Morgunblaðið - 02.02.2003, Blaðsíða 12

12 B SUNNUDAGUR 2. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
bíó
A
UÐVITAÐ finnst flestum
lyginni líkast að einhver geti
verið andsnúinn því að Stev-
en Spielberg geri bíómynd
um afmarkað æviskeið viðkomandi
og að sá sami birtist á tjaldinu í líki
helsta hjartaknúsara kvikmyndanna
um þessar mundir, Leonardo Di-
Caprio. En Frank Abagnale fullyrðir
að hann meini það sem hann segir.
Það gerði hann hins vegar ekki á
fimm ára tímabili á 7. áratug síðustu
aldar.
„Sjáiði til. Hlutirnir eru ekki alltaf
eins og þeir líta út fyrir að vera,“ seg-
ir Abignale eins og hann birtist nú á
kennslumyndbandi sínu um hvernig
beri að varast svikahrappa, reffileg-
ur og þybbinn roskinn maður, grá-
hærður, vel klæddur, virðulegur og
traustvekjandi. Hann er orðinn einn
fremsti sérfræðingur samtímans um
sjálfan sig, þ.e. um fölsunar- og
blekkingatækni, svindl og svínarí.
Það er hann vegna þess að hann var
sjálfur svindlari og svín, eins og
Catch Me If You Can fjallar um.
Abagnale heldur því jafnframt fram
að Bandaríkin séu núna enn auðveld-
ara athafnasvæði fyrir glæpi, svindl
og pretti en þau voru á 7. áratugnum
vegna þess að þjóðfélagið sé í grunn-
inum ósiðlegt og að hvorki heimili né
skólar ali börn upp í siðrænni hugs-
un.
Flótti frá upplausn fjölskyldu
7. áratugurinn var hins vegar
hrekklausari tími; það var að losna
um gamlar hefðir og lífshætti og
margir héldu að allt væri hægt.
Frank Abagnale, þá 16 ára, var einn
af þeim. Og honum voru ótrúlegustu
vegir færir.
Andblær þessa tíma barst inná
heimili hans. Það komst los á fjöl-
skylduna og móðir hans, sem var af
frönskum ættum og Frank elskaði
og dáði, sótti um skilnað frá föður
hans, sem var kaupmaður í New
York og orðinn skuldum vafinn. Við
skilnaðinn fékk sonurinn að velja um
hvoru foreldrinu hann vildi fylgja.
Piltinum leist ekki betur á það val en
svo að hann kaus heldur að strjúka
að heiman og bjarga sér sjálfur á
strætum stórborgarinnar. Í stað
þess að freista gæfunnar og njóta
lífsins í hippakommúnum og undir-
heimum dópsins eins og margir jafn-
aldrar hans gerðu lagði hann út á
braut hins óforskammaða einka-
framtaks. „Ég átti enga peninga og
var atvinnulaus,“ segir hann núna,
„svo ég neyddist til að gerast skap-
andi athafnaskáld (entrepreneur).“
Þá þegar hafði hann nokkra
reynslu af því að koma ár sinni fyrir
borð með blekkingum. Þeir feðgar
voru alnafnar og þegar Frank yngri
fékk bílpróf afhenti Frank eldri hon-
um bensínkortið sitt svo hann gæti
keypt eldsneyti á bílinn. Sonurinn
var ekki lengi að búa til 2.500 dollara
skuld á kortið. „Ég sagði við af-
greiðslumanninn á Mobil-bensín-
stöðinni að ég vildi kaupa fjögur ný
dekk. Hann tók við kortinu og fékk
greiðsluheimild en þá sagði ég við
hann: Ég skal selja þér dekkin til
baka fyrir 50% af verðinu og ef þú
lætur mig fá peninginn færðu hann
aftur frá Mobil og dekkin að auki.
Þeir bitu á agnið í hvert sinn!“
Flugmaður, læknir, lögfræðingur
Frank Abagnale var því ekki al-
gjör nýgræðingur í lífsbaráttu af
þessu tagi þegar hann flúði upplausn
fjölskyldu sinnar. Hann byrjaði á því
að falsa ávísanir en uppgötvaði fljót-
lega að með því að nota segulmagnað
blek gat hann breytt númerum
bankakóða á greiðslunótum. Hann
kom svo með bunka af slíkum nótum
að afgreiðsluborðum banka og fékk
viðskiptavini til að leggja peninga
sína beint inn á bankareikning hans.
Þannig aflaði hann 40.000 dollara áð-
ur en upp komst.
Smám saman urðu prettirnir
djarfari, flóknari og hugmynda-
ríkari. Eitt frægasta kúppið var þeg-
ar hann þóttist vera flugmaður hjá
Pan Am-félaginu, en á þeim árum
höfðu flugmenn ímynd trúverðug-
leika og voru vinsæl kyntákn. Flug-
mannabúninginn fékk hann með því
að segja sinn hafa glatast í efnalaug-
inni og skírteinið með því að fara í
verksmiðjuna sem framleiddi þau og
ljúga upp sögu um að hann væri inn-
kaupastjóri annars félags og vantaði
sýnishorn af vörunni. Hann fór létt
með að falsa skírteinið með einföld-
um límmiðum. Í þessu gervi stóðu
honum allar dyr opnar á flugvöllum
og flugstjórnarklefum, en þar sátu
flugmenn á ókeypis ferðalögum. Þar
gat hann fylgst með og var fljótur að
nema orðfæri og helstu handbrögð
flugsins. Og hótelin skrifuðu gistingu
hans kát og glöð á reikning Pan Am.
Svo langt gekk Abagnale að hann
þóttist vera ráðningarfulltrúi félags-
ins og valdi sér til fylgilags stúlkna-
fjöld úr hópi háskólastúdína undir
því yfirskini að þær væru að prófa
flugfreyjustarfið. Hann hafði stórar
fúlgur af Pan Am með ýmsu móti á
þessum tíma.
Síðan þóttist Abagnale um hríð
vera læknir og tileinkaði sér helstu
atriði tungutaks og starfshátta stétt-
arinnar með því að horfa á læknasáp-
ur í sjónvarpinu. Í heilt ár var hann í
stjórnunarstöðu á sjúkrahúsi. Auð-
veldasta hlutverkið segir hann núna
að hafi verið lögfræðistarfið, en því
sinnti hann um tíma.
Upp komast svik um síðir
Þetta gekk allt lygilega vel og alls
mun Abagnale hafa falsað ávísanir
fyrir 2,5 milljónir dollara áður en yfir
lauk. En að því kom að réttvísin rann
á lyktina og bandaríska alríkislög-
reglan FBI og alþjóðalögreglan Int-
erpol lýstu eftir Abagnale í 26 lönd-
um.
Í myndinni er Leonardo DiCaprio
í hlutverki Abagnales hundeltur af
alríkislöggunni Carl Hanratty, sem
Tom Hanks leikur, en Hanratty er
samsettur úr Joseph Shea, löggunni
sem að lokum hafði hendur í hári
Abagnales í Georgia, og nokkrum
starfsbræðrum hans. Þá tókst bragð-
arefnum að flýja úr fangelsinu og fór
huldu höfði í Frakklandi um tíma.
Þar náðist hann þó á endanum og sat
í frönsku fangelsi við illa vist í eitt ár
uns hann var sendur aftur heim til
Bandaríkjanna þar sem hann afplán-
aði fjögur ár af 12 ára dómi. Þá var
Snillingur á
villigötum
„Ég vildi að þessi bíómynd hefði ekki verið gerð. Það sem ég
gerði var siðlaust og ólöglegt og ég er fráleitt stoltur af því.“
Þetta segir Frank Abagnale, söguhetjan í gamansamri spennu-
mynd Stevens Spielberg, Catch Me If You Can, sem frumsýnd er
hérlendis um helgina. En af því Abagnale er einhver frægasti og
færasti svikahrappur sögunnar er kannski varhugavert að
treysta þessum orðum hans sem öðrum. Árni Þórarinsson
kynnti sér sannleikann um Frank Abagnale.
Reuters
Hið ljúfa líf? Ekki til að tala um, segir söguhetjan.
CANNES, maí 2002.
Þetta var þriðja bíósýningin þenn-
an langa annasama dag á kvik-
myndahátíðinni. Komið var kvöld og
blaðamaður hafði séð þá fyrstu
klukkan átta um morguninn og var
því óneitanlega orðinn heldur fram-
lágur þegar þessi franska mynd átti
að hefjast. Lítil deili vissi blaðamaður
á henni, önnur en þau að hún skartaði
tveimur af stærstu stjörnum evr-
ópskrar kvikmyndagerðar í aðalhlut-
verkum, parinu Vincent Cassell og
Monicu Bellucci, var gerð af argent-
ískættuðum ungum kvikmyndagerð-
armanni og átti víst að vera svolítið
svakaleg. Salurinn fullur af blaða-
mönnum, hver öðrum grandalausari
um hvað í vændum væri, gaggandi í
kór eins og taugaveiklaðar púddur í
sláturhúsi.
Og svo byrjaði ballið, skerandi
sterkir litir, pumpandi danstónlist,
myndavélin á fleygiferð, hundrað
kílómetra hraða, í allar áttir, upp og
niður, hægri, vinstri, á ská og í hringi,
rétt eins og föst hafi verið á bakinu á
flugu. Og áður en nokkur mennsk
hræða sést er blaðamanni orðið hálf
bumbult yfir öllu þessi yfirgengilega
áreiti. Frábært! hugsaði blaðamaður
með sér. Frábært að verða loksins
fyrir áreiti, nokkuð sem hendir nátt-
úrlega alltof sjaldan orðið í bíósal. Og
eitt var þegar orðið víst, aldrei fyrr
hafði hann séð slíka byrjun á kvik-
mynd. Eitthvað fréttnæmt var í
vændum, hugsaði blaðamaður með
sér og néri saman höndum. En þetta
var samt bara byrjunin. Um leið og
blaðamaður náði fókus, áttaði sig á
hvað var eiginlega á seyði, fann takt
myndatökunnar, kom næsta áfall,
myndavélin var stödd á vafasömum
næturklúbbi og eftir nokkrar miður
fallegar senur þar sem tveir náungar
virðast leita einhvers í mikilli geðs-
hræringu fremur annar þeirra
hrottafengið morð. Blaðamaður lítur
í kringum sig, sjálfur í nettri geðs-
hræringu yfir því sem fyrir augu hef-
ur borið, og sér að hann er greinilega
ekki einn, því allt í kringum eru
áhorfendur á stangli, kollegar blaða-
manns, staðnir upp, að gera sig lík-
lega til að yfirgefa bíósalinn. Þeir
höfðu þá fengið nóg, eftir einungis tíu
mínútur. En blaðamaður stappar í
sig stálinu og ákveður að þrauka
lengur. Kemst þá að því að sagan er
sögð aftur á bak, hvert svo til ók-
lippta yfirkeyrða atriðið á eftir, eða
skulum við segja hvert á undan öðru.
Og á daginn kemur að morðingjarnir
eru að hefna fyrir eitthvað, sem reyn-
ist nauðgun á unnustu annars, sem
seinna í myndinni er sýnd í einni
óklipptri lotu, níu mínútna langri. Og
svo kemur kannski átakanlegasti
hlutinn, myndir af ástföngnu ungu
pari sem heldur sig eiga framtíðina
fyrir sér, en blaðamaður og aðrir bíó-
gestir vita betur. Djörf mynd, hugsar
blaðamaður að henni lokinni, kannski
sú djarfasta lengi, og á þar ekki við að
hún sé blá eða erótísk, heldur eru
efnistökin, áherslurnar og kvik-
myndagerðin með því djarfara sem
sést hefur lengi. „Hvernig fannst
þér?“ spyr viðlíka forviða kollegi
blaðamanns. Fát og fátt um svör.
„Ummm, ég veit það ekki ... athygl-
isverð? Get samt varla svarað því
strax. Veit ekki hvort ég mun nokk-
urn tímann geta það. Svo mikið að
melta, svo margar móralskar spurn-
ingar í spilinu.“ Sjaldan hefur verið
erfiðara að gera upp hug sinn, taka
afstöðu til nokkurrar myndar. Getur
annar eins viðbjóður nokkurn tímann
talist frambærilegur. Stór spurning,
stærri en þessi mynd, hugsar blaða-
maður og gengur dasaður út í rökkr-
ið.
REYKJAVÍK, janúar 2003
Það stendur til að hefja sýningar á
Irréversible, nú Óafturkallanlegu, á
Íslandi, tæpu ári eftir að blaðamaður
sá hana í fyrsta sinn, þessa mynd sem
enn er ljóslifandi í minninu. Þeir hafa
þá hleypt henni í gegn, hugsar blaða-
maður með sér á leið sinni niður á
Hótel Borg þar sem hann á stefnu-
mót við leikstjóra myndarinnar
Gaspar Noé, einn umdeildasta kvik-
myndagerðarmann um þessar mund-
ir, náunga sem eytt hefur síðasta ári í
að þurfa að verja þessa mynd sína,
standa fyrir máli sínu. Og það hefur
hann líka gert með glöðu geði, stoltur
af sköpunarverki sínu, sem hann seg-
ir blaðamanni að hafi lánast rétt eins
og í sögu, ætlunarverkið hafi tekist,
að hreyfa við fólki á hvaða vegu sem
er, jafnvel með því að ganga framaf
því og misbjóða siðferðiskennd þess.
„Hvað er siðferðiskennd? Fyrir mér
er það fullkomlega afstætt fyrirbæri
og persónubundið,“ segir þessi smá-
vaxni og hraðmælti Argentínumaður,
sem segist reyndar vera farinn að líta
á sig sem Frakka í dag, enda hafi
hann einungis búið í Argentínu
fyrstu sjö ár ævi sinnar. „Nei, ég er
ekkert orðinn þreyttur á því að þurfa
að verja myndina,“ segir hann að-
spurður, „þetta var viðbúið, eitthvað
sem ég sá alveg fyrir.“ Noé segist
þrífast, sem listamaður, á viðbrögð-
um og það sterkum viðbrögðum.
Engin viðbrögð jafngildi mistökum,
ófullnægjandi verki.
Úlfúðin sem myndin olli í Cannes
og nær hvarvetna sem hún hefur ver-
ið tekin til sýninga virðist lítið hafa
komið við þennan hugrakka kvik-
myndagerðarmann.
„Myndin er það sem hún er og það
að hún er umdeild breytir henni ekk-
ert. Menn brugðust svona við henni í
Cannes vegna þess að þeir vissu ekki
hvað í vændum var. Myndin kom öll-
um þar í opna skjöldu og það var skýr
stefna aðstandenda í Cannes að svo
myndi verða. Þeir lögðu á ráðin til að
láta myndina valda eins miklu fjaðra-
foki og mögulegt yrði. Þannig notuðu
þeir hana sumpartinn til að vekja at-
hygli á hátíðinni í heimspressunni.
Og ég kvarta ekki undan þeirri at-
hygli sem ég hef um leið fengið því
hún á hiklaust eftir að auðvelda mér
að fá verkefni í framtíðinni.“ Noé hef-
ur þannig ekki mikla trú á að myndin
hafi valdið honum varanlegum skaða.
Það ekki laust við að blaðamaður
skynji í honum örlítinn prakkara,
náunga sem gert hefur í því svo lengi
sem hann man að gera öðrum grikk,
ganga fram af þeim með því að láta
reyna á blygðunarkennd þeirra. „Já,
eins og ég sagði fæ ég þó nokkuð út
úr því að ögra fólki, kalla fram sterk
viðbrögð. Það má alveg kalla mig
prakkara fyrir það.“ Viðbrögðin
sterku í Cannes, þegar áhorfendur
ruku út í fússi, öskruðu upp yfir sig
Ranglætinu
fullnægt
Hann gerði umdeildustu mynd síðasta árs, hina ofbeldisfullu
Óafturkallanlegt, Irréversible, og hefur lítinn áhuga haft á því að
verja gjörðir sínar. „Það var ætlunin að hreyfa við fólki og ætl-
unarverkið tókst,“ sagði argentíski Frakkinn Gaspar Noé við
Skarphéðin Guðmundsson þar sem þeir ræddu saman um
myndina á Borginni. Örlögin ráðin: Monica Bellucci stuttu fyrir hið
margumtalaða og umdeilda „nauðgunaratriði“.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Prakkarinn Noé segist líta á kvikmyndir sem rússíbanaferð, stundum
laðist maður að þeim þrátt fyrir ógnina sem þær valda.