Morgunblaðið - 20.03.2003, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. MARS 2003 B 7

























































































NVIÐSKIPTI ATHAFNALÍF
lögunum í Evrópu á samheitalyfjasviðinu, þegar fyrir-
tækið verður skráð á markaði erlendis eftir 2–3 ár, eins og
stefnt er að.“
Heppileg umskipti á eignarhaldi
Í kjölfar þess að Pharmaco keypti Balkanpharma í Búlg-
aríu á árinu 2000 kom til athugunar að sameina Delta og
Balkanpharma, en á þeim tíma átti Pharmaco um 20%
hlut í Delta. Róbert segir að ekki hafi orðið af þessu þá
þar sem ekki hafi náðst samkomulag um skiptihlutfall á
hlutabréfum. Aðilar hafi þó verið sammála um að rekstur
Pharmaco og Delta gæti fallið vel saman. Úr hafi orðið að
Pharmaco seldi hlut sinn í Delta og sameinaðist Balkan-
pharma.
Kaupandi hlutabréfa Pharmaco í Delta var Jóhann Óli
Guðmundsson athafnamaður, en hann átti ekki hlutabréf
fyrir í félaginu. Í gegnum Lyfjaverslun Íslands og aðra
náði Jóhann Óli meirihluta í Delta. Síðar komu upp deilur
í Lyfjaverslun sem urðu til þess að Jóhann Óli missti
meirihluta sinn í því félagi og þar með einnig í Delta. Í
framhaldinu keypti Delta hlut Lyfjaverslunar í félaginu.
Róbert segir að sú ráðstöfun hafi verið mjög heppileg
bæði fyrir Lyfjaverslunina og Delta. Lyfjaverslunin hafi
þá getað fjármagnað kaup sín á Thorarensen lyfjum og A.
Karlssyni, sem illdeilur höfðu staðið um milli stærstu
hluthafa Lyfjaverslunar. Það hefði sennilega reynst félag-
inu erfitt að fara á þeim tímapunkti í hlutabréfa- eða
skuldabréfaútboð vegna deilna sem þekktar eru. Þá hafi
það að hans mati verið heppilegt fyrir Delta að kaupa
hlutabréf Lyfjaverslunar í félaginu. Það hafi skilað góðum
arði en jafnframt verið heppilegt í sambandi við það sem á
eftir kom.
Róbert segir að eftir að Jóhann Óli hafi misst meiri-
hluta í Lyfjaverslun og einnig í Delta hafi hann selt Delta
hlutabréf sín í félaginu. Það hafi væntanlega ekki sam-
rýmst hugmyndum hans að vera einungis einn af hluthöf-
unum. Því hafi Delta falast eftir kaupum á hlutabréfum
hans í félaginu. Það, ásamt kaupunum á hlut Lyfjaversl-
unar í Delta, hafi síðan liðkað fyrir kaupum félagsins á
Omega Farma. Sameining þessara tveggja félaga hafi
verið gríðarlega farsæl og treyst undirstöður framtíð-
arinnar. Bæði Delta og Omega Farma hafi verið búin að
þróa töluvert mikið af lyfjum, áhættan lítil, en framtíð-
armöguleikarnir miklir.
„Þau miklu umskipti sem urðu á eignarhaldi á hluta-
bréfum Delta á árunum 2000 og 2001 voru því mjög heppi-
leg þegar upp var staðið.“
Delta var rekið með tapi árin 1998 og 1999. Félagið
hafði þá fjárfest í nýju verksmiðjubyggingunni í Hafn-
arfirði. Róbert segir að þegar Delta var skráð á vormán-
uðum 1999 á Verðbréfaþing Íslands hafi félagið átt í tölu-
verðu basli. Ekki hafði þá tekist að fjármagna verk-
smiðjuna að fullu og því hafi lausafjárvandræði verið
nokkur og reksturinn verið þungur.
„Þá tókst hins vegar að fá aðra banka til að koma að fé-
laginu með fjármögnun upp á 800 milljónir króna. Þannig
tókst að losa um þann hnút sem félagið var í.“
Delta óx frá því þetta var úr því að vera um 100 manna
fyrirtæki upp í 600 manns fyrir sameininguna við
Pharmaco. Ársveltan á þessu tímabili jókst úr 780 millj-
ónum í 12 milljarða.
„Fjármálamarkaðurinn hér á landi er almennt séð ekki
ólíkur því sem gengur og gerist annars staðar. Vaxta-
kjörin eru þó klárlega almennt mun hærri en gerist er-
lendis. Pharmaco er nú að vinna með öllum stóru bönk-
unum hér á landi, Íslandsbanka, Landsbanka og
Búnaðarbanka. Þau kjör sem fyrirtækinu bjóðast eru
mjög hagstæð og vel sambærileg við það sem gerist best
erlendis. Þetta er háð því að fyrirtækið tekur lán í er-
lendri mynt, sem það getur gert vegna þess að tekjurnar
eru að 94% hluta í erlendri mynt.“
Fyrstir á markað
Róbert segir að keppinautar Pharmaco á samheita-
lyfjamarkaði séu margir, bæði stórir og litlir, í Austur-,
Mið- og Vestur-Evrópu, Kanada og á Indlandi. Miklu máli
skipti að vera fyrstur á markað með lyfin og vanda til þró-
unarvinnunnar. Forsenda þess sé að geta klárað þróun á
samheitalyfjum áður en einkaleyfi renna út og verið þann-
ig tilbúinn á markað þegar einkaleyfin renna út. Þetta sé
hægt m.a. á Íslandi og á Möltu og í öðrum löndum þar
sem frumlyfjaframleiðendurnir hafi ekki sótt um einka-
leyfi. Einnig hafi lönd eins og Búlgaría, Malta, Kanada og
Bandaríkin, svo einhver séu nefnd, breytt löggjöf sinni
þannig að heimilt sé að þróa samheitalyf þrátt fyrir að
einkaleyfi sé í gildi í viðkomandi landi.
Hann segir að fram til ársins 1995 hafi frumlyfja-
framleiðendur ekki mikið hugað að skráningu á ýmsum
minni markaðssvæðum. Delta hafi þá ekki verið mikið í
útflutningi á samheitalyfjum og frumlyfjaframleiðend-
urnir hafi því ekki haft miklar áhyggjur af Íslandi. Það
kosti töluvert að þýða öll þau gögn sem leggja þurfi fram
til að sækja um einkaleyfi á tilteknum lyfjum. Framleið-
endurnir hafi því væntanlega metið það þannig að það
svaraði ekki kostnaði. Þeir hafi hins vegar ekki áttað sig á
þeirri glufu sem þeir skildu eftir. Það hafi Delta nýtt sér
sem og Pharmaco nú. Breytingar hafi átt sér stað í þess-
um efnum og einkaleyfaumsóknum frumlyfjaframleið-
enda hafi fjölgað mikið síðastliðin þrjú ár. Eftir eigi að
koma í ljós hvað af því fáist skráð. Framleiðendurnir séu
því að vakna til vitundar um þessi mál. Pharmaco geti þó
unnið með flest lyf sem fara af einkaleyfi fram til 2015 á
Íslandi og fram til 2023 á Möltu. Hvort Pharmaco þurfi að
takmarka val sitt á lyfjum í þróun eftir það ráðist af því
hversu mörg einkaleyfi verði veitt í framtíðinni á Íslandi
og á Möltu.
Að sögn Róberts framleiðir Pharmaco flestar tegundir
lyfja, að krabbameinslyfjum og hormónum undan-
skildum. Til framleiðslu á þeim lyfjum þurfi sérverk-
smiðju því þau megi ekki framleiða innan um önnur lyf.
Talið hafi verið að það væri ekki fjárhagslega arðbært
fyrir fyrirtækið að byggja upp sérstaka aðstöðu til að
sinna þessu. Vel hafi hins vegar tekist til með framleiðslu
á hjartalyfjum, ofnæmislyfjum og geðlyfjum.
Nýjar söluskrifstofur víða
Verskmiðja Pharmaco í Hafnarfirði hefur verið samþykkt
af yfirvöldum í Sádi-Arabíu og segir Róbert að gert sé ráð
fyrir að sala á lyfjum þar í landi hefjist í lok þessa árs.
Áætlað sé að fyrirtækið muni einnig koma lyfjum á mark-
aði í Jemen, Óman og í öðrum löndum þar í kring, en unn-
ið sé að því að finna umboðs- og samstarfsaðila á þessu
svæði. Verð sé almennt mjög gott í þessum heimshluta og
reiknað sé með að sala þar skili Pharmaco góðum arði
miðað við veltu.
„Pharmaco að fikra sig inn á Bandaríkin í kjölfar sam-
starfssamnings við lyfjafyrirtækið Purepac frá því í nóv-
ember síðastliðnum, um þróun samheitalyfja fyrir þennan
mikilvæga markað. Bandaríkjamarkaður er stærsti lyfja-
markaður heims og er Purepac, samstarfsaðili Pharmaco,
fimmta stærsta lyfjafyrirtækið í Bandaríkjunum. Tölu-
verð samlegð er í þróun á samheitalyfjum fyrir Evrópu-
markaði og Bandaríkjamarkað auk þess sem Pharmaco
vonandi nær góðri dreifingu á lyfjum sínum í gegnum
Purepac. Þá má nefna að verið er að skoða með sölu á lyfj-
um í Brasilíu og annars staðar í Suður-Ameríku í gegnum
viðskiptavini fyrirtækisins í Evrópu.
Í Evrópu vantar helst að lyf Pharmaco séu seld í Rúm-
eníu, Tékklandi, Ungverjalandi, Slóvakíu og Póllandi. Í
dag er Pharmaco að stíga sín fyrstu skref inn á þessa
markaði. Til að komast inn á þá þarf Pharmaco að vera
með eigin sölustarfsemi í þessum löndum í einhverri
mynd sem getur tekið við lyfjum fyrirtækisins. Byrjað er
að skrá lyf fyrirtækisins í Mið- og Austur-Evrópulönd-
unum, en það tekur að jafnaði um tólf mánuði. Við reikn-
um með að á komandi haustmánuðum muni fyrstu skrán-
ingarnar skila sér og þá þurfa sölumálin að vera komin á
hreint. Þá erum við einnig að skoða þann möguleika að
vera með eigin söluskrifstofur í Svíþjóð og Finnlandi.
Í Mið- og Austur-Evrópu hafa lyf Pharmaco verið seld
undir merkjum Balkanpharma. Að öllum líkindum verða
ný lyf fyrirtækisins seld undir merkjum Pharmaco. Að því
mun væntanlega koma að vörumerkið verði einungis eitt,
þ.e. Pharmaco,“ segir Róbert Wessman.
hann og framkvæmdastjórn Pharmaco að málum til að
meta hvernig þau falli að starfseminni og hvort um arð-
bæra fjárfestingu geti verið að ræða.
„Það eru takmörk fyrir því hvað fyrirtæki eins og
Pharmaco getur vaxið hratt. Við höfum sagt að við
stefnum að því að innri vöxtur verði um 15–20% á næstu
þremur árum og að ytri vöxtur verði svipaður, með kaup-
um og yfirtökum á öðrum félögum. Segja má að tvennt
takmarki ytri vöxtinn, annars vegar
efnahagurinn, þ.e. fjárhagslegur styrk-
ur á hverjum tíma, og hins vegar afköst
stjórnendanna til að taka yfir ný félög,
sem er gríðarlegt starf. Pharmaco er
hins vegar vel í stakk búið til að halda
áfram að vaxa í dag þar sem eigið fé fyr-
irtækisins er yfir 20 milljarðar og eig-
infjárhlutfallið um 52%.
Skráning erlendis eftir 2–3 ár
Pharmaco keypti Balkanpharma í Búlg-
aríu á árinu 2000. Innri vöxtur Delta
hefur verið mikill frá árinu 1998, sem er
tilkomið vegna nýrra lyfja á markaði,
nýrra markaða og nýrra viðskiptavina.
Delta fjárfesti einnig í félögum sem
tengdust vel aðalstarfsemi félagsins og
stefnu þess. Delta stofnaði Medis Lim-
ited á eyjunni Mön. Einnig keypti félagið NM Farma hér
á landi og Pharmamed á Möltu á árinu 2001. Árið eftir
voru það UNP í Danmörku, Omega Farma og Medis í
Þýskalandi svo og stofnun Delta R&D á Möltu og dótt-
urfélags á Indlandi. Pharmaco og Delta sameinuðust síð-
an síðastliðið haust og skömmu síðar keypti Pharmaco
lyfjaverksmiðju í Serbíu.
Róbert segir að mikilvægt sé að samþætta greinar
starfseminnar sem hver um sig gegnir ákveðnu hlutverki
í heildarrekstri fyrirtækisins. Hinn mikli vöxtur og sam-
þætting hafi tekið mikinn tíma og athygli frá helstu
stjórnendum fyrirtækisins. Róbert segir einnig að í sam-
einingum sé mannlegi þátturinn flókinn viðureignar þeg-
ar komið sé inn í nýtt félag, þó svo að fyrir liggi að rekst-
urinn falli vel saman.
„Á árinu 1999, þegar ég hóf störf hjá Delta, langaði mig
að ná því takmarki að fyrirtækið yrði eitt af stærstu fyr-
irtækjunum hér á landi. Hið sameinaða fyrirtæki
Pharmaco og Delta hefur náð því takmarki. Nú er tak-
markið hins vegar að Pharmaco verði eitt af stærstu fé-
nið að frekari hag-
ar. Starfsmenn séu
anns. Þar af séu um
í Búlgaríu og um
rnig hægt sé að ein-
á þessum stöðum,
ið stéttarfélögin.
ins.
m við ætlum að sjálf-
unum við hins vegar
Búlgaríu, sem verður
g Mið-Evrópu og
kuldbatt sig jafn-
jónir evra í Serbíu
starfsemi þar í landi
og framleiðslu á lyfj-
milli hans og hins for-
r, skýr. Róbert ber
unnar en hlutverk
m sem geti hentað
annars verið skoðuð
Að þessu sé unnið
m og erlendum ráð-
nna tækifærin komi
egar breytingar
Morgunblaðið/Jim Smart
....................
„ Þ a u m i k l u u m -
s k i p t i s e m u r ð u á
e i g n a r h a l d i á h l u t a -
b r é f u m D e l t a á á r -
u n u m 2 0 0 0 o g 2 0 0 1
v o r u þ v í m j ö g h e p p i -
l e g þ e g a r u p p v a r
s t a ð i ð . “
....................
opna skrifstofur í nýjum löndum og setja fleiri lyf á markað. Vöxturinn heldur áfram
FRÁ miðju ári 1999 og fram að sameiningu Pharmaco og
Delta í september 2002 hækkaði gengi Pharmaco í Kauphöll
Íslands úr u.þ.b. 13 í 75. Gengi hlutabréfa Delta hækkaði á
þessum sama tíma svipað, eða úr tæpum 13 í 77.
Úrvalsvísitala Kauphallar Íslands, ICEX-15, var um 1.200
stig á miðju ári 1999 og um 1.300 stig við sameiningu
Pharmaco og Delta. Heimsvísitala lyfjafyrirtækja, sem sam-
anstendur af 100 stærstu lyfjafyrirtækjum í heimi, breyttist
einnig lítið frá miðju ári 1999 til haustmánaða 2002. Gengi
hlutabréfa Pharmaco og Delta hefur því ekki fylgt þróuninni
á hlutabréfamarkaðinum hér á landi né þeirri þróun sem orð-
ið hefur hjá stærstu lyfjafyrirtækjunum í heiminum. Verðmæti
lyfjamarkaðarins hefur almennt ekki verið að aukast en það
hefur hins vegar átt við um Pharmaco og Delta.
Róbert Wessman segir að skýringin á því að Pharmaco og
Delta hafi ekki fylgt þeirri þróun sem verið hefur sé marg-
þætt. Framtíðarvöxtur ráðist af mestu leyti af þeim fjölda
lyfja sem takist að koma á markað og hvort mikil samkeppni
sé á markaðinum þegar lyf fer í sölu. Lögð hafi verið áhersla
á að fjölga lyfjum í þróun á síðustu árum úr tveimur til þrem-
ur á ári í ellefu til þrettán eins og staðan er í dag. Þetta hafi
tekist með því að styrkja þróunareiningar á Íslandi, með
sameiningu við Omega Farma, með nýrri þróunarverksmiðju á
Íslandi, stofnun Delta R&D á Möltu og með því að fara í þró-
unarsamstarf við erlend félög. Einnig skipti miklu að vel tak-
ist til að koma lyfjunum á markað þegar einkaleyfin renna út,
en þá sé söluverð lyfjanna hæst. Delta hafi til að mynda tek-
ist að vera fyrst á markað með fjögur lyf síðustu fjögur árin.
Hvort vel takist að fá einstök lyf skráð erlendis ráðist að
mestu leyti af gæðum þróunarvinnunnar svo og hvenær lyfið
fer í skráningu til heilbrigðisyfirvalda í hverju landi fyrir sig.
Að sögn Róberts hefur einnig verið lagt upp úr að efla
sölustarfsemina með því að fjölga sölufólki auk þess að
stofna eða fjárfesta í söluskrifstofum erlendis. Þá hafi verið
hugað vel að því að efla innkaupadeildir til að lækka rekstr-
arkostnað og hafi innkaupaskrifstofa meðal annars verið
stofnuð í þessum tilgangi á Indlandi. Miklu máli skipti jafn-
framt að byggja upp öfluga framleiðslustýringu í verksmiðj-
unum til að hámarka nýtingu tækja hverju sinni. Það sem þó
skipti höfuðmáli sé að vel hafi tekist að nýta þekkingu sem
búi í fyrirtækjunum ásamt því að þau búi yfir vel hæfu starfs-
fólki sem starfi sem öflug liðsheild.
Meiri verðmætaaukning
en í öðrum félögum
gretar@mbl.is