Morgunblaðið - 20.03.2003, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. MARS 2003 B 3

























































NVIÐSKIPTI TALIÐ er að ein meginástæðan
fyrir háu gengi íslensku krónunnar
um þessar mundir sé innstreymi er-
lends fjármagns til landsins, eða
væntingar um slíkt streymi. Geng-
isvísitala krónunnar hefur hækkað
um 1,85% frá áramótum en á síðasta
ári hækkaði hún um 13,5%.
Væntingarnar eru eins og flestum
ætti að vera orðið ljóst vegna gerðar
Kárahnúkavirkjunar og byggingar
álvers við Reyðarfjörð en í heild eru
framkvæmdirnar metnar á 190 millj-
arða króna.
Erlendir fjárfestar
áhugasamir
Síðustu misserin hefur ásókn er-
lendra fjárfesta í íslensk skuldabréf
aukist mikið sem skýrir einhvern
hluta af því gjaldeyrisinnstreymi
sem verið hefur undanfarið. Ástæð-
an fyrir áhuga fjárfestanna erlendu
eru háir vextir hér á landi auk þess
sem stöðugt efnahagsumhverfi og
stjórnarfar styður innkomu þeirra á
markaðinn, þrátt fyrir tiltölulega
óstöðugan gjaldmiðil sem krónan er.
Húsbréf eru stærsti einstaki
skuldabréfaflokkurinn á markaðn-
um. Vegna breytinga á húsnæðis-
lánakerfinu og aukinni eftirspurn
eftir lánum frá Íbúðalánasjóði óx
framboð húsbréfa í umferð, en
Íbúðalánasjóður fjármagnar sig með
skuldabréfaútgáfu. Eftir því sem eft-
irspurnin eftir bréfunum eykst en
framboð ekki að sama skapi lækka
vextirnir og fjárfestar, sem í auknum
mæli eru farnir að kaupa þessi
skuldabréf, hagnast. Þetta hefur svo
áhrif á krónuna til styrkingar þegar
eftirspurn eftir henni eykst að sama
skapi.
Guðmundur Hauksson, fyrrver-
andi stjórnarformaður Kaupþings,
sagði í ræðu á aðalfundi félagsins frá
góðum árangri Kaupþings í sölu ís-
lenskra skuldabréfa erlendis. Sagði
hann að ef sá árangur hefði ekki
náðst væru vextir hér á landi ekki
jafn lágir og þeir eru í dag. „Fram-
boð og eftirspurn af skuldabréfum á
litlum og takmörkuðum íslenskum
markaði krefst hárra vaxta. Því
meira sem markaðurinn opnast og
fleiri koma að honum því lægri verða
vextirnir.“
Sterk króna fækkar störfum
Þorvaldur Gylfason, prófessor í Há-
skóla Íslands, segir að ekki sjái fyrir
endann á áframhaldandi styrk krón-
unnar og það hljóti að valda útflutn-
ingsfyrirtækjum áhyggjum. Hann
segir að hágengið geti valdið flótta
fyrirtækja úr landi; bestu fyrirtækj-
anna eins og hann orðar það. Þannig
sé hætta á að störfin sem skapist við
virkjanagerð og álversframleiðslu
fyrir austan verði jafn mörg eða
færri en þau störf sem tapast vegna
hins háa krónugengis.
Aðspurður segir Þorvaldur að að
hans mati væri eðlilegt, við eðlilegar
aðstæður, að Bandaríkjadalur og
evra kostuðu á bilinu 100–110 krón-
ur, en í gær kostaði Bandaríkjadalur
rúmar 79 krónur en evra tæpar 84
krónur.
Ástæðan fyrir því að sterk íslensk
króna getur haft svo neikvæð áhrif á
útflutningsfyrirtækin er að þau hafa
tekjur sínar í erlendri mynt og fá því
sífellt færri krónur í skiptum fyrir
tekjur sínar eftir því sem krónan
styrkist.
Þó má ekki gleyma því að þrátt
fyrir þessi slæmu áhrif sem styrkur
krónunnar hefur standa fyrirtækin
ekki varnarlaus. Benda markaðsað-
ilar á að til eru ýmsar afurðir á fjár-
málamarkaði hér á landi sem verja
menn gegn þessari gjaldeyris-
áhættu, afleiðusamningar svokallað-
ir.
Grunn skýring
Snorri Jakobsson, hagfræðingur hjá
greiningardeild Kaupþings, segir að-
spurður að sér finnist það heldur
grunn skýring að kaup erlendra fjár-
festa á íslenskum skuldabréfum séu
ástæða sterkrar krónu. „Það eru
margir samverkandi þættir sem hafa
áhrif á hana. Auðvitað hefur aukin
eftirspurn erlendra fjárfesta eftir ís-
lenskum skuldabréfum áhrif til
styrkingar en það er ekki megin
ástæðan fyrir sterkri krónu núna.
Ég held að það stafi að miklu leyti af
viðsnúningi á vöruskiptajöfnuði auk
væntinga um aukið innstreymi
vegna Kárahnjúkavirkjunar. Við
vorum með viðskiptahalla 10% af
landsframleiðslu árið 2000, 4% á síð-
asta ári og 0% á þessu ári. Viðskipta-
jöfnuðurinn segir talsvert um flæði
fjármagnsins. Samkeppnissstaða út-
flutningsfyrirtækja hefur versnað
mikið, það dylst ekki nokkrum
manni, en hvort ástandið sé eins
slæmt og menn hafa viljað vera láta
er aftur annað mál,“ sagði Snorri.
Sem dæmi um það hvernig skulda-
bréfaviðskipti geta haft áhrif á gengi
krónunnar er, að ef t.d. erlendur aðili
kaupir skuldabréf hér og borgar fyr-
ir í dollurum hefur það áhrif á krón-
una, því þá þarf viðkomandi fjárfest-
ir að umbreyta þessum dollara yfir í
krónur. Ef keypt eru skuldabréf og
lán í krónum tekið fyrir kaupunum,
sem einnig er algengt form á við-
skiptum erlendra aðila hér á landi en
felur reyndar í sér aðeins meiri
áhættu fyrir viðkomandi, þá hefur
það ekki áhrif.
Þorvaldur Gylfason segir að eng-
inn vafi sé á því að innstreymi fjár-
magns haldi krónunni hárri.
„Gengið núna er of hátt, að dómi
allra sem starfa við útflutning eða
keppa við innflutning. Þetta er hins-
vegar ekki nýtt vandamál, gengi
krónunnar hefur verið of hátt skráð
marga áratugi aftur í tímann, eins og
sjá má á því að viðskiptahalli hefur
verið hér verulegur flest ár, líka
marga áratugi aftur í tímann með
sárafáum undantekningum. Mikill
viðskiptahalli, þrálátur og langvinn-
ur og meðfylgjandi skuldasöfnun er
nær alltaf til marks um of hátt
gengi.“
Sjá ekki fyrir endann
Þorvaldur segir að þrátt fyrir að sem
stendur sé ekki halli á vöruskipta-
jöfnuðinum við útlönd stefni í veru-
legan halla þegar fjármagn fer að
streyma inn í landið vegna stórfram-
kvæmdanna fyrir austan. „Þegar
mikið lánsfé streymir inn í landið er
hin hliðin sú, að það er halli á við-
skiptum við útlönd. Það sem er
óvenjulegt við hágengisvandann
núna er að hann stafar af þessu
áframhaldandi innstreymi sem mun
halda áfram í mörg ár sem veldur því
að mörg fyrirtæki í útflutningi sjá
ekki til lands. Auk þess er annað
óvenjulegt við ástandið núna, við bú-
um í umhverfi þar sem fyrirtæki
hafa meiri frelsi til að velja sé ból-
setu. Af þessu leiðir umtalsverð-
hætta á því að ýmis mikilvæg fyr-
irtæki, oft bestu fyrirtækin, ákveði
einfaldlega að fara úr landi. Þetta er
skuggahliðin á þessari risavöxnu
framkvæmd fyrir austan.“
Auðlindabölvunin
Þorvaldur segir að fleiri skýringar
megi einnig nefna en gömlu innviðir
hagkerfisins, sjávarútvegur og land-
búnaður, sem ollu hágengisvandan-
um á fyrri tíð, standi enn óbreyttir
að hans sögn, þannig að hágengistil-
hneigingin sé enn til staðar óháð
þessum stóriðjuframkvæmdum.
Hann kallar þetta hollensku veikina.
„Á landi sem gerir út á auðlindir
skella búhnykkir með reglulegu
millibili sem drífa upp gengið og
bitna á þeim atvinnuvegum sem
standa utan við auðlindaútgerðina.
Þetta hefur markað norskt efna-
hagslíf verulega í gegnum tíðina.
Hlutfall útflutnings í norskum þjóð-
arbúskap er engu meira núna en áð-
ur en þeir fundu olíu. Af þessu má
ráða að útflutningur olíu hefur þrýst
öðrum útflutningi út af borðinu
krónu fyrir krónu. Noregur og Ís-
land eru einu iðnríkin í heiminum
þar sem útflutningur hefur staðið í
stað miðað við landsframleiðslu um
áratuga skeið og jafnvel væri hægt
að fara aftur til 1870 þegar mælingar
hófust, hlutfall landsframleiðslu á Ís-
landi er nánast óbreytt síðan þá.
Þetta er það sem kalla má náttúru-
auðlindabölvunina.
Innstreymi fjármagns
heldur krónunni sterkri
Gengi íslensku krón-
unnar hefur ekki verið
hærra í langan tíma.
Þóroddur Bjarnason
leitaði skýringa há-
gengisins og velti
fyrir sér mögulegum
afleiðingum.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Vandaður kvöldklæðnaður
Bendum frímúrurum sérstaklega á síðuna okkar
Harvey Malcolm Clothing Co - Liverpool England
www.harvey-malcolm.co.uk

Sími 0044 151 236 0043
Fax 0044 151 236 0582
Fylgibréfin heyra
sögunni tilnú
Hugbúnaðurinn Póststoð einfaldar frágang og
umsjón með sendingum fyrirtækja innanlands.
Öryggi alla leið
Póststoð tryggir fyrirtækjum betri yfirsýn yfir allar sendingar sem frá þeim fara,
sparar tíma og eykur öryggi.
Pósturinn lætur viðskiptavinum sínum Póststoðina í té, þeim að kostnaðarlausu.
Fjölmargir ánægðir viðskiptavinir hafa tekið Póststoð í sína þjónustu.
Nánari upplýsingar eru veittar hjá sölu- og þjónustudeild Póstsins
í síma 580 1030. Netfang: postur@postur.is Veffang: www.postur.is