Morgunblaðið - 05.09.2003, Blaðsíða 7

okkur ekki áhugavert. Emil Tode
er öðruvísi, hann hefur alltaf eitt-
hvað að segja og er ekki smeykur
við eistneskar vísanir,“ segja þær
og láta að því liggja að kannski
þess vegna hafi hann einmitt notið
útbreiðslu.
Læsir á eistnesku eru alls 1,1
milljón manna, en málið er ekki
indóevrópskt, heldur tilheyrir það
sama stofni og finnska og ung-
verska. Stafrófið er aftur á móti
hið hefðbundna, að viðbættum sér-
hljóðunum õ, ä, ü, ö.
Eistneska sjaldheyrð
á sumrin
Fjöldi Rússa býr í Eistlandi, án
þess að það blasi endilega við gest-
um við fyrstu sýn. Kremlarlegir
turnar eru reyndar á sumum bygg-
ingum og ýmis önnur áhrif leyna
sér ekki, en nokkuð kemur á óvart
hvað hátt hlutfall fólksins er af
rússneskum uppruna. „Hér í Tall-
inn er um helmingur íbúanna
Rússar, en alls býr hálf milljón
manna í borginni. Í landinu öllu er
hlutfallið ójafnara, þar er kannski
þriðjungurinn Rússar. Þetta er af-
leiðing lymskulegrar Rússavæðing-
ar sem nær langt aftur,“ segir
Mati Sirkel og virðist ekki sér-
staklega skemmt. „Sjáið ljótu
blokkirnar þarna hinum megin,“ og
bendir af hæð í átt að úthverfi.
„Þarna búa þeir.“
Hann upplýsir að Eistlendingum
og Rússum í landinu komi ekki
sérstaklega vel saman, lítil sam-
skipti séu þeirra á meðal. „Þeir eru
með sína eigin skóla og senda ung-
lingana í einkaframhaldsskóla. En
fyrir mildi örlaganna hafa Eist-
lendingar í gegnum tíðina alltaf
haft sína eigin skóla, einnig þegar
landið var á valdi Rússa. Þess
vegna hefur samfellan í þróun
móðurmáls okkar aldrei rofnað,
ólíkt því sem til dæmis gerðist í
Litháen.“
Sirkel vill því meina að Eistlend-
ingar hafi á rótgróinni hefð að
byggja, bæði í bókmenntum og
sögu og hafi ýmiss konar menning-
arverðmæti að sýna gestum.
Ferðamannaiðnaður sé enda ört
vaxandi atvinnugrein í landinu sem
hefur nú séð um sig sjálft í rúman
áratug. „Við höfum komist að því
að gamli borgarhlutinn rúmar fjög-
ur þúsund manns í gistingu, há-
mark. Meirihluti ferðamanna er
Finnar, en annars koma hingað
líka aðrir Evrópubúar, Bandaríkja-
menn, Japanir og fleiri.“
„Já, á sumrin heyrir maður varla
eistnesku talaða á götunum í mið-
borginni,“ bætir Kaisa Kaer við.
Eistland virðist þannig loksins
komið á kortið, en betur má ef
duga skal að mati heimamanna og
unnið er markvisst að því að kynna
litla landið enn betur á alþjóðavett-
vangi.
Vitum ekki enn
hver við erum
Þótt ákveðin samfella sé í menn-
ingarsögu þjóðarinnar, vegna
tungumálsins, er sagan í raun
margflókin og lituð áhrifum úr
ýmsum áttum. Séð úr norðri helst
hún í hendur við sögu hinna
Eystrasaltslandanna, en það er
hvorki nægileg lýsing né alls kost-
ar rétt.
Kaisa Kaer er spurð hvernig
ungt, eistneskt fólk upplifi sig á 21.
öldinni – hvaða menningarheimi
það telji sig tilheyra.
„Ég held að við vitum ekki
ennþá almennilega hver við erum,“
svarar hún hugsi. „Við finnum til
skyldleika með Finnum, tungumál-
in eru tengd og finnskar sjónvarps-
stöðvar nást í norðurhluta Eist-
lands. Finnska sjónvarpið var
auðvitað sérlega mikilvægt og vin-
sælt á Sovétárunum, en enn eru
þar þáttaraðir sem við horfum á og
margs konar efni sem er einfald-
lega betra en okkar eigið. Þýskar
sjónvarpsstöðvar hafa líka stuðlað
að bættri þýskukunnáttu, en á þær
er horft í vesturhlutanum þar sem
finnska sjónvarpið næst ekki. Ann-
ars fer gervihnattamóttökurum
fjölgandi í heimahúsum þannig að
efni berst nú úr enn fleiri áttum.
Hins vegar má ekki gleyma því
að við bjuggum við þýskt hernám á
liðinni öld og þau sögulegu og
menningarlegu áhrif vara enn. Þá
vorum við, sem kunnugt er, undir
Sovétríkjunum um langa hríð. En
við erum orðin þreytt á því að sí-
fellt sé vísað til okkar sem „fyrrum
leppríkis Sovétríkjanna“ eða „eft-
irlendu“. Ég meina, Ameríkanar
yrðu ekkert yfir sig ánægðir ef við
vísuðum sífellt til Bandaríkjanna
sem „fyrrum breskrar nýlendu“,
held ég,“ segir Kaisa og hristir
höfuðið.
„Og vegna þess að Litháen og
Lettland voru einnig undir Sov-
étríkjunum, finnst fólki liggja beint
við að spyrða okkur saman. Auðvit-
að eru ákveðin tengsl, þetta eru
nágrannar okkar, en við eigum
samt ekki mjög margt sameigin-
legt. Við tölum sitthvort tungumál-
ið og svo eru Litháar til dæmis
flestir kaþólikkar en við erum lút-
erskrar trúar.“
Kaisa bendir á að Svíar hafi inn-
leitt lúterska trú í Eistlandi. „Það
eru enn ein áhrifin, hin sænsku.
Við samsömum okkur í raun að
hluta til með Norðurlöndunum,
ekki síst vegna legunnar. Að sama
skapi er Eistland norður-evrópskt
land og það hefur sín áhrif að telja
sig til Evrópu.
Þannig að spurningunni um hver
við séum er hægt að svara á alla
vegu.“
Kaisa segir viðhorf ungra Eist-
lendinga gagnvart Rússum ekki
endilega óvinsamlegt, en þó séu
ýmis mál enn óuppgerð. „Þeir vilja
til dæmis ekki biðjast afsökunnar á
hersetunni. Og ýmis eistnesk
menningarverðmæti, svo sem
skjöl, listaverk og fornmunir, eru
enn geymd í Moskvu og hefur
hvorki gengið né rekið að fá aftur
heim,“ segir Kaisa og íslenski gest-
urinn getur ekki að sér gert að
hvarfla huganum til handritanna
sem lengi lágu í Danmörku en var
á endanum skilað.
„Þetta kemur allt,“ segir gest-
urinn stundarhátt og Kaisa kinkar
kolli.
Ljóðskáldið Jaan Kaplinski fer
nærri því að vera þjóðskáld Eista,
að margra mati.
Reuters
Erki Nool fagnar gullverðlaun-
unum í tugþraut á Ólympíu-
leikunum í Sydney 2000 með þjóð-
fána Eistlands við hönd.
sith@mbl.is
DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 5. SEPTEMBER 2003 B 7
Úrval af
yfirhöfnum
Kringlunni, sími 588 1680.
Seltjarnarnesi, sími 5611680.
iðunn
tískuverslun
Lillablár valmúi
www.tk. is
Fallegur
rúmfatnaður
-í miklu úrvali!
Rúmteppi mikið úrval
verð frá kr:4990.-
Sængurföt verð frá kr:2990.-
100%BÓMULL
meiriháttar mjúk
ÞAÐ
HEITASTA
Í DAG!
Nýtt! Nýtt!
Rauður valmúi
CAMO-FELULITIR & TIGER
Blágrænn valmúi
F a x a f e n i - K r i n g l u n n i
Lið-a-mót
FRÁ
H
á
g
æ
ð
a
fra
m
le
ið
sla
Extra sterkt
A
ll
ta
f
ó
d
ýr
ir
FRÍHÖFNIN
-fyrir útlitið
Nr. 1
í Ameríku
RANNSÓKNIR, sem gerðar
hafa verið við Lundúna há-
skóla, benda til að persónu-
leikaeinkenni tíu ára barna
geti sagt fyrir um hversu
farsæl þau verði á fullorð-
insárum. Rannsóknaraðilar
komust meðal annars að því
að ódælum og illa upp öld-
um börnum er hættara við
að mistakast í lífinu og kem-
ur það sjálfsagt fáum á
óvart. Það kom hins vegar
mönnum í opna skjöldu að
samkvæmt rannsókninni
virðist svo sem
áhyggjufull
börn og þau
sem leika sér
gjarnan ein og
eru smámuna-
söm, hafi til-
hneigingu til að
verða farsæl í
lífinu. Hið sama gildir um blaut-
geðja börn, það er þau sem eru
lingerð í lund, viðkvæm og gráta
mikið, og ennfremur þau sem eru
óttaslegin og hræðslugjörn og
kom sú niðurstaða verulega á
óvart.
Nú er það misjafnt hvaða mat
menn leggja á „velgengni í líf-
inu“, en í þessu samhengi var
meðal annars tekið mið af því að
tíu ára börn með ofangreind per-
sónuleikaeinkenni væru ólíklegri
til að reykja og drekka mikið á
fullorðinsaldri, drengirnir ekki
líklegir til að hneigjast til glæpa-
starfsemi og stúlkunum síður hætt
við að falla í þá gryfju að verða
ófrískar á unglingsaldri. Þannig
var það til dæmis röskstutt með
einræn börn, að þau hefðu frekar
tilhneigingu til að taka ákvarð-
anir á eigin forsendum og út frá
sínu brjósti en að láta undan jafn-
ingjaþrýstingi eins og félagslyndu
fólki hættir til.
Rannsóknin náði til 12 þúsund
manns á Bretlandseyjum og að
sögn breska blaðsins The Sunday
Times, sem greindi frá nið-
urstöðum rannsóknarinnar, hafa
engar fyrri rannsóknir, sem gerð-
ar hafa verið á þessu sviði, kafað
svo djúpt í hinn félagslega bak-
grunn og staðreyndir um hegðan
og persónuleikaeinkenni viðkom-
andi í bernsku, með hliðsjón að
velgengi þeirra eftir að fullorðins-
aldri er náð. Rannsóknin stæðist
allar aðferðafræðilegar kröfur og
haft er eftir John Bynner, pró-
fessor við Lundúna háskóla, að
niðurstöðurnar séu „afar athygl-
isverðar“ og „fullkomlega mark-
tækar“.
Rannsóknin leiddi ennfremur í
ljós að eirðarlaus börn, þau sem
eyðileggja leikföngin sín, óhlýðin
börn og „hrekkjusvín“ væru lík-
legri en önnur til að verða
óánægð með líf sitt á fullorðins-
aldri. Ennfremur að þjófótt börn,
„slagsmálahundar“ og „lygalaup-
ar“ væru líklegri til að verða
óhamingjusöm eftir að fullorðins-
aldri er náð. Slíkir einstaklingar
ættu oft í erfiðleikum með að
finna vinnu við sitt hæfi og lentu
gjarnan í vandræðum með að
beina lífi sínu í ákjósanlegan far-
veg. Hins vegar er einnig áréttað
í niðurstöðum könnunarinnar að
börn með hæfilegt sjálfsálit og
þau sem nytu traustrar vináttu
jafningja sinna ættu góða mögu-
leika á hamingjusömu lífi á full-
orðinsaldri.
Af öðrum athyglisverðum nið-
urstöðum könnunarinnar má
nefna að drengir, sem kenna öðr-
um um ófarir sínar, eru oft van-
hæfari til að
takast á við
lífið og lenda
gjarnan í lág-
launahópum.
Drengir með
lestrarerf-
iðleika eru lík-
legri til að
fordæma aðra
kynætti. Traust vinátta fárra jafn-
ingja er betra veganesti, en vin-
sældir í stórum hópi „misjafnra
sauða“. Hvers kyns listsköpun og
tónlistaráhugi er af hinu góða og
ennfremur lestur
góðra bóka, en allt
var þetta talið auka
líkur á að viðkomandi
barn yrði hamingju-
samara á fullorðins-
aldri. Þá var „menn-
ingarlegur
hugsunarháttur“ á
barnsaldri talinn auka launa-
möguleika viðkomandi síðar á lífs-
leiðinni.
Rannsóknin leiddi í ljós að fé-
lagslegur bakgrunnur eða stétta-
skipting skiptir engu máli hvað
varðar árangur í lífinu síðar meir,
að því gefnu að möguleikar til
náms séu jafnir. Í rannsókninni
fannst ennfremur fylgni milli
góðrar lestrarhæfni og stærð-
fræðiskilnings barna og velgengni
í lífinu síðar meir, og þarf það í
sjálfu sér ekki að koma á óvart.
RA
NN
SÓ
KN
Á
H
EG
ÐA
N
BA
RN
A
Morgunblaðið/Jim Smart
Sum börn eiga erfitt með að halda aftur af tárunum.
Blautgeðja
lund líkleg
til farsældar
Hrekkjusvín eru
líkleg til að
verða óánægð
með líf sitt á
fullorðinsaldri
svg@mbl.is