-
inu 1944 hafa frambjóðendur við
kjör forseta Islands aldrei verið
svo margir sem sýnt er, að þeir
verða við forsetakosningarnar á
sumri komanda. Nú þegar eru
komnir fram fimm fram-
bjóðendur. Má ætla, að fjórir
þeirra fái verulegt atkvæða-
magn, og enn geta sigurstrang-
legir frambjóðendur átt eftir að
koma fram. Aður hafa forseta-
frambjóðendur flestir verið þrír,
þ.e. 1952, en þá var frá upphafi
Ijóst vegna fylkingaskipunar um
frambjóðendurna, að hin raun-
verulega barátta um embættið
stóð milli tveggja manna, þótt
allir þrír væru þeir ágætavel til
starfans fallnir.
Á þessari stundu er auðvitað
ógerningur að segja til um það,
hverjir frambjóðendanna hafa
mesta sigurmöguleikana í
komandi f orsetakosningum,
enda kosningabaráttan öll eftir.
En vegna fjölda fram-
bjóðendanna virðist það nú vel
geta gerst samkvæmt núgildandi
reglum um forsetakjör, að at-
kvæði dreifist svo mjög, að
frambjóðandi nái kjöri, þótt hann
skorti mikið á að hafa fylgi
hreins meirihluta kjósenda.
I stjórnarskránni sjálfri eru
þau fyrirmæli helst um kjör for-
seta, að hann skuli vera þjóðkjör-
inn og, að hann skuli kjörinn
beinum, leynilegum kosningum
af þeim, sem hafa kosningarétt
til Alþingis. Við setningu
stjórnarskrárinnar 1944 var það
þannig látið opið til ákvörðunar í
almennum lögum með hverjum
hætti kjör forseta færi að öðru
leyti fram, þ.á m. að setja
ákvæði um það, hvort fram-
bjóðandi þyrfti til lögmæts kjörs
að hljóta hreinan meirihluta, þ.e.
yfir helming greiddra atkvæða,
eða við það yrði látið sitja, að sá
teldist rétt kjörinn, sem flest at-
kvæði hlyti, þótt ekki fengihann
hreinan meirihluta. Niðurstaðan
varð sú við setningu laganna um
framboð og kjör forseta Islands
á árinu 1945, að reglan um flest
atkvæði var valin, og er því sá
möguleiki fyrir hendi, að rétt
kjörinn forseti hafi aðeins fylgi
minnihluta kjósenda t.d. 20%,
30%, eða 40% atkvæða. Þegar er
þessi regla var sett, var mönnum
Ijóst, að hún gæti leitt til óheppi-
legrar niðurstöðu en hún virðist
hafa orðið ofan á, þar sem ekki
hafi tekist samkomulag um
neina þeirra leiða, sem til tals
komu um hreina meirihlutakosn-
ingu. I áliti stjórnarskrárnefndar
innar á Alþingi, sem gerði tillögu
um núgildandi reglu, sagði þann-
ig, að hún væri „flutt í trausti
þess, að þjóðinni tækist að fylkja
sér þannig um forsetaefni, að at-
kvæði dreif ist eigi úr hóf i fram".
A slíka þjóðareiningu virðist nú
því miður alls ekki vera að
treysta í þessu efni frekar en
öðrum. Forsenda núgildandi
reglu er þannig brostin. En með
hliðsjón af eðli okkar þjóð-
höfðingjaembættis er það óeðli-
legt, að þjóðhöfðinginn hafi ekki
hreinan meirihluta kjósenda á
bak við sig. Forseti íslands er
fyrst og f remst sameiningartákn
þjóðarinnar, og sem slíkur verð-
ur hann að njóta meirihluta-
stuðnings. En einnig getur hann á
viðkvæmum tímum haft úrslita-
áhrif í stjórnmálum, einkum við
stjórnarmyndanir, og það er
óviðunandi að slík áhrif séu í
höndum forseta, sem kjörinn er
af minnihluta kjósenda.
Vísir er því þeirrar skoðunar,
að svo beri að búa um hn'útana,
að forseti íslands verði endan-
lega kjörinn af meirihluta
kjósenda, Nærtækasta leiðin
virðist vera sú, að fái enginn
frambjóðenda hreinan meiri-
hluta, sé kosið öðru sinni milli
þeirra tveggja sem flestatkvæði
hafa fengið, og sá frambjóðand-
inn teljíst síðan rétt kjörinn, sem
fleiri atkvæði hlýtur í síðari um-
ferðinni.
Þar sem aðeins þarf einfalda
lagasetningu til þess að koma
slíkri breytingu í kring, er nægi-
legt svigrúm til þess að gera
hana, þannig að hún komi til
framkvæmda við forsetakjörið f
sumar. Að því þarf nú þegar að
vinna.
II
ÞAÐ ÞARF KJARK TIL
AB LEGGJA A SKATTA
- seglr Tðmas flrnason vlðsklptaráðherra
M
„Vísitölukerfiö er aö mlnu
mati eins konar krabbamein i
Islensku efnahagsllfi” sagöi
Tómas Arnason viöskipta-
ráöherra I ávarpi sem hann
flutti á aöalfundi Verslunarráös
Islands á föstudaginn.
Hann sagöi einnig, aö verö-
bólgan væri mesta og örlagarlk-
asta ógæfa sem heföi duniö
yfir Islenskt efnahagsllf og
helstu orsakir hennar á undan-
förnum árum væru tvær olíu-
kreppur, Vestmannaeyjagos og
óraunhæfir kjarasamningar. Nú
væri þjóöarnauösyn aö sam-
komulag næöist milli hinna
sterku samtaka launafólks og
atvinnurekenda.
Um verölagsmál sagöi hann
aö aöhaldssemi i þeim næöi þá
aöeins árangri aö aöhaldssemi
væri beitt á öörum sviöum sam-
timis. Veröhækkunartilefni
heföu hlaöist upp á undanförn-
um mánuöum en samkvæmt
stjórnarsáttmálanum væri gert
ráö fyrir þvi aö athuga sérstak-
lega rökstuddar veröhækkunar-
beiönir, þannig aö verölagiö
gæti gengiö inn I þau niöur-
talningaráform sem rlkisstjórn-
in heföi sett sér. Hann kvaöst
telja llkur á aö veröhækkanir
yröu meiri en 8% fyrir mai-jdnl,
þess vegna yröi mestur vandinn
aö halda sig innan viö 7% mörk-
in 1. ágUst.
Hagkvæm innkaup og
lækkun vöruverðs.
Um lækkun vöruverös sagöi
Tómas, aö mikilvægt væri aö
efla veröskyn almennings, sem
væri brenglaö og mengaö vegna
óöaveröbólgunnar. Verölags-
ákvæöiþyrfti aö hafa þannig aö
I þau hvettu til hagkvæmra inn-
kaupa og greiöa fyrir þvl aö
unnt- yröi aö lækka vöruverö
meö innkaupum I stórum stll.
Þetta mál heföi veriö til um-
fjöllunar I viöskiptaráöuneytinu
og hjá verölagsyfirvöldum um
langa hríö. Verölagsstjóri heföi
gert sérstaka skýrslu um inn-
flutningsverslunina I janUar
1979 og sent hana viöskiptaráöu-
neytinu en slöan heföi máliö aö
mestu legiö niöri.
„Þetta mál hefur veriö kynnt
lauslega fyrir hinu nýja Verö-
lagsráöi og vona ég aö þaö taki
þaö til meöferöar hiö fyrsta.
Mér er kunnugt um aö Félag Is-
lenskra stórkaupmanna og
Samband islenskra samvinnu-
félaga eru reiöubUin til viö-
ræöna um lausn þess ófremdar-
ástands sem rlkt hefur I inn-
flutningsversluninni. Ég tel
eölilegt aö sem fyrsta skref I
málinu veröi verölagsstofnun-
inni faliö aö taka upp formlegar
viöræöur viö innflytjendur um
nauösynlegar ráöstafanir til aö
ná fram lækkun innkaupsverös,
þar sem Utilokaö viröist aö ná
nokkrum verulegum árangri I
þessum efnum nema i náinni
samvinnu viö þessa aöila.
1 samræmi viö þetta hef ég
ritaö verölagsstjóra svohljóö-
andi bréf:
„1 stjórnarsáttmála rikis-
stjórnarinnar eru ákvæöi um aö
stutt skuli aö lækkun vöruverös,
meöal annars, meö þvl aö haga
verölagsákvæöum þannig, aö
þau hvetji til hagkvæmra inn-
kaupum I stórum stíl. 1
framhaldi af samtali er yöur
hér meö faliö aö athuga hvernig
best veröur hægt aö standa aö
framkvæmd þessara mála,
jneöal annars I samráöi viö inn-
flytjendur og samtök þeirra.
Væntir ráöuneytiö þess aö fá
skýrslu um árangur yöar af
þessari viöleitni”.
Misskilin trúgirni
Viöskiptaráöherra kvaöst
hlynntur frjálsri stefnu I verö-
lagsmálum. Prósentureglan
geröi þaö aö verkum aö al-
menningur treysti á forsjá opin-
berra aöila sem væri ekkert
annaö en misskilin trUgirni.
Hann sagöist einnig myndu
leggja áherslu á aö hraöa verö-
lagsákvöröunum þannig aö rök-
studdar veröhækkunarbeiönir
' lægju ekki óeölilegan tlma i
kerfinu. Hann heföi þegar gert
ráöstafanir til aö hægt væri aö
ganga frá slíkum málum án
þess aö rlkisstjórnin þyrfti aö
fjalla um þau. Sama myndi
gilda um gjaldskrá opinberrar
þjónustu.
Hjalti Geir Kristjánsson
spuröi ráöherra, hvort stæöi til
aö breyta lögum um verölag,
samkeppnishömlur og órétt-
mæta viöskiptahætti.
„Þaö veröur nú aö segjast al-
veg eins og er um suma vini1
mlna I rlkisstjórninni, aö þeir
hafa talsvert aöra skoöun á
þessum málum en ég, þannigaö
ég á ekki von á aö þessum
lögum veröi breytt, sagöi
Tómas. „Nema þeir taki sig á,”
bætti hann viö. „Fjármála-
ráöherra hefur nú lýst því yfir,
aö ekki sé hægt aö hækka laun-
in, — svo hver veit.”
Loks benti Tómas á aö rlkis-
sjóöur heföi veriö hallalaus og
meira segja meö afgangi hjá
þeirri rlkisstjórn sem hann sat I
siöast. Þaö heföi veriö vegna
þess aö þeir heföu haft kjark til
aö leggja á skatta, — þaö þyrfti
kjark til þess og enginn skildi
þaö betur en verslunarmenn, aö
debet og kredit yröu aö standast
á.
Tómas Arnason flytur ávarp á aöalfundi Verslunarráös tslands.