Morgunblaðið - 14.11.2001, Síða 2

Kristján G.
Arngrímsson er
doktor í heim-
speki. Hann starf-
ar sem blaðamað-
ur á Morgun-
blaðinu.
2 B MIÐVIKUDAGUR 14. NÓVEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
BÆKUR
hefur orðið áfenginu að bráð. Móðirin
hefur sent hann í fóstur, kannski vegna
veikinda sinna, hún ætlar að sækja
hann en ekkert verður úr því. Í Gang-
andi íkorna lýkur fyrri hluta sögunnar
á því að Sigmar teiknar mynd á mask-
ínupappír af íkorna, strákofa og tjörn,
hann skrifar síðan á blaðið um það sem
hann sér gerast á myndinni og síðan
samsamast hann íkornanum og hverf-
ur inn í myndina. Síðari hluti bókarinn-
ar gerist síðan í heimi íkornans, hann
ferðast inn í skóg, mætir ýmsum dýr-
um og í raun endurspeglar reynsla
íkornans reynslu drengsins í mann-
heimi; hann er einmana og ráðvilltur,
umhverfið fremur fjandsamlegt og í
lok bókarinnar afræður hann að snúa
aftur. Endurkomu hans er lýst á eft-
irfarandi hátt: Hægt og hægt var him-
inninn yfir þeim að ummyndast. Hann
breyttist í krumpaðan maskínupappír,
ljósbrúnan, brunninn á blettum.
Hvergi sást til jaðra. Svo virtist sem
lýst væri með daufeygðu vasaljósi á
bakhlið pappírsins, og tvær klunnalega
teiknaðar fígúrur stigu fram, […] Eld-
bylgja skall á honum, þurrkaði út alla
hugsun.
Draumsólir – (Gangandi íkorni, bls.
118–119).
„Draumsólir“ var einnig upphafs-
orð bókarinnar og vísar til þess þegar
drengurinn er að vakna upp af
draumasvefni. Íkornasöguna má því
allt eins skilja sem draum drengsins
en þó virðist hanga meira á spýtunni.
Næturluktin hefst á orðunum: „Hvar
hefurðu eiginlega verið drengur?“ og
það er Björg sem ávarpar Sigmar. Í
ljós kemur að hann hefur horfið í
rúman sólarhring, hvarf hans inn í
heim íkornans virðist því hafa verið
áþreifanleg fjarvera, eitthvað meira
en draumur sofandi barns. Eldbylgj-
an sem skellur á honum í lok fyrri
bókarinnar vísar til þess að Björg hef-
ur tekið maskínupappírinn með teikn-
ingunni og hent henni í eldinn.
Fyrri hluti Næturluktarinnar tek-
ur við þar sem fyrri hluta Gangandi
íkorna lauk. Sigmar heldur áfram að
lýsa tilbreytingarsnauðri tilveru sinni
hjá Björgu og Ágústi; hann unir sér
við bóklestur, teflir við sjálfan sig og
dundar sér við að tálga út íkorna úr
tré úti í smiðju Ágústar. Enn sem fyrr
er áherslan á innra líf og einsemd
drengsins. Megintími frásagnarinnar
er vetur, það er snjór yfir öllu, kalt og
dauðinn á ferð í tvígang. Á aðfanga-
dag fær Sigmar íkornann sem hann
hafði byrjað sjálfur að tálga úr tré,
fullunnin í gjöf frá Ágústi. Undir lok
fyrri hlutans ákveður Sigmar að hann
ætli að hverfa á brott öðru sinni – og
þetta sinn ætlar hann ekki að snúa
aftur: „Ég held fast um íkornann og
finn lífið í mér færast í hann og svo
rennum við saman. Það brestur í
kvistum. Ég er kominn inn í skóginn,
ég heyri fuglatíst. Ég er aftur orðinn
að íkorna.“ (61) Heimur íkornans í
Næturluktinni minnir um margt á
dýraheim fyrri bókarinnar en margt
er þó breytt. Eflaust má lesa lýs-
inguna á þessum heimi á allegórískan
eða táknrænan hátt og heimfæra upp
á mannheim. Það er undir hverjum og
einum lesanda komið hvernig hann
vill túlka það sem fyrir íkornann ber.
Kannski felast einhverjar vísbending-
ar í bókunum sem íkorninn les (Geð-
bilaðir ferðalangar) og leitar að (Dag-
bók vitfirrings). Eigum við að skilja
það sem svo að Sigmar sé búinn að
missa vitið? Ég læt lesendum eftir að
ráða fram úr þeirri gátu. En það er
ljóst að einhvers konar heimsenda-
stemning ríkir í dýraheimi Nætur-
luktarinnar og í sögulok logar allur
himinninn og eldhafið nálgast íkorn-
ann og félaga hans Nýfundnalands-
hundinn sem eru tveir á báti á flótta
undan eldinum. Það virðist loku fyrir
það skotið að Sigmar/íkorninn eigi
afturkvæmt til mannheima.
Næturluktin er athyglisvert fram-
hald af fyrsta prósaverki Gyrðis El-
íassonar og aðdáendur verka hans
ættu ekki að verða fyrir vonbrigðum
með þessa margræðu sögu. Gyrðir
hefur náð aðdáunarverðum tökum á
sínum látlausa og ljúfsára prósa sem
býður upp á ýmsa skemmtilega túlk-
unarmöguleika. Þótt endalok íkorn-
ans virðast yfirvofandi í lokin er þó
aldrei að vita nema höfundur eigi eftir
að spinna þennan þráð lengra í fram-
tíðinni.
Soffía Auður Birgisdóttir
Soffía Auður Birg-
isdóttir er bók-
menntafræðingur
og stundakennari
í bókmenntum við
Háskóla Íslands. -
Ingi Bogi Boga-
son er cand. mag.
í íslensku og starf-
ar við menntamál
hjá Samtökum
iðnaðarins.
Steinunn Inga
Óttarsdóttir er
bókmenntafræð-
ingur og íslensku-
kennari við
Menntaskólann í
Kópavogi.
Súsanna Svav-
arsdóttir rithöf-
undur og þýðandi
hefur BA-próf í
bókmenntum og
íslensku. Hún hef-
ur starfað sem
blaðamaður,
lengst af á Morg-
unblaðinu.
Einar Falur
Ingólfsson er bók-
menntafræðingur
og með MFA-gráðu
í ljósmyndun.
Hann er mynd-
stjóri Morg-
unblaðsins.
Kristín Ólafsdóttir
er bókmennta-
fræðingur og
starfar sem jafn-
réttisráðgjafi
Kópavogsbæjar.
Fríða Björk
Ingvarsdóttir er
með MA-gráðu í
samtímaskáld-
sagnagerð. Hún
starfar sem blaða-
maður á Morg-
unblaðinu auk
þýðinga og
kennslu.
Hávar Sigurjóns-
son er með MA-
gráðu í leik-
húsfræðum. Hann
starfar sem rithöf-
undur og blaða-
maður á Morg-
unblaðinu.
Hrund Ólafsdóttir
er með MA-gráðu í
almennri bók-
menntafræði. Hún
starfar sem mark-
aðs- og kynning-
arfulltrúi.
Gunnar Hersveinn
er menntaður í
heimspeki og fjöl-
miðlun. Hann
starfar sem blaða-
maður á Morg-
unblaðinu.
Björn Þór
Vilhjálmsson er
að ljúka MA-prófi í
almennri bók-
menntafræði við
Háskóla Íslands.
Skarphéðinn
Guðmundsson er
sagnfræðingur og
starfar sem blaða-
maður á Morg-
unblaðinu.
Helga Kristín
Einarsdóttir er
með MSc-gráðu í
nútímabókmennt-
um og diplóma í
rússnesku. Hún
starfar sem blaða-
maður á Morg-
unblaðinu.
Hildur Loftsdóttir
er kvikmynda-
fræðingur og
starfar sem blaða-
maður á Morg-
unblaðinu.
Skafti J. Hall-
dórsson er með
BA-próf í bók-
menntum og ís-
lensku. Hann hef-
ur skrifað ritdóma
í áratug og starfar
sem deildarstjóri í
Digranesskóla.
Þröstur Helgason
er MA í íslenskum
bókmenntum frá
Háskóla Íslands.
Hann er umsjón-
armaður Lesbókar
Morgunblaðsins.
Erlendur Jónsson
er rithöfundur og
bókmenntafræð-
ingur. Hann hefur
gefið út á annan
tug eigin ritverka.
Erlendur hóf störf
sem gagnrýnandi
við Morgunblaðið
árið 1963.
Ágúst H. Bjarna-
son er doktor í
grasafræði frá
Uppsalaháskóla.
Sigurjón Björns-
son er sálfræð-
ingur og rithöf-
undur og
fyrrverandi pró-
fessor við Há-
skóla Íslands.
Jóhann Hjálm-
arsson skáld er
menntaður í
spænsku og
spænskum bók-
menntum. Hann
starfar sem blaða-
maður á Morg-
unblaðinu.
Sigurður Helga-
son er menntaður
í bókasafns- og
sagnfræði. Hann
hefur starfað við
kennslu og bóka-
vörslu en er nú
upplýsingafulltrúi
Umferðarráðs.
Kjartan Jónsson
er guðfræðingur
og stundar dokt-
orsnám í mann-
fræði. Hann er
framkvæmdastjóri
KFUM og K í
Reykjavík.
Guðbjörn
Sigurmundsson
er með BA-próf í
íslensku og bók-
menntum. Hann
starfar sem kenn-
ari við Mennta-
skólann í Kópa-
vogi.
Sigurður Haukur
Guðjónsson er
fyrrverandi sókn-
arprestur í Lang-
holtssókn í
Reykjavík.
Örlygur Steinn
Sigurjónsson er
BA í íslensku,
heimspeki og próf
í hagnýtri fjöl-
miðlun. Hann
starfar sem blaða-
maður á Morg-
unblaðinu.
Hjörtur Gíslason
er menntaður í ís-
lensku og bók-
menntum. Hann
er fréttastjóri sjáv-
arútvegs- og at-
vinnulífsfrétta á
Morgunblaðinu.
Steinþór
Guðbjartsson er
íþróttafræðingur
frá Manitoba-
háskóla í Winni-
peg í Kanada og
starfar sem blaða-
maður á Morg-
unblaðinu.
Guðmundur
Heiðar Frímanns-
son er doktor í sið-
fræði og deild-
arforseti
kennaradeildar
við Háskólann á
Akureyri.
Katrín Fjeldsted
er læknir og al-
þingismaður.
Sigrún Klara
Hannesdóttir er
doktor í bóka-
safns- og upplýs-
ingafræði og starf-
ar sem forstöðu-
maður Nordinfo
stofnunarinnar í
Helsinki.
Bókagagnrýnendur Morgunblaðsins eru ríflega
þrjátíu talsins, fjölmenntað fólk á öllum aldri og
með reynslu af ýmsum sviðum þjóðlífsins. Þessi
hópur endurspeglar fjölbreytnina sem einkenn-
ir íslenska bókaútgáfu í upphafi nýrrar aldar.
Bókagagnrýnendur
Morgunblaðsins
Jón Þ. Þór er
cand.mag. í sagn-
fræði og doktor í
hagsögu. Hann
starfar sem for-
stöðumaður
Rannsóknaseturs
í sjávarútvegs-
sögu.
Gylfi Magnússon
er doktor í hag-
fræði og dósent
við Viðskipta- og
hagfræðideild Há-
skóla Íslands.
Gísli Sigurðsson
er með MPhil-
gráðu í mið-
aldafræðum.
Hann starfar sem
sérfræðingur á
Árnastofnun.