Morgunblaðið - 12.10.2003, Blaðsíða 5

gömlu gatnakerfi og byggingar-
hefðum, – hann nær ekki í skottið
á samtíð sinni. Sá vandi verður
hvergi leystur nema í miðbænum
sjálfum, og hann verður ekki leyst-
ur nema með róttækum aðgerðum,
sem taka mið af eftirfarandi atrið-
um:

Aukið landrými fyrir atvinnu-
húsnæði

Fjölgun íbúa í miðborginni

Fjölbreytni í smásöluverzlun og
annarri þjónustu

Bætt umferðarflæði að og frá
svæðinu

Fjölgun bílastæða

Svigrúm til að vernda gömlu
bæjarmyndina og eldri bygging-
ar

Greið og örugg göngutengsl inn-
an miðborgarinnar

Opin svæði og skjólmyndun

Bætt þjónusta við ferðamenn –
söfn, listviðburðir, gallerí o.s.frv.
Lausnin felst í höfninni
Horfum því snöggvast til hafn-
arsvæðisins. Því aðeins kom vaxt-
arkippur í kotbýlið Reykjavík fyrr
en hin kotin umkring, að hér var
þægileg lending fyrir þeirra tíma
farskip, og í byrjun síðustu aldar
sýndu bæjarfeðurnir einnig ótrú-
legan stórhug með ákvörðun um
byggingu fyrstu raunverulegu haf-
skipahafnar á Íslandi. Öll var sú
framkvæmd stór með ólíkindum,
efalaust hlutfallslega mun stærra
mál en t.d. Kárahnjúkastífla nú,
þótt hvorki þyrfti þá að koma til
umhverfismats né alþjóðlegs út-
boðs. Reykjavíkurhöfn hefur allt
síðan verið lifandi stofnun, lagað
sig að aðstæðum og brugðizt við
nýjum tíma af framsýni. Hin upp-
runalega höfn frá öðrum áratug
20. aldar er þannig að mestu end-
urminning í dag. Vöruhöfnin er
vegna breyttra tíma flutt að fullu
inn með sundum og hlutverk fiski-
hafnarinnar og umfang minnkar
sífellt. Verulegur hluti gamla hafn-
arsvæðisins er í raun óarðbært
parkpláss fyrir hvalbáta, sem við
höfum ekki leyfi til að gera út, og
gæzluskip, sem við höfum ekki efni
á að reka, og svo að auki slatta af
sportbátum, sem auðveldlega má
skapa samsvarandi eða betri að-
stöðu annars staðar við sundin. Því
er í raun eðlilegt, að gamla hafn-
arsvæðið verði endurskapað og
lagað að nýjum þörfum borgarinn-
ar. Á þann hátt yrði hin gamla,
vannýtta Reykjavíkurhöfn og nán-
asta umhverfi á ný vaxtarsproti
viðskipta- og menningarlífs á Ís-
landi.
Nýtt miðbæjarstæði,
nýir möguleikar
Að gefnum öllum þessum for-
sendum er hér varpað fram skipu-
lagshugmynd fyrir miðbæ Reykja-
víkur, þar sem tekið er á þeim
vandamálum sem heitast brenna,
þ.e. plássleysi, umferðarhnútum,
bílastæðaþörf, íbúaflótta, hverf-
andi verzlun og nærþjónustu,
átökum milli gamalla bygginga-
forma og nýrra o.fl., en allir eru
þessir þættir beintengdir stefnu
eða stefnuleysi í skipulagsmálum
höfuðborgarinnar. Hér er sýnt
hvernig unnt er að gjörbreyta nýt-
ingu hafnarsvæðisins, tengja það
miðbænum og gera á ný að hreyfi-
afli höfuðborgarinnar Reykjavíkur
á sama hátt og það var áður drif-
kraftur kaupmanna- og fiski-
mannabæjarins með sama nafni.
Hvernig unnt er að skapa mið-
borginni nauðsynlegt rými til að
þroskast og eflast á eigin forsend-
um á eigin heimaslóð. Lagt er til
að hafnardokkinni verði lokað frá
Ingólfsgarði, um Ægisgarð og allt
að Grandabryggju með vatnsheldri
vörn, höfnin vatnstæmd og það
nýja land, sem þannig skapast,
verði hluti af stækkaðri miðborg
Reykjavíkur. Gert verður „gólf“
yfir allt svæðið í svipaðri hæð og
hafnarbakkinn er nú. Þá verður til
samfellt byggingarland, sem
skipuleggja má frá grunni og ráð-
stafa fyrir alla þá starfsemi sem
alvöru höfuðborg þarf á að halda
til langrar framtíðar, en miðbær-
inn rúmar ekki nú. Umferðar- og
bílastæðavandinn leysist nokkuð
sjálfkrafa. Sæbrautin heldur áfram
beina stefnu niður í „höfnina“,
kemur aftur upp við Grandabakka
og tengist þaðan við Ánanaust of-
anjarðar á eðlilegan hátt. Rýmið
neðan „gólfsins“ nýtist fyrir um-
ferðaræðar og bílastæði á 2–3
hæðum, þar má koma fyrir þús-
undum bílastæða og, ef vill, einnig
rúmgóðum verzlunarmiðstöðvum
að auki. Flatlendið, sem verður til
ofan „gólfsins“ má gjörnýta fyrir
byggingar og opin svæði, þar sem
umferð og bílastæði eru að mestu
leyti í „kjallaranum“, og raska því
ekki eðlilegu samhengi byggðar-
innar.
Gamla Reykjavík
í fullu gildi
Tillagan breytir í engu upphaf-
legu byggðarmynstri gömlu
Reykjavíkur, en skapar henni
möguleika á endurnýjun lífdaga.
Gamla gatnakerfið getur haldizt
óbreytt, það losnar hins vegar við
alla óþarfa, framandi umferð og
verður því á ný fullnægjandi fyrir
eðlilegar þarfir byggðarinnar.
Unnt verður að vernda og styrkja
upphaflega byggð í kvosinni, þar
sem ekki verður sem fyrr þrýst á
þar um stórar byggingar og aukna
landnýtingu, auk þess sem ný-
byggingarnar á hafnarsvæðinu
veita skjól gegn norðannæðingnum
hvimleiða. Til verður nýr gönguás
milli tjarnar og hafnar, hann ligg-
ur frá ráðhúsinu, yfir Austurvöll,
eftir Pósthússtræti og þaðan beina
stefnu til sjávar. Austan þessa
opna svæðis, að Lækjargötu við
Arnarhól, er gert ráð fyrir ýmsum
opinberum og hálfopinberum
stofnunum, s.s. tónlistarhúsi, hót-
eli og ráðstefnumiðstöð, og svo
eitthvað sé nefnt má t.d. einnig
hugsa sér byggingar fyrir listahá-
skóla og/eða „náttúruhús“ á sjáv-
arbakkanum með sýningarsölum
og tengdum rannsóknarstofnun-
um, þar sem miðlað er fróðleik um
jarð- og líffræði lands og hafs.
Svæðinu þar vestur af verður síð-
an ráðstafað fyrir blandaða byggð
atvinnu- og íbúðarhúsnæðis. Ætla
má, miðað við eðlilega landnýtingu
á miðborgarsvæði, að þar rúmist
hið minnsta um 400 til 600 þúsund
fermetrar húsnæðis í nýjum bygg-
ingum, sem gæti t.d. svarað til
2.000–3.000 íbúða og 100–200 þús-
und fermetra atvinnuhúsnæðis
(verzlun, skrifstofur, léttur iðnað-
ur), auk hugsanlegrar verzlunar-
og þjónustumiðstöðvar undir
„gólfi“ og bílastæða nokkurn veg-
inn að geðþótta.
Margþætt og
spennandi verkefni
Allt eru þetta lausbundnar hug-
myndir, sem hér er ekki rúm til að
skýra nánar. Þær eru hins vegar
nógu einfaldar til þess, að þær má
skýra með einföldum skissum og
sýna fram á nýtingarmöguleika
svæðisins í aðalatriðum. Tækifærið
til að skapa miðlæga borgarbyggð
í háum gæðaflokki er einstakt, en
þolir ekki langa bið miðað við þau
áform, sem nú eru uppi. Tækni-
lega er verkefnið nokkuð marg-
þætt, en ekki endilega flókið að
sama skapi. Allt það, sem hér þarf
að leysa, hefur áður verið leyst
annars staðar, þannig að ekki er
um neins konar tilraunastarfsemi
að ræða. Inn á svæðið koma
minnst 10 þúsund nýir íbúar og
starfsmenn, sem tryggja endur-
nýjun í allri verzlun og þjónustu
og gera miðborgina á ný sam-
keppnishæfa við aðra þjónustu-
kjarna á höfuðborgarsvæðinu. Að-
staða fyrir skemmtiferðaskipin
flyzt utar í höfnina, þau fá betra
aðgengi, svo að stærri skipin þurfa
ekki lengur að fara inn í Sunda-
höfn. Og, án þess að gera lítið úr
kostnaðarhliðinni, skal þó hafa í
huga, að með þessu skapast mikið
og verðmætt byggingarland.
Kostnað verður að vega móti
ávinningi, og jafnframt bera sam-
an við þær ráðstafanir aðrar, sem
augljóslega þarf ella að grípa til, ef
Reykjavík ætlar að standa undir
nafni sem höfuðborg þokkalega
stöndugs og framsækins þjóðríkis.
jonase@hi.is, hrafnkell@thorlacius.com.
Jónas Elíasson er prófessor í verkfræði.
Hrafnkell Thorlacius er arkitekt.
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12. OKTÓBER 2003 B 5
Sigurrós
Þorgrímsdóttir
Hanna Katrín
Friðriksen
Arnbjörg
Sveinsdóttir
Stjórnmálanámskeið fyrir konur
21. október til 13. nóvember, þriðjudags- og
fimmtudagskvöld, kl. 20.00—22.10
í Valhöll, Háaleitisbraut 1
LÁTTU AÐ ÞÉR KVEÐA!
• Konur og áhrif
• Konur í forystu
• Konur og stjórnmál
• Konur og vald
• Að kveðja sér hljóðs
• Listin að hafa
áhrif á aðra
• Aukinn hlutur kvenna
í stjórnmálum
• Listin að vera
leiðtogi
• Konur og velgengni
• Konur og fjölmiðlar
• Konur og
Sjálfstæðisflokkurinn
• Flokksstarfið
• Íslenska stjórnkerfið
• Fundarstjórnun
Hanna Birna
Kristjánsdóttir
Stefanía
Óskarsdóttir
Sólveig
Pétursdóttir
Ásta
Möller
Ásdís Halla
Bragadóttir
Katrín
Felsted
Gísli
Blöndal
Sigríður Anna
Þórðardóttir
Gréta
IngþórsdóttirDrífa
Hjartardóttir
Guðrún Ebba
Ólafsdóttir
Stjórnmálaskólinn, SUS, Heimdallur og Hvöt.
Innritun: Sími 515 1700/777. Netfang: disa@xd.is www.xd.is
VANGAVELTUR eru nú uppi um
að 22 punda sjóbirtingurinn sem
fréttist af á dögunum og veiddist í
Eldvatni í Meðallandi 29. september
síðastliðinn, hafi verið lax. Um var
að ræða 11,3 kg hæng, 99 cm langan,
sem veiddist á spón í Þórð-
arvörðuhyl.
Veiðimaðurinn Gunnar Andri
Gunnarsson, sem er vanur lax-
veiðimaður, en hefur minna reynt
fyrir sér í sjóbirtingsveiði, sagði í
samtali við Morgunblaðið að sjálfur
hefði hann talið að um lax hafi verið
að ræða, en sér reyndari sjóbirtings-
veiðimenn, auk veiðivarðarins við
Eldvatn, hefðu fullyrt að um sjóbirt-
ing væri að ræða. Ýmsir sem hafa
síðan skoðað myndina sem hér fylgir
hafa séð fátt sem bendir til annars
en að um lax sé að ræða, m.a. er fisk-
urinn með sárafáa svarta díla þó að
eitt megineinkenni gamalla stórra
sjóbirtinga sé mikið af x-laga dílum
sem ná vel niður fyrir miðlínu fisks-
ins. Þá er samsvörun lengdar og
þyngdar miklu nær því sem þekkist
hjá laxi. Raunar í miklu ósamræmi
við það sem þekkist hjá sjóbirtingi.
„Hann er samt gríðarlega feitur,
því þetta þungur lax á að vera enn
lengri. Ég lét mér detta í hug að
þetta væri hafbeitarlax, kannski að
villast úr Rangánum. Gönguseiði
þeirra eru svo stór þegar þau fara til
sjávar. Annars verður úr þessu
skorið, fiskurinn er nefnilega ör-
merktur. Það gæti hins vegar orðið
bið á því að við fáum að vita þetta,
því fiskurinn er freðinn og ég ætla
að láta stoppa hann upp. Það verður
hvorki hægt að ná merkinu né
hreistursýni úr þessu fyrr en fisk-
urinn er þiðnaður hjá uppstopp-
aranum,“ sagði Gunnar að lokum.
Dapurt í norðlensku ánum
Það er margsögð saga að laxveiði í
ám norðan heiða var í flestum til-
vikum léleg og byggðist það einkum
á litlum smálaxagöngum. Sam-
kvæmt bráðabirgðatölum fengnum
hjá Veiðimálastofnun veiddust um
160 laxar í Hrútafjarðará, sem er
svipað og í fyrra, milli 580 og 590 í
Miðfjarðará, Víðidalsá og Vatns-
dalsá, 308 laxar úr Laxá á Ásum, en
tölur voru ekki komnar úr Blöndu.
Fyrr í haust kom þó fram á vefsíðu
leigutakans Lax-á, að veiðin væri
komin yfir þúsund laxa, en það er
meiri veiði en í fyrra og stingur því í
stúf á svæðinu. Allar hinar árnar eru
með mun minni veiði en í fyrra, 2-
300 löxum hver á, en sumarið 2002
var ekki sérlega gott sumar í um-
ræddum ám þó þær væru þá að
koma upp með bata frá árinu áður.
Sjóbirting-
ur eða lax?
ERU
ÞEIR AÐ
FÁ’ANN?
Sveinn H. Blöndal