Morgunblaðið - 01.05.2003, Blaðsíða 7

urskipulagningu sem efla eigi starfsemina til
muna. Takist hafi samstarf við Motion Picture
Association of America, MPAA, Samtök kvik-
myndaframleiðenda, um samstarf um baráttu
gegn ólöglegri dreifingu kvikmynda. Ráða eigi
starfsmann á næstunni og veita auknu fé til
málsins hér á landi, og ætlar MPAA að leggja
samtökunum til fé meðal annars. Hallgrímur
segir að nú þegar viti hann um fjölda fyrirtækja
og stofnana sem stuðli að neyslu ólöglegs efnis
og eitt helsta verkefnið næstu misserin sé að fá
fyrirtækin til að koma í veg fyrir að starfsfólk
safni og dreifi efni ólöglega innan fyrirtækj-
anna. Jafnframt á að herja á menntastofnanir,
en þar grasserar dreifing slíks efnis, að sögn
Hallgríms. Hallgrímur segir að með haustinu
muni samtökin skera upp þessa herör gegn
ólöglegri dreifingu efnis. „Við höfum hingað til
aðallega verið í því að koma í veg fyrir t.d. op-
inberar ólöglegar sýningar skólafélaga á kvik-
myndum og beita okkur gegn myndbandaleig-
um sem selja ólöglega fjölfaldaðar myndir. Nú
er landslagið hinsvegar að breytast ört og for-
sendurnar og áherslunar í okkar starfi sömu-
leiðis. Við erum í mikilli endurskipulagningu og
stórt skref er þetta formlega samstarf við
MPAA,“ sagði Hallgrímur. Hann sagði að nú
þegar væri samstarfið hafið og MPAA væru nú
að rannsaka og senda upplýsingar um ólöglegt
niðurhal sem rakið er frá Bandaríkjunum til Ís-
lands. Því myndi SMÁÍS síðan fylgja eftir.
„Þetta samstarf við MPAA er að styrkja okk-
ur mjög mikið, við höfum þegar fengið ábend-
ingar að utan um hvaða stofnanir hafa verið
duglegar við niðurhal.“
Eruð þið með fyrirtæki á svörtum lista?
„Já, því miður eru reglulega svartir listar í
gangi en sem betur fer hefur gengið vel að
vinna með stjórnendum fyrirtækja og stofnana.
Þetta er yfirleitt gert í óþökk þeirra og ég held
að það væri óvitlaust fyrir stjórnendur í fyr-
irtækjum að fara að skoða þennan þátt innan
sinna veggja, því það er ljóst að á meðan fólk er
í þessu, er það ekki í vinnunni.“ Hallgrímur
segir að í þessum tilfellum sem vitað er um noti
starfsmenn nettengingar og vefþjóna fyrirtæk-
isis til að hlaða niður myndum ólöglega og nota
svo geisladiskabrennara einnig í eigu fyrirtæk-
isins til að afrita myndirnar. Þess eru líka
dæmi, segir hann, að starfsmenn hafi tekið sig
saman og keypt vefþjón upp á sitt einsdæmi í
þessum tilgangi og sett hann upp inni í fyr-
irtækinu. Hallgrímur segir að SMÁÍS hafi nú
þegar fengið stjórnendur nokkurra fyrirtækja
til að uppræta svona starfsemi og koma í veg
fyrir að hún verði stunduð í framtíðinni. Jafn-
framt segir hann SMÁÍS í góðu samstarfi við
netþjónustufyrirtæki og þau hafi lokað vef-
svæðum þar sem ólögleg starfsemi af þessu
tagi fari fram. „Við eigum eftir að auka það
samstarf á næstu misserum.“ Hallgrímur segir
að félagið hafi einna mestar áhyggjur af því
sem fram fer víða í skólakerfinu. Þar stundi
nemendur í stórum stíl niðurhal og vistun efnis
á skólavefþjóna sem síðan er opið fyrir alla
nemendur og starfsfólk í skólanum. „Þetta er
orðið mjög algengt og veður víða uppi. Til
dæmis fórum við þess á leit við Háskóla Íslands
að þeir störfuðu með okkur til að koma í veg
fyrir þetta því við vissum að það væri mjög
mikið niðurhal hjá þeim. Þeir sögðust ekkert
geta gert og svöruðu því til að það væri rit-
skoðun að fara að fylgjast með því sem fram
færi. Þá spurðum við hvort við myndum fá
sömu svör ef menn væru að hlaða t.d. barna-
klámi niður með þessum hætti innan skóla-
veggja.“
10 kærur í gangi
Aðspurður hvort einhver dómsmál væru nú
þegar í gangi vegna ólöglegrar dreifingar og af-
ritunar á kvikmyndum sagði Hallgrímur að
hátt í 10 kærur væru í gangi. Meðal annars
hefði maður staðið niðri í Kolaporti nýlega með
lista af nýjum bíómyndum. Fólk hafi getað valið
sér mynd og fengið hana brennda á disk fyrir
sig á staðnum, gegn lágu endurgjaldi. Þennan
mann er búið að kæra til lögreglunnar, að sögn
Hallgríms.
Hallgrímur segir að oft sé vanþekking orsök
þess hve þetta er orðið almennt og fræðsla sé
þörf til að menn láti af þessu ólöglega athæfi.
Þannig vilji samtökin taka á málunum. „En
þegar menn eru byrjaðir markvisst að fjölfalda
og dreifa efni, tökum við þá engum vettlinga-
tökum.“ Hallgrímur segir að lögreglan sinni
þessum málum því miður ekki nógu vel. „Því
miður hefur lögregan sett okkur neðarlega í
bunkann. Þeim finnst þessi mál ekki nógu
spennandi. En sem betur fer hefur
þetta verið að lagast og okkar samstarf
við lögregluna er að verða betra. Ég á
von á að einhverjir dómar falli á
þessu ári. Það er mjög mikilvægt að
dómar falli því það hefur fælingar-
mátt. En við höfum engar áhyggjur af
því að dómar falli ekki okkur í vil því lög-
in eru mjög skýr. Það er frekar reynslu-
leysi dómstólanna að vinna með svona mál
sem er stór ástæða þess hvað þetta gengur
hægt.“ Aðspurður segist hann þekkja inn-
lendu netsíðurnar sem bjóði upp á forrit til
skráamiðlunar „Við erum að undirbúa
hvernig við munum tækla þá starfsemi. Við
munum gera það með mjög ákveðnum
hætti.“ Hallgrímur segir að ólögleg dreifing
hafi í för með sér minni tekjur fyrir rétt-
hafa og listamenn og ekki megi
gleyma því að framleiðsla kvik-
mynda er í viðskiptasjónarmiði.
Ef höggvið er í greinina verði
gæðin minni til lengri tíma.
Þetta ættu kvikmyndaunn-
endur að hafa í huga þegar
þeir sækja sér ólöglegar út-
gáfur af myndum, segir Hall-
grímur. Hann segir að enn
sjáist ekki neikvæð áhrif á að-
sókn í kvikmyndahús hér á landi
og sé hann þeirrar skoðunar að þau
muni ekki gjalda fyrir þetta. Hann kveðst
hinsvegar uggandi um sölu og leigu á
kvikmyndum á DVD-diskum og víd-
eóspólum. Spurður um aðrar
aðgerðir eins og að dreifa
þessu hreinlega með lög-
legum hætti á Netinu, eins
og nú er nýbyrjað að gera
með íslenska tónlist á vef-
svæðinu www.tonlist.is,
segir Hallgrímur að vissu-
lega sé það nauðsynlegt og
í Bandaríkjunum séu stóru
kvikmyndaframleiðend-
urnir farnir að gera slíkt.
MGM Studios, Paramount
Pictures, Sony Pictures
Entertainment, Universal
Studios og Warner Bros hafa til dæmis opnað
vefsvæðið Movielink.com þar sem myndir þess-
ara framleiðenda eru boðnar. „Mín persónulega
skoðun er sú að það eigi að frumsýna allar kvik-
myndir á sama tíma og það er einmitt það sem
virðist vera að gerast núna í auknum mæli,
besta dæmið er frumsýning X-Men 2 í gær.“
Þjófnaður rauður þráður
Stefán Hjörleifsson, framkvæmdastjóri og
stofnandi vefsvæðisins tonlist.is þar sem byrjað
er að bjóða alla íslenska tónlist til kaups yfir
Netið, hefur fylgst vel með réttindamálum á
Netinu og því hvernig menn ætla sér að vinna
að verndun höfundarréttar.
Stefán sótti tónlistarráð-
stefnuna Midemnet í Cannes
í febrúar sl. og segir hann að
rauði þráðurinn í gegnum
alla ráðstefnuna hafi verið
umræða um hvernig væri
hægt að koma í veg fyrir
ólöglega dreifingu efnis.
„Stærsta vandamálið í
tónlistariðnaðinum eru
skrifanlegu diskarnir. Þeir
eru meira vandamál en ólög-
leg miðlun tónlistar um Net-
ið,“ segir Stefán. Hann segir
að talið sé að um 50% af tón-
list í heiminum sé ólöglega
dreift á geisladiskum. „Það
er mjög mikið um þetta, sér-
staklega í S-Ameríku, Aust-
ur-Evrópu og Asíu. Í Brasílu og Kína ganga
menn um með hjólbörur fullar af skrifanlegum
diskum og umslagseftirlíkingum og skrifa tón-
listina fyrir hvern sem vill. Það sem höfund-
arréttarsamtök hafa gert er að þau eru með 250
lið, svokallaða sjóræningjabana, sem eru kerf-
isbundið að loka afritunarverksmiðjum í þess-
um löndum.“
Það þarf ekki að fara annað en inn á um-
ræðusvæði um DVD-diska á www.hugi.is til að
skyggnast betur inn í heim DVD-notenda og
hvar þeir komast yfir sitt efni, til að sannreyna
orð Stefáns. Höfundur þessarar greinar greip
niður í umræður þar sem notendur eru að státa
af því hve marga DVD-diska þeir eiga. Þar við-
urkennir einn að hafa verið í Kína nýverið, sem
sé ein ástæða gríðarstórs DVD-diskasafns hans
enda kosti glænýjar bandarískar kvikmyndir á
DVD aðeins 200 krónur úti á götu (netverð á
myndinni Mr. Deeds á skifan.is er kr. 2.399)
þar í landi. Annar notandi segist vera með 400
kvikmyndir í láni frá einhverjum vini sínum
sem hafi verið á ferð í Malasíu nýlega.
Stefán segir að á ráðstefnunni hafi ýmis úr-
ræði verið rædd sem hægt væri að grípa til
varðandi miðlun á Netinu, t.d. að safna IP-
tölum notenda með ýmsum ráðum auk þess
sem auðveldara sé að lögsækja þessar síður
þegar hægt er að sýna fram á að þær hafi
tekjur, t.d. af auglýsingum. „Það er fullt af að-
gerðum í gangi til að sporna við þessu, enda
vilja menn reyna allt sem þeir geta. Geisla-
diskasala í heiminum hefur minnkað um 25%
síðustu 2–3 árin. Í Bandaríkjunum eru 80 millj-
ónir manna sem stunda miðlun tónlistar um
Netið og að meðaltali eru um 1.000 lög á hverri
einkatölvu sem hlaðið hefur verið ólöglega nið-
ur.“ Stefán segir að menn einbeiti sér nú að
stærri dreifingaraðilum fremur en fara á eftir
einstaka notendum. „Staðreyndin er að ef ekki
er borgað fyrir tónlist þá verður engin tónlist,“
segir Stefán. Aðspurður hvort hann og fyr-
irtæki hans hyggist beita sér gegn ólöglegri af-
ritun og dreifingu segir Stefán að hann sé þeg-
ar búinn að ræða málið við heildarsamtök
tónlistarmanna, Samtón, um að fara í kennslu-
herferð til að gera fólki grein fyrir því hvað það
er að gera, eins og hann orðar það. „Ég segi nú
gjarnan söguna af virtum og vel þekktum lög-
fræðingi hér í bæ sem ég heyrði státa af því
fyrir fullum sal af fólki að hann væri hættur að
kaupa geisladiska, því dóttir hans hlæði þessu
öllu niður af Netinu. Eins og dæmið með þenn-
an mann sannar, vantar meðvitund um að um
þjófnað er að ræða, svo ekki sé minnst á það að
fólk veit ekki að það er að opna heimilistölv-
urnar sínar fyrir öllum umheiminum. Við vilj-
um fræða fólk um þessa hluti.“ Stefán telur að
þess verði ekki langt að bíða að kvikmyndum
verði dreift með lögmætum hætti á Netinu hér
á landi í gegnum síðu eins og tonlist.is. „Tæknin
er til staðar og til dæmis gætum við hjá tonlist-
.is dreift kvikmyndum með sama hætti og við
dreifum tónlist. Til dæmis munum við bráðum
hefja dreifingu á tónlistarmyndböndum á okkar
svæði. Það sem er að vefjast fyrir fólki í kvik-
myndabransanum eru réttindamálin. Það sem
við höfum gert gagnvart tónlistarbransanum er
einsdæmi í heiminum. Við erum komnir með
allt efni heillar þjóðar á aðgengilegt form á
Netinu. Ef samstaða næst um það sama í kvik-
myndabransanum er ekkert því til fyrirstöðu
að dreifa kvikmyndum á Netinu, löglega og
gegn greiðslu.“
Rétthafar afli sjálfir sannana
Hróbjartur Jónatansson lögmaður, sem hefur
unnið að mörgum málum er varða hugbúnað og
hugverkarétt, telur að lagalega sé það alveg
skýrt að það sé ólöglegt að skiptast á afrituðu
efni, jafnt yfir Netið sem og á götunni. Hann
segir að almennt sé þekking lögregluyfirvalda
að aukast í þessum málum og úrræðum höfund-
arréttarhafa að fjölga til að vernda sín réttindi,
t.d. með tilkomu TRIPS-samningsins um hug-
verkarétt sem er fylgisamningur um WTO.
Hann segir að Ísland sé þó aftarlega á merinni í
þessum málum og sé t.d. enn ekki búið að taka
upp í landsrétt ákvæði úr TRIPS sem geri rétt-
höfum sjálfum kleift að afla sannana um lög-
brjóta. „Vandamálið hér
varðandi öflun sönnunar-
gagna og stöðvun á réttar-
brotum er að slíkt er í hönd-
um lögreglu en það úrræði
er mjög svifaseint og óskil-
virkt og tekur langan tíma.
Menn ná ekki viðunandi ár-
angri í gegnum það kerfi, þó
að lögreglan hafi brugðist
að sumu leyti vel við þeim
málum sem hún hefur feng-
ið til meðferðar. Einkarétt-
arleg úrræði, eins og lög-
bann, eru flókin og
stirðbusaleg, sem gerir það
að verkum að erfitt er að
eiga við þetta.“
Hróbjartur segir að í Sví-
þjóð og Danmörku meðal
annars sé búið að taka ákvæði TRIPS upp í
landsrétt viðkomandi landa sem heimila rétt-
hafanum sjálfum að leita til dómstóla og leggja
þar fram gögn sem gefa vísbendingu um að að-
ili sé að brjóta á þeirra rétti. Ákvæðin fela í sér
að ef sannanir um höfundarréttarbrot séu full-
nægjandi heimilar dómstóllinn viðkomandi að
fara í húsleit hjá ætluðum brotamanni án fyr-
irvara, og fer viðkomandi þá með heimildina til
sýslumanns sem framkvæmir leitina án fyr-
irvara. Rétthafinn ber hins vegar sjálfur
ábyrgð á framkvæmdinni og kostar hana. Þetta
er sambærilegt úrræði og Samkeppnisyfirvöld
hafa til húsleitar í fyrirtækjum, að sögn Hró-
bjarts. „Menn hafa náð ansi góðum árangri með
þessari aðferð í Svíþjóð og Danmörku. Ég
vænti þess að íslensk stjórnvöld aðlagi löggjöf
sína með samsvarandi hætti sem fyrst, ella geta
þau átt von á að svara fyrir aðgerðaleysi sitt á
vettvangi WTO,“ segir Hróbjartur Jónatansson
hrl. að lokum.
..................
Va n d a m á l i ð h é r
v a r ð a n d i ö f l u n
s ö n n u n a r g a g n a o g
s t ö ð v u n á r é t t a r -
b r o t u m e r a ð s l í k t
e r í h ö n d u m l ö g -
r e g l u e n þ a ð ú r r æ ð i
e r m j ö g s v i f a s e i n t
o g ó s k i l v i r k t .
..................
tobj@mbl.is
r
í
r
r
r
r
r
r
r
pi í
finu
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 1. MAÍ 2003 B 7
























































































NVIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF