Morgunblaðið - 23.10.2003, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 23. OKTÓBER 2003 B 7
























































































NVIÐSKIPTI ATHAFNALÍF
stórkostlega bóksölu. Ef manni þykir vænt um tungumálið
finnst mér mjög mikilvægt að halda úti vandaðri bókaút-
gáfu.“
Í Danmörku er 25% vsk. á bókum en í Noregi er enginn
vsk. og 6% í Svíþjóð, að sögn Snæbjörns. „Norðmenn
styrkja bóksölu mjög vel og bókasöfnin kaupa til dæmis
hundruð eintaka af hverri bók og koma henni þannig vel af
stað. Danir eru hinsvegar sífellt að fækka þeim bókum
sem söfnin kaupa.“
Samrunaáhugi
Fyrir þremur árum urðu til útgáfu- og fjölmiðlarisar úti í
heimi eins og AOL Time Warner, Vivendi Universal og
fleiri. Þessi stefna teygði sig til Íslands eins og menn sáu í
stofnun Norðurljósa og Eddu samskipta og miðlunar. Til-
raunirnar urðu þó ekki eins farsælar og að var stefnt.
Var einhverntíma talað við Bjart um þátttöku í slíkum
hugmyndum?
„Jú, það var minnst á það við okkur en við höfðum engan
áhuga á því. Ég passa ekki inn í slíkt. Það hafa alltaf verið
til menn með einhvern undarlegan áhuga á þessu fyr-
irtæki,“ segir Snæbjörn og brosir.
Spurður um nýjungar og hvað framtíðin beri í skauti sér
í útgáfumálum, t.d. varðandi útgáfu á Internetinu, segir
Snæbjörn að forlagið hugsi Netið núna sem möguleika til
að víkka út kennslubókaútgáfu félagsins, en í fyrra gaf
Bjartur út fyrstu kennslubókina sína, Kýrhausinn og er
hún í notkun í framhaldsskólum hér á landi. Síðan hefur
Njála komið út og fleira er í pípunum. „Við erum hægt og
rólega að fikra okkur inn á það svið. Við sáum að við þyrft-
um að setja eggin í fleiri en eina körfu sem gerði rekst-
urinn dálítið brothættan. Þetta gengur alveg glimrandi
vel.“
Um fleiri nýjungar hjá útgáfunni segir Snæbjörn að for-
lagið sé komið með svokallað sjálfflettibókasvið,
(page-turner), en Da Vinci lykillinn er fyrsta bókin í þeim
flokki. „Annars útilokum við engar tegundir bóka. Við gef-
um bara út það besta á hverju sviði. Við vonumst til að Da
Vinci lykillinn verði metsölubók, bæði hér á landi og í Dan-
mörku. Þar vonumst við til að ná 30.000 eintaka sölu og þá
erum við að miða við sölu á bókum í svipuðum flokki þar í
landi.“
Margir velta sjálfsagt fyrir sér þegar fregnir berast af
útgáfusamningum höfunda á erlendri grundu hvort að við-
komandi höfundur og forlag hagnist mikið á slíkum samn-
ingum.
Jóhann Páll Valdimarsson útgefandi sagði nýlega í sam-
tali við Morgunblaðið að aðallega væri þetta nú gott fyrir
egó höfundanna sjálfra, en sáralitlir peningar væru í
spilinu. Snæbjörn segir að samningarnir séu mismunandi,
þó að alltaf séu þeir blásnir upp í hérlendum fjölmiðlum.
Stundum sé um að ræða samninga við pínulítil forlög þar
sem varla kemur greiðsla fyrir útgáfuréttinn en inn á milli
séu gerðir alvöru samningar sem skipta töluverðu máli
fyrir höfunda. „Þó eru þetta engar stórkostlegar upphæð-
ir, en þær geta skipt máli fyrir viðkomandi höfunda. Það
er bara svo nauðsynlegt fyrir íslenska höfunda að spreyta
sig á alþjóðavettvangi og sjá viðtökur fólks annars staðar
en hér við verkum þeirra. Þetta er svo lítill heimur á Ís-
landi. Hinir innvígðu svokölluðu, þeir sem fylgjast virki-
lega vel með því sem gerist og gengur í bókmenntaheim-
inum, eru kannski um 4.000.“
Snæbjörn segir að hér á landi hafi stórmarkaðirnir stýrt
sölunni þannig að fáar bækur seljast nú í meiri upplagi en
áður. „Sú breyting hefur orðið á síðustu fjórum árum að
upplag á metsölubókum er orðið miklu miklu meira en var
og er komið yfir 10.000 eintök. Bækur sem eru á toppnum,
eins og t.d. Harry Potter, Arnaldur Indriðason og Ólafur
Jóhann eru að seljast í á fimmtánda þúsund eintökum.“
Á síðasta ári sagðir þú í samtali við Morgunblaðið að
Bjartur ætlaði að reyna að koma sér inn á breska mark-
aðinn. Hvernig líður þeim áformum?
„Við vorum að reyna að koma Braga Ólafssyni og Blíð-
finni eftir Þorvald Þorsteinsson þarna inn á markaðinn.
Það er rosalega erfitt að komast þarna inn, en við erum að
vinna með mjög góðum umboðsmanni sem er þekktur
þarna úti, þannig að það er ennþá óvíst hvernig það endar.
Þessi enskumælandi markaður er erfiður og í Banda-
ríkjunum hefur enginn áhuga á þýddum bókum og mjög
erfitt er því að koma bókum þar inn.“
Snæbjörn segir að bókaforlagið taki sjálft ekkert fyrir
þá samninga sem höfundar þess gera erlendis. „Þetta er
bara kostnaður fyrir okkur, en þetta kemur kannski til
baka síðar. Salan þarf að vera svo mikil til að hún fari að
skipta einhverju máli. Þegar hún er farin að slaga í 100.000
eintök eins og bók Arnaldar Indriðasonar er að gera í
Þýskalandi þá fer þetta að skipta töluverðu máli. Hann er í
topp 50 í Þýskalandi og það hefur ekki gerst með íslenskan
höfund síðan hjá Laxness um það leyti sem hann fékk
Nóbelsverðlaunin.“
Snæbjörn segir að af sínum titlum séu það bækurnar
um Blíðfinn sem best hafa gengið erlendis, en sala á bók-
inni hefur gengið mjög vel í Þýskalandi og nú sé von á bók
númer tvö á markaðinn þar í landi.“
Nýlega bættist nýr og reynslumikill höfundur í hópinn
hjá Bjarti þegar Sjón færði sig til Bjarts frá Máli og menn-
ingu. „Sjón er okkar maður og passar vel inn. Hann er með
frábæra bók núna fyrir jólin og sýnir á sér nýja hlið.“
Framundan eru spennandi mánuðir í rekstri Bjarts í
tveimur löndum. Áhugavert verður að fylgjast með því
hvernig „Sumarhúsamódelið“ leggst í Danina og í fram-
haldinu hvernig heimsbyggðin tekur þessari séríslensku
aðferðafræði.
Á heimasíðu fyrirtækisins segir nefnilega að á fimm ára
áætlun Bjarts sé að koma einum eða fleiri af innlendum
höfundum forlagsins á metsölulista New York Times.
Litla forlagið er greinilega farið að hugsa stórt.
auglýst þarna og stórmarkaðirnir eru ekki með niður-
greiddar bækur á brettum inni í búðunum til að fá fólk til
að kaupa grænar baunir eins og hér á Íslandi. Hér hafa
bækur aðdráttarafl og þær eru notaðar til að draga fólk
inn í kjörbúðirnar. Þetta er ekki svo algengt úti í löndum.“
Hafandi það í huga að Bjartur vill vera lítið forlag, hvað
varð þess valdandi að stofnað var forlag í Danmörku?
„Við ætlum nú ekkert að verða neitt stórir þar frekar en
hér. Við ætlum þó að byrja öðruvísi þar en við gerðum hér.
Við byrjum á að gefa út bók sem hefur verið á metsölulista
í Bandaríkjunum í um hálft ár og við teljum okkur eiga
svakalega góða möguleika á að selja þá bók í stóru upp-
lagi,“ segir Snæbjörn.
Bókin sem hann er að tala um heitir Da Vinci lykillinn
og er spennusaga, gáfumannaspennusaga, eins og Snæ-
björn orðar það, einskonar skemmtiútgáfa af Nafni Rósar-
innar eftir Umberto Eco.
„Við byrjum sem sagt ekki með dæmigerða Bjarts-bók
þarna úti. Hugmyndin er sú að yfirfæra Neon-hugmynd-
ina okkar á aðra markaði.“
Snæbjörn segir að sem stendur sé Bjartur að berjast
um útgáfuréttinn á nýju Booker-verðlaunabókinni Vernon
God Little eftir Peter Finley.
„Í Danmörku er samkeppnin um útgáfuréttinn á svona
bókum gífurlega hörð því Danir gefa út alveg ótrúlegt
magn af bókum og eru í standandi vandræðum út af því.
Bókaútgáfa er rekin með bullandi tapi, eiginlega öll útgáfa
nema kennslubókaútgáfa. Stærsta forlagið þarna, Gyld-
endal, er að segja upp fólki og skera niður, þannig að við
komum inn á markað sem er í svakalegri niðursveiflu.“
Snæbjörn segir að notuð verði sama aðferð úti í Dan-
mörku og er notuð hér á landi. „Við byrjum mjög hægt og
vinnum þetta allt frá Íslandi. Bækurnar verða framleiddar
á Íslandi og allt gert hér nema prentunin. Da Vinci lykill-
inn kemur út 6. nóvember nk. og það er verið að vinna í því
núna að láta hana slá í gegn. “
Snæbjörn segir að ekki hafi verið ráðnir einhverjir sér-
stakir áróðursmeistarar til þess starfa. „Nei, við notum
bara okkar íslensku tækni. Við erum byrjendur þarna úti,
en við erum í sambandi við fullt af fólki og reynum að læra
af því. Síðan erum við í samstarfi við dreifingarfyrirtæki
sem sér um dreifinguna. Svo er bara að koma bókunum í
sölu. Kerfið í Danmörku er ekki eins einfalt og hér á Ís-
landi. Bókabúðir taka ekki bækur í sölu nema eftirspurn
sé eftir þeim hjá viðskiptavinum búðarinnar. Kúnstin er
því að fá fólk til að spyrja um bókina.“
Aðspurður segir Snæbjörn að spennandi sé að vinna á
tveimur mörkuðum. Hann segir að þegar sé byrjað að
undirbúa næsta ár í Danmörku, útgáfuréttur fyrir nokkur
verk sé í höfn, meðal annars eftir spennandi franskan og
rússneskan höfund.
Virðisaukaskattur baggi
Á Íslandi er virðisaukaskattur á bækur 14%. Snæbjörn
segir að skatturinn sé baggi á því litla málsvæði sem Ís-
land er. „Við eigum takmarkaða möguleika á að vera með
bíða með að gefa út, og maður er jafn sekur í því og aðrir.
Möskvinn hefur verið of víður fyrir útgefnar bækur. Það
hefur reyndar verið að breytast og í ár er fyrst fyrir alvöru
eitthvað aðhald í bókaútgáfu. Titlum á eftir að fækka í ár
út af stöðu forlaganna. Það er víða búinn að vera erfiður
róður, og þá fyrst og fremst hjá Eddu og bókaútgefendum
hefur fækkað árlega. Útgáfur eins og Fróði og Iðunn eru
til dæmis hættar að gefa út bækur.“
Bókaútgáfa á Íslandi er ekki og getur aldrei orðið
gróðafyrirtæki á Íslandi að mati Snæbjörns. „Bókaútgáfa
verður að vera drifin áfram af áhuga. Það er hverfandi að
mönnum áskotnist miklir peningar, ekki á Íslandi, þar sem
málsvæðið er svo lítið. Það er í raun kraftaverk hvað er
hægt að gefa út margar bækur á Íslandi.“
Eins og kaupfélagið
Dæmi um velheppnað verkefni hjá Bjarti er stofnun og
rekstur bókaklúbbsins Neon, en meðlimir klúbbsins eiga
að geta treyst því að fá á hverjum tíma það nýjasta sem er
að gerast í evrópskum bókmenntum í áskrift. Eins og
Snæbjörn bendir á hafa þeir Bjartsmenn verið naskir á að
miða út höfunda sem eru að slá í gegn og minnir Snæbjörn
á þá staðreynd að flestar af helstu stjörnum síðustu bók-
menntahátíðar, eins og t.d. Murakami, Yann Martel og
Kureishi, hafi verið gefnir út hjá Bjarti.
„Ég get vitnað til gamans í einn áskrifanda sem ég hitti
um helgina sem sagði: Ég er svo ánægður með þennan
Neon-klúbb. Mér líður eins og kaupfélagið sé enn til stað-
ar. Með því að vera í klúbbnum fæ ég sendar heim ná-
kvæmlega vörurnar sem skipta máli.“
Snæbjörn segir klúbbinn hafa verið að ná fótfestu á
markaðnum. „Áskrifendum fjölgar stöðugt og þeir eru
ánægðir með að geta fylgst með því sem er helst að gerast
nýtt í útlöndum. Þetta hefur gerst þrátt fyrir það hvað við
erum feimnir sölumenn. Við erum til dæmis ekkert í því að
hringja út í fólk. Ég játa það þó að við gætum örugglega
selt miklu meira ef við gerðum það, en ég kann ekki alveg
við það. Það er auðvitað hlægilegt, en það er hluti af per-
sónuleika þessa fyrirtækis. Við erum ekki endilega að
hugsa um hámarksarðsemi.“
Danmörk svipuð og Ísland
Snæbjörn segir að Bjartur sé farinn að kynnast danska
markaðnum eftir innreið sína á hann. Hann segir að sölu-
tölur á meðalbók þar séu ekkert hærri en á Íslandi þrátt
fyrir að um sé að ræða markað sem sé tuttugu sinnum
stærri. „Þarna eru fimm milljónir manna og það er verið
að selja bækur í 1.000 eintökum. En þar eru fyrir hendi
möguleikar á að ná bók í metsölu og þá erum við að tala um
tugi þúsunda eintaka, á meðan við náum rétt 10.000 hér á
landi. Danski markaðurinn býður þannig upp á meiri
möguleika. Íslenski markaðurinn er merkilegur fyrir það
hvað við seljum mikið miðað við höfðatölu. Hér er sterk
hefð fyrir að gefa bækur í jólagjafir, en sú hefð er ekki eins
sterk úti í Danmörku t.d. Blöðin eru ekki full af bóka-
auglýsingum og tilboðum fyrir jólin. Það er varla að bók sé
0% hluta í eigu Snæ-
Potter-bókanna hafi
kleift að gefa út fleiri
nn orðar það, enda er
er“, eða metsölubók
út árið 1997. Ég vissi
eg eða fræg en mér
ana og hugsaði sem
n. Ég keypti útgáfu-
ð ár var ég staddur á
ríska tímaritið Time
i. Þá rann upp fyrir
ra eitthvað meira en
túrulega að bókin var
sta úti, en það gera
máli hér heima. Þegar
með mér: „Ég verð
að láta þjóðina vita af
fram hjá neinum að
ðan hefur þetta æv-
pennandi að sjá hvað
sprengju.“
u Harry Potter-bók-
5.000 eintök í fyrstu
n mikið magn hafi áð-
ndi, fyrir utan bækur
selst í tæpum 15.000
yrir meiri sölu á þess-
n er líka svo löng að
nsku. Við gáfum líka
kom út á ensku og því
u þá. Svo fer áhuga-
ndi. Þetta á eftir að
næbjörn og brosir.
rnar séu merkilegar
i með hverri bók, öf-
aða bókaflokka sem
m. „Þetta er óvenju-
ry Potter hafi í sjálfu
a rekstrarlega, bæk-
leift að gefa út fleiri
okkur kleift að leika
r kleift að gera óarð-
hér höfum mestan
a það út sem okkur
a snýst allt um það.“
markaður sé þröngur.
á Íslandi og nauðsyn-
rki betur. Það er allt
num sem hefði mátt
húsamódelið
Morgunblaðið/Þorkell
tobj@mbl.is