Morgunblaðið - 02.02.2003, Blaðsíða 10

Sannleikurinn um svika-
hrappinn Abagnale
Spielberg-myndin
Catch Me If You
Can frumsýnd hér-
lendis um helgina.

ENGINN bilbugur er á meist-
ara Robert Altman, sem verð-
ur 78 ára í næsta mánuði. Hinn
aldni leikstjóri hefur nú tilkynnt
næsta bíómyndaverkefni sitt,
spennumynd með ívafi skop-
ádeilu um vægðarlausan lista-
heim New Yorkborgar og heitir
Ultraviolet. Áður en hún fer í
tökur lýkur Altman þó við sjón-
varpsmyndina Mata Hari þar
sem Cate Blanchett leikur hinn
sögufræga njósnara. Ultraviolet mun vera hóp-
saga á borð við Nashville. Balletmynd Altmans,
The Company með Neve Campbell og James
Franco, er nú í eftirvinnslu. Vinur Altmans, leik-
stjórinn Paul Thomas Anderson (Boogie Nights,
Magnolia) segir um þessi miklu afköst að öldung-
urinn búi yfir orku tvítugs manns og veðjar á að
hann verði enn að gera bíómyndir hundrað ára.
Altman ekki uppgefinn
Robert Altman:
Aldrei duglegri.

LEIKSTJÓRINN David
Fincher er þekktastur fyrir
myrkar og ögrandi myndir á
borð við Seven og Fight Club,
en hyggst nú færa sig yfir í sól-
skinið. Hann hefur undirritað
samning um að leikstýra mynd-
inni The Lords of Dogtown,
eins konar þroskasögu af vett-
vangi rúlluskautafólksins sem
setur mjög svip á Venice-
ströndina í Kaliforníu. Þessi
rúlluskautakúltúr er nú undir smásjá Hollywood eft-
ir velgengni heimildamyndarinnar Dogtown and Z-
Boys um sama efni í fyrra og munu a.m.k. tvær
aðrar rúlluskautamyndir í uppsiglingu vestra.
Fincher stekkur semsagt á þessa lest áður en hann
tekur til við Mission: Impossible 3 á næsta ári.
Fincher á rúlluskautum
David Fincher:
Séð til sólar.

SÁ góði leikari Morgan
Freeman er býsna vanur því að
leika lögreglumenn og heldur
uppteknum hætti í myndinni
Freedomland sem breski leik-
stjórinn Michael Winterbott-
om (24 Hour Party People)
gerir eftir samnefndri skáld-
sögu Richards Price. Freeman
rannsakar í myndinni þá full-
yrðingu hvítrar konu að blökku-
maður hafi rænt dóttur hennar
til að fela þá staðreynd að barnið er dáið, en einnig
kemst blaðakona á sporið. Julianne Moore mun
leika hitt aðalhlutverkið.
Freeman í Freedomland
Morgan Freeman:
Enn að löggast.

Ég elska verk þín eða I Love
Your Work heitir dramatísk
mynd sem er samin og leikstýrt
af Adam Goldberg, en aðal-
hlutverkin leika Giovanni Ribisi,
sem lék með Goldberg í Saving
Private Ryan, og Christina
Ricci. Myndin, sem fer senn í
tökur, fjallar um kvikmynda-
stjörnu sem glutrar niður ferli
sínum, og er önnur myndin sem
Goldberg leikstýrir; frumraunin
hét Scotch and Milk. Aðrir í leikhópnum eru
Franka Potente, Vince Vaughn, Joshua Jackson
og Jason Lee, og þá mun rokkaranum Elvis Cost-
ello bregða fyrir í aukahlutverki.
Ribisi og Ricci fá verk að vinna
Giovanni Ribisi:
Stjarna hrapar.
ÉG lít í anda liðna tíð ogminnist þess tíma þegarallt að tíu kvikmyndahús
voru starfandi á Stór-Reykjavík-
ursvæðinu. Þau höfðu öll eigin
viðskiptasambönd og keyptu inn
myndir sínar sjálfstætt. Lengi
vel réðu þau aðeins yfir einum
sal hvert, einu tjaldi, en svo hóf
fjölsalamenningin innreið sína.
Nú eru kvikmyndahúsin færri en
stærri og flest í úthverfunum.
Samt má segja að um raun-
fjölgun sé að ræða þegar miðað
er við þann fjölda sýningartjalda
sem þessi bíó ráða yfir. Gömlu
bíóin fluttu myndir sínar hingað
oftar en ekki seint og um síðir;
biðin eftir nýjum bíómyndum
gat orðið nokkur ár. Nú fáum við
nýjar myndir glóðvolgar úr
framleiðslunni á svipuðum tíma
og önnur Evrópulönd og stund-
um meira að segja á undan þeim.
Þetta er sannarlega ánægjuleg
þróun. Að auki eru nýju bíóin
mun betur tækjum búin og hæg-
indin eins og í sjónvarpsstofum á
ríkmannlegustu heimilum.
Holdið og andinn
Þá er aðeins eftir að nefna eitt
meginatriði í þeirri þróun sem
orðið hefur á íslenskum bíó-
markaði á hraðfleygum tímum:
Úrvalið af bíómyndum hefur
sjaldan eða aldrei verið minna.
Allar framfarir í sýningartækni
og líkamlegum aðbúnaði bíó-
gesta verða að aukaatriði and-
spænis þessari staðreynd. Við
fáum nýrri myndir, betri mynd-
og hljómgæði, þægilegri sæti en
fátæklegra, einhæfara úrval af
þeirri vöru sem mestu máli
skiptir, kvikmyndunum sjálfum.
Við fáum í reynd aðeins fleiri
tækifæri til að sjá nýjustu amer-
ísku afþreyingarmyndina í fleiri
sætum á fleiri tjöldum, í betri
sætum og á betri tjöldum. Ég
tek fram strax að það sem hér
fer á eftir er ekki til marks um
að mér finnist allar amerískar
bíómyndir vera lélegar. Að sjálf-
sögðu berast hingað fjölmargar
úrvalsmyndir að vestan; umfjöll-
unarefnið er skortur á myndum
úr öðrum áttum.
Fjölsalafábreytnin
Víkverji Morgunblaðsins vek-
ur máls á þessu efni fyrir viku
og í fyrra skrifaði ég á þessum
stað hugleiðingu um afleiðingar
þess að Háskólabíó hvarf af
markaði sem sjálfstætt rekið
kvikmyndahús og í reynd réðu
hér tvær bíóblokkir lögum og
lofum; þar er enn þá ein und-
antekning, sem betur fer: Laug-
arásbíó, sem þó sýnir ekki nema
annað slagið eigin myndir. Mér
fannst þá rétt að bíða og sjá
hvort þessar stóru blokkir
myndu ekki í krafti sinnar sterku
stöðu auka framboð og úrval af
kvikmyndum víðar að en frá
Hollywood. Þá væru góðar vonir
bundnar við kvikmyndaklúbba
beggja blokka, Film-Undur hjá
SAM-bíóunum og 101 Bíófélag
hjá Norðurljósum. Nú þegar
virðist það síðarnefnda vera
sofnað, ef ekki dáið, og starfs-
maður þess hættur. Film-Undur
heldur enn uppi áhugaverðum
sýningum í Háskólabíói en mætti
að ósekju auka framboðið. Raun-
ar má segja að í Háskólabíói sé
það litla úrval af öðruvísi mynd-
um sem hingað berst; þær áttu
stöku sinnum einnig skjól í
Regnboganum en svo er ekki
núna. Þegar ég skrifa þennan
pistil tel ég bíómyndir í boði á al-
mennum sýningum á höfuðborg-
arsvæðinu: 16 bandarískar
myndir, og, í Háskólabíói, tvær
íslenskar, ein þýsk og ein ensk,
sem reyndar er óvenju gott.
Staðreyndin er hins vegar sú að
fyrir utan Film-Und eru það tvö
sjálfstæð fyrirtæki, sem leggja
til flestar þessara mynda. Ef
ekki væri fyrir Góðar stundir,
fyrirtæki Friðberts Pálssonar, sem
stundum fær inni með öðruvísi
úrvalsmyndir og kvikmyndahá-
tíðir hjá blokkunum, og Íslensku
kvikmyndasamsteypuna, fyr-
irtæki Friðriks Þórs Friðrikssonar,
sem nýlega hóf innflutning á for-
vitnilegum gæðamyndum, væri
enn fátæklegar um að litast á ís-
lenskum bíómarkaði.
Víkverji segir í pistli sínum að
fjölsalabíó geri jafnan út á
„stærstu myndir hverju sinni“ og
sannarlega er sú raunin hér-
lendis. En erlendis er því alls
ekki alltaf þannig farið. Bíóin
geta, ef þau vilja, hæglega lagt
a.m.k. einn af sínum mörgu söl-
um, undir fastar sýningar á öðru-
vísi myndum en þeim „stærstu“,
sem reyndar eru stundum
minnstar allra. Það er einnig
merkilegt að þær myndir sem
bíóin auglýsa sem mest, með
heilsíðum og hálfsíðum, eru yf-
irleitt amerísku „stórmyndirnar“
sem minnsta auglýsingu þurfa.
Þeim örfáu af öðrum uppruna,
sem þó fara fyrir náð uppá tjald,
er mestanpart laumað þangað,
næstum í kyrrþey. Heillum
horfnar hálfvitamyndir, sem
meira að segja Ameríkanar fúlsa
við, eru hér kynntar og auglýstar
sem stórvirki.
Víkverji segir að eina leiðin til
að breyta þessu ástandi sé nýtt
bíóhús með nýjar áherslur og
þar þurfi að koma til öflugur
fjárstuðningur, opinberra aðila
og/eða einkaaðila. Víkverji hefur
sem sagt gefist upp á að bíða eft-
ir bíóblokkunum tveimur og lái
honum hver sem vill. Á daginn
hefur því miður komið að þessar
tvær blokkir virðast ekki hafa
áhuga, metnað eða getu til að
nýta sinn mikla fjölda sýning-
artjalda til að auka fjölbreytni og
úrval kvikmyndaframboðsins.
Hvernig væri nú að Reykja-
víkurborg gerði sitt til að auðga
miðbæinn af annars konar mann-
lífi en því sem þrífst á nýjum bar
eða veitingahúsi, sýndi í verki
áhuga sinn á menningarlífinu þar
með því að bjarga sögufrægu
kvikmyndahúsi sem enn stendur
og hún hefur ekki breytt í bíla-
stæði, öfugt við Stjörnubíó?
Austurbæjarbíó er kjörinn vett-
vangur fyrir nýtt bíó með nýjar
áherslur á gömlum grunni, ekki
síst ef tengja mætti rekstur „ci-
nemateks“ Kvikmyndasafns Ís-
lands þar inn. Væri þetta ekki
verðugt samstarfsverkefni borg-
ar og ríkis í þágu vinsælustu og
kannski, þar af leiðandi, mik-
ilvægustu listgreinar okkar
tíma?
Skammsýni –
ekki framsýni
Fyrir kemur að ég fæ hring-
ingar frá vinum og kunningjum,
fullorðnu fólki sem vill fullorðnar
myndir, vandaða, umhugs-
unarverða skemmtun þar sem
fleira er lagt til málanna en „fuck
you“. Þetta fólk spyr: Hvað ætti
ég að sjá í bíó? Með hverju mæl-
irðu? Ég sæki Moggann og
skanna bíóauglýsingarnar. Þegar
við höfum rennt yfir þær fáu úr-
valsmyndir sem enn eru í boði og
viðkomandi er fyrir löngu búinn
að sjá er, eins og Víkverji benti
á, fátt annað að segja en:
En þú getur séð The Hot
Chick á þremur tjöldum.
Á hinum enda línunnar heyrist
ekki:
Vá, en æðislegt!
Og ekkert verður úr bíóferð.
Sjónvarpið sigrar.
Íslensku bíóblokkirnar eru
ekki aðeins að vanrækja þennan
markhóp fullorðins áhugafólks
um góðar kvikmyndir, fjöl-
breyttar að efni og aðferð og af
ólíkum uppruna. Þær eru ekki
síður að láta framtíðina framhjá
sér fara. Þær eru að eyðileggja
langtímamarkað sinn fyrir heilu
kynslóðirnar. Flestir, og vonandi
allir, vaxa uppúr The Hot Chick,
The Transporter, Juwanna Man
og Jackass, The Movie. Þeir, sem
nú hafa gaman af slíkum mynd-
um, munu þegar þeir eldast láta
sér nægja að sitja heima og
horfa á sjónvarpið ef fátt annað
er í boði í bíóunum en The Hot
Chick IV, The Tranporter Ret-
urns, Juwanna Older Man og
Jackass, The Next Movie. Í stað
þess að rækta upp alvöru kvik-
myndaáhugafólk til framtíðar
einbeita bíóin sér að skamm-
tímagróða á unglingum. Það er
skammsýni.
Menningarleg
einstefna
Fátæktin á íslenskum kvik-
myndamarkaði hefur smám sam-
an orðið skelfileg og skamm-
arleg. Ameríska einstefnan hefur
valdið því að heilu menning-
arsvæðin eru horfin úr vitund ís-
lenskra bíógesta. Við vitum ekk-
ert um það mannlíf sem lifað er í
kvikmyndum flestra Evrópu-
landa, hvað þá fjarlægari heims-
álfa eins og Asíu, Afríku, Suður-
Ameríku. Við vitum hins vegar
allt um amerískt mannlíf, frá fá-
tæktarhverfum til allsnægta-
samfélags. Svo mikið vitum við
um amerísku og Ameríkana að
ýmsar viðmiðanir okkar eru ekki
lengur íslenskar; þær eru amer-
ískar. Hugsun ungra kynslóða er
meira og minna orðin amerísk;
það birtist ekki aðeins í orða-
forða, heldur hugmyndalífi og
hegðun. Þetta stafar auðvitað
ekki aðeins af kvikmyndum; or-
sökin hvílir í öllu fjölmiðlaum-
hverfi okkar. En kvikmyndirnar
eru sterkur miðill og áróð-
ursmaskínan í kringum þær er
fyrst og síðast amerísk. Afleið-
ingar amerísku einstefnunnar
eru því ekki aðeins menningarleg
einangrun heldur einnig sam-
félagsleg umbreyting.
Ofurvaldi amerísku bíómynd-
arinnar á Íslandi hefur ekki verið
mætt með tangarsókn bíómynda
frá öðrum menningarsvæðum.
Sérhæfðum sýningum á kvik-
myndavikum og kvikmyndahá-
tíðum hefur fækkað jafnt og þétt,
en þá sjaldan þær eru haldnar af
viti og metnaði stendur ekki á
þakklátum áhorfendum, sam-
anber spænsku kvikmyndahátíð-
ina í fyrra og þá frönsku sem er
nýafstaðin. Kvikmyndahátíð í
Reykjavík, elsta kvikmyndahátíð
Norðurlanda, er látin koðna nið-
ur af óskiljanlegu og óafsak-
anlegu áhugaleysi. Í því efni er
ekki við bíóblokkirnar að sakast,
heldur opinbera aðila. Sof-
andaháttur þeirra bendir til að
þrátt fyrir montræður á tyllidög-
um sé þessum yfirvöldum í raun-
inni alveg sama; markaðurinn á
að sjá um sína.
Og það gerir hann. Lykilorð í
hámarksgróða- og hámarks-
græðgiþjóðfélaginu sem við nú
búum við eru sameining, hag-
ræðing, samlegðaráhrif, hag-
kvæmni stærðarinnar. Það má
vel vera að í fákeppninni, þar
sem æ færri bjóða meira af því
sama á svipuðu verði, sé að finna
lykilinn að stundargróðanum fyr-
ir þessa fáu. En fábreytni og
einsleitni er ekki góð fjárfesting
til framtíðar.
Svona er dagurinn í dag. Og
áður en við vitum af verður dag-
urinn á morgun orðinn fyrradag-
ur á hinn daginn.
Er þá ekki örugglega verið að
sýna The Hottest Chick einhvers
staðar á nokkrum tjöldum?
Dagurinn í dag
The Hot Chick: Framtíð íslensks kvikmyndamarkaðar?
„Eftir aðeins tvo daga verður dag-
urinn á morgun orðinn dagurinn í
gær,“ sagði spámaðurinn og þóttist
góður. Og þannig ganga tækifæri
morgundagsins okkur úr greipum
eins og óveiddir fiskar, ef við stönd-
um ekki vaktina. Því miður er íslensk-
ur kvikmyndamarkaður orðinn að
stórlega götóttu neti sem festir að-
eins tiltekinn fiskistofn í möskvum
sínum á meðan aðrir streyma í gegn
án þess að staldra við. Þetta er því
miður ekki einvörðungu ódýr skáld-
líking; þetta er staðreynd og hún
nokkuð dýrkeypt.
SJÓNARHORN
Árni Þórarinsson

GRÍSK-ameríska leikkonan
og handritshöfundurinn Nia
Vardalos sló óvænt og ræki-
lega í gegn með frumraun
sinni í síðarnefnda faginu,
óháðu gamanmyndinni My Big
Fat Greek Wedding. Hún fylgir
þeim smelli nú eftir með
Connie and Carla, sem Holly-
woodsnillingar kalla blöndu af
Some Like it Hot og Tootsie.
Þar segir frá tveimur vinkon-
um sem vinna fyrir sér við söng í svokölluðum
„veitingaleikhúsum“, en neyðast til að dulbúa sig
sem dragdrottningar. Vardalos mun leika annað
aðalhlutverkið sjálf en hitt er enn óskipað. Leik-
stjórinn verður Michael Lembeck, sem fengið
hefur Emmy-verðlaunin fyrir Friends og stýrði
jólamyndinni The Santa Clause 2. Tökur eiga að
hefjast í maí.
Framhald á „feitu brúðkaupi“
Nia Vardalos:
Sló í gegn.