Morgunblaðið - 02.02.2003, Blaðsíða 2

DAGUR Kári er að teljalöndin sem frumraunhans í gerð kvik-mynda í fullri lengdhefur þegar verið
seld til: Sviss, Austurríki, Ítalía,
Belgía, Holland, Lúxemborg og
Frakkland og svo tekur kvik-
myndamarkaður Berlínarhátíð-
arinnar við. Hann situr á hótelher-
bergi í Rotterdam þar sem Nói
albinói tók ein norrænna mynda
þátt í keppni kvikmyndahátíð-
arinnar sem kennd er við borgina
og hefur vakið mikla
hrifningu. Hann er að
melta öll þessi við-
brögð.
Fyrr í vikunni hafði
Nói albinói unnið tvö-
faldan sigur í Frakk-
landi á Premier
Plans-kvikmyndahá-
tíðinni, þar sem hún
var valin besta mynd-
in og tónlistin, sem
Dagur Kári og Orri
Jónsson, félagi hans í
hljómsveitinni Slow-
blow sömdu, var valin
besta kvikmynda-
tónlistin. Í gær, laug-
ardag, voru Dagur
Kári og framleiðendur
hans í Zik Zak-kvikmyndum svo
mættir til leiks í Gautaborg, á
helstu kvikmyndahátíð Norð-
urlanda; þar tók Nói albinói þátt í
keppninni um bestu norrænu
myndina og spennan að aukast
fyrir verðlaunaathöfnina í gær-
kvöldi. Þrjár keppnishátíðir á
einni viku eru ný reynsla fyrir
ungan íslenskan kvikmyndaleik-
stjóra, sem enn hefur ekki sýnt
frumraun sína á Íslandi. Og hann
getur ekki kvartað yfir þeirri
reynslu.
Bölvun eða ekki bölvun
„Myndin hefur verið frekar
lengi í vinnslu,“ segir hann. „Við
tókum hana 2001 og klippiferlið
var mjög langt, einir níu mánuðir,
og svo tók við mjög langdregið
ferli í framköllun og litgreiningu
þar sem allt gekk á afturfótunum.
Ég var farinn að halda að það
hvíldi bölvun á myndinni. Ég hafði
séð hana fjögur þúsund sinnum og
var orðinn algjörlega ónæmur fyr-
ir því hvernig hún virkar. Núna er
ég í fyrsta skipti að sjá hana með
áhorfendum og viðbrögð þeirra
hafa komið mér afar skemmtilega
á óvart; það er hlegið á réttum
stöðum og fólk er sorgmætt í lok-
in, eins og til er ætlast, þannig að
viðbrögðin eru eiginlega betri en
ég þorði að vona. Þau hafa verið
mjög sterk. Ég held að það hvíli
ekki bölvun á Nóa albinóa.“
Dagur Kári segir að hið langa
klippiferli helgist einkum af því að
myndin sé ekki fyrst og fremst
drifin áfram af „plotti“ eða sögu-
fléttu. „Hún er frekar samansafn
af hugmyndum en sterkur sögu-
þráður. Af því leiddi að í rauninni
gátum við raðað henni upp á ótelj-
andi vegu. Við prófuðum ýmsa
möguleika og kannski má segja að
við höfum lent í ógöngum vegna
míns reynsluleysis; þetta er jú
fyrsta bíómyndin mín í fullri
lengd. Fyrst klipptum við hana
saman eftir handritinu. Þá fyllt-
umst við örvæntingu, ég og Daniel
Dencik, klipparinn minn, því okk-
ur fannst myndin bæði löng og
leiðinleg, og fórum í mjög róttæk-
ar breytingar á uppbyggingunni.
Svo vorum við svo heppnir að hafa
Valdísi Óskarsdóttur sem ráð-
gjafa. Hún horfði á allar þessar
útgáfur sem við höfðum klippt
saman af myndinni og sagði: Hvað
eruði að pæla? Þið voruð með
rétta útgáfu strax í fyrsta klippi
og ef þið setjið hana saman þannig
núna verður hún ekki þrír tímar
heldur einn og hálfur af fínum
strúktúr. Við gerðum eins og hún
sagði og hún reyndist hafa hárrétt
fyrir sér. Myndin varð því í upp-
byggingu eins og handritið gerði
ráð fyrir en atriðin voru þá orðin
miklu knappari og hnitmiðaðri.
Það var auðvitað jákvætt fyrir mig
að fá þannig staðfestingu á því að
handritshugsunin var rétt.“
Mitt á milli raunveruleika
og fáránleika
Hver er kveikjan að sögunni um
Nóa albinóa?
„Hún er dálítið sérkennileg.
Þessi persóna er miklu eldri en
áhugi minn á kvikmyndum. Hún
fæddist í huganum
þegar ég var ungling-
ur og ég fór að safna
hugmyndum um hana.
Þá vissi ég ekkert
hvað ég myndi gera
við Nóa, hvort hann
yrði teiknimyndasaga
eða smásaga eða
hvað. Það var svo
ekki fyrr en þegar ég
löngu síðar hafði lokið
námi í kvikmynda-
gerð að ég sá að ég
var með nóg efni í
bíómynd. Staðreyndin
er sú að ég fæ aldrei
heildstæða hugmynd
að sögu; ég fæ
kannski eina hug-
mynd um persónu og held áfram
að safna fleiri hugmyndum og
kringumstæðum og smáatriðum
um hana. Svo þegar ég er kominn
með ákveðið magn af slíku hráefni
get ég farið að reyna að raða at-
riðunum saman í sögu.
Ég er alinn upp í borg og hef
aldrei búið á afskekktum stað eins
og myndin lýsir. Mín ætlun var
ekki að birta raunsæja mynd af
því hvernig er að búa í smáþorpi
úti á landi á Íslandi. Ef ég vildi
birta slíka mynd snerist aug-
ljóslega allt um sjávarútveg, en í
Nóa albinóa sýni ég ekki einu
sinni höfnina. Ég reyni að skapa
minn eigin heim sem er bara til í
bíómyndinni, en er ekki að fást við
samfélagsleg vandamál. Ég er
ekki að skapa raunveruleika og
heldur ekki fáránleika en vil
gjarnan vera einhvers staðar mitt
á milli. Nói albinói gerist í ein-
angruðu þorpi á hjara veraldar
þar sem titilpersónan er eins kon-
ar vandræðaunglingur, bakar
vandræði hvar sem hann kemur
og rekst á veggi sem stigmagnast
upp að ákveðinni lausn í lokin.“
Það hljómar nú svolítið eins og
einhvers konar söguflétta þrátt
fyrir allt?
„Já, þegar allt er komið saman
býr myndin yfir einhverjum drög-
um að plotti, en það er hins vegar
ekki þannig sem ég vinn handritið.
Ég byrja ekki á plotti heldur smá-
atriðum og þegar þau eru orðin
tvö þúsund get ég spunnið rauðan
þráð til að hengja þau á.“
Og þessi kveikja, grunn-
hugmyndin sem fæddist fyrir
svona löngu síðan, hver var hún?
„Fyrst og fremst þessi karakter,
sem að ytra útliti og innra eðli er
öðruvísi en allir aðrir og lifir í ein-
angruðum heimi.“
Ísland er of raunverulegt
Og þegar þú ert núna byrjaður
að fá viðbrögð, ekki íslensk við-
brögð heldur erlend, við þessari
persónu og þessum heimi, hvernig
eru þau?
„Allir spyrja hvort myndin sé
sjálfsævisöguleg. Ég svara því
neitandi. Fyrir mér er hún algjör
skáldskapur.“
En áttarðu þig á því sjálfur
hvers vegna þig langaði til að búa
til mynd um svona manneskju sem
er öðruvísi en allir aðrir?
„Sjálfsagt er það mjög marg-
þætt. Ég hef komist að því að það
hentar mér betur að vinna erlend-
is, ekki á Íslandi, vegna þess að ég
þekki tungumálið og aðstæðurnar
of vel. Mér finnst þægilegt að hafa
vissa fjarlægð á hvorutveggja, ein-
mitt til að geta skapað minn eigin
Dagur Kári Pétursson
2 B SUNNUDAGUR 2. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
NÓI albínói er afar íslensk mynd. Ekki
er nóg með að hún sé tekin á Íslandi
og leikin á íslensku – þrátt fyrir er-
lenda fjármögnun að hluta – heldur er
yrkisefni leikstjórans rammíslenskt.
Án þess að gott sé að gefa of mikið
upp um söguþráðinn, fjallar myndin
um einangrun, vetrarhöft og ein-
kennilega yfirvegaða einsemd, efni
sem Íslendingar kannast allir við frá
einhverri hlið.
Söguhetjan er Nói, ungur maður
sem allajafna ætti að eiga framtíðina
fyrir sér, alinn upp undir bröttum fjöll-
um fyrir vestan. Sú mynd sem dregin
er upp af ungum Íslendingum hér er
býsna ólík því sem sést hefur í ís-
lenskum bíómyndum síðustu ár. Þar
er hraðinn gjarnan fyrirferðarmikill,
borgarlífið, skemmtanir, ævintýri og
flótti. Í Nóa albínóa ríkir hægagang-
urinn. Veturinn er langur í litlu þorpi
vestur á fjörðum, tilbreytingarleysið
er áþreifanlegt, en innra með Nóa
bærist þó líf. Jafnvel von. Kannski
draumar.
Það er áferðin sem næstum býr til
myndina, eins og í fyrri verkum Dags
Kára. Gólfteppin, veggfóðrið, gömlu
útvarpstækin, lopahúfurnar, blóðmör-
inn, úr öllu þessu er byggð veröld sem
er eins og hljóðeinangrað herbergi í
veruleikanum. Persónurnar passa
misvel inn í þennan undarlega kima,
sumir eru þar af gömlum vana eins
og hver önnur húsgögn, aðrir finna
sig ekki eins vel og vilja burt. Langar
kannski að laumast bara á brott í
skjóli nætur, ekki endilega með látum.
Eða hvað er það sem heldur í mann á
staðnum sem hefur fóstrað mann alla
tíð? Hlýjan? Kunnugleikinn? Frið-
sældin? Ekkert af þessu? Hægt er að
lesa slíkar spurningar út úr myndinni.
Og ýmislegt fleira.
En um leið og myndin um hinn
bráðskýra Nóa er svona íslensk, ætti
hver sem er, hvar sem er, að geta
fundið til með fólkinu sem hún fjallar
um. Bæði með þeim sem hafa fundið
sig – og hinum sem örlögin hafa út-
hlutað erfiðum stað.
Hin yfirvegaða einsemd
Hvernig mynd er þessi Nói albínói sem vekur svo mikla athygli í útlöndum?
Sigurbjörg Þrastardóttir sá hana á forsýningu í London og er því ein fárra Ís-
lendinga sem geta svarað spurningunni – án þess að gefa upp of mikið.
sith@mbl.is
Ungur utangarðsmaður (Tómas Lemarquis) á hjara veraldar.
Nói albínói Reyni að skapa
minn eigin heim