Morgunblaðið - 25.10.2003, Page 4

F
YRIR fáeinum árum
var getuleysi karl-
manna mikið feimnis-
mál en með tilkomu
rislyfja í töfluformi
hefur umræðan opnast og nú þykir
sumum nánast eins eðlilegt að nota
gleraugu og taka töflur við ris-
vandamáli. Talið er að á heimvísu
hafi um helmingur karlmanna yfir
fertugu átt í erfiðleikum með að ná
og viðhalda stinningu. Hér á landi
er álitið að um það bil 20.000 ís-
lenskir karlmenn á aldrinum 40–70
ára eigi við risvandamál að stríða,
einhvern tímann á ævinni. Vanda-
málið er talið vaxa með aldrinum.
Íslenskir karlmenn hafa verið
fljótir að bregðast við Viagra og nú
er svo komið að þeir ásamt Finn-
um nota lyfið mest allra Evrópu-
þjóða.
Guðjón Haraldsson, þvagfæra-
skurðlæknir á Landspítalanum,
segir að ekki hafi verið gerðar far-
aldsfræðilegar rannsóknir á ris-
vandamálum hér á landi en miðað
við aðrar þjóðir megi gera ráð fyrir
að um 10–15% karlmanna eigi við
ristruflanir að stríða og hafi not af
risbætandi lyfjum.
Gagnast að meðaltali
í um 80% tilfella
Hugsanlegar skýringar á mikilli
notkun hér á landi, að mati Guð-
jóns, er gott aðgengi að læknis-
þjónustu en auk þess eiga Finnar
og Íslendingar það sameiginlegt að
vera komnir hvað lengst í upplýs-
ingatækninni og því vel með á nót-
unum hvað varðar nýjungar á heil-
brigðisssviði.
Guðjón tekur undir það að um-
ræðan um risvandamál hafi opnast
töluvert að undanförnu. „Það þykir
ekki lengur jafnmikið feimnismál
að taka rislyf sér í lagi vegna þess
að nýju rislyfin eru auðveld í notk-
un og hafa litla hættu eða auka-
verkanir í för með sér ef undan eru
skildir hjartasjúklingar sem taka
nitroglyserin lyf eða svokallaðar
sprengitöflur. Einu dauðsföllin af
völdum rislyfja í eðlilegum
skömmtum hafa orðið hjá hjarta-
sjúklingum sem taka það lyf.“
Helstu aukaverkanir af völdum
rislyfja segir Guðjón vera höfuð-
verk og andlitsroða en að flestra
mati eru það smámunir sé miðað
við þá kosti sem lyfin hafa.
Rislyfin eru ekki ávanabindandi
en þau virka ekki á réttan máta
nema til komi kynferðisleg örvun.
Rislyf gagnast að meðaltali í um
80% tilfella, að sögn Guðjóns. Þá
er átt við allan hópinn en gagn-
semin er meiri í sumum hópum en
lakara í öðrum.
Hér á landi eru það aðallega
heimilislæknar, hjartalæknar og
þvagfæraskurðlæknar sem skrifa
út rislyf en risvandamál
tengjast oft hjarta- og
æðasjúkdómum þar sem
slíkir sjúkdómar geta
skert blóðflæði í liminn.
Fjölbreyttur
hópur tekur rislyf
Fjölbreyttur hópur
karlmanna tekur rislyf að
sögn Guðjóns. „Fjölmenn-
ustu hóparnir eru sjúk-
lingar yfir miðjum aldri
með hjarta- og æðasjúk-
dóma og sykursýkisjúk-
lingar en einnig hafa lyfin
nýst mænusködduðum vel
og þeim sem fengið hafa
blöðruhálskirtils- og rist-
ilkrabbamein.
Þá er ótalinn sá hópur
karlmanna, sem taka lyfin
án þess að líkamlegar
ástæður séu fyrir ristrufl-
unum. Andlegi þátturinn
er stór ef menn lenda í
vandræðum með kynlíf.
Það er mjög þekkt. Þá
gagnast oft vel að taka
eina töflu til þess að kom-
ast í gang aftur.“
Í erlendum blöðum hef-
ur borið á umræðu um
misnotkun lyfsins. Ungt
fólk á þrítugs- og fertugs-
aldri, karlar jafnt sem
konur eru að taka lyfið inn
til þess að auka kynlífs-
úthaldið. Karlarnir glíma ekki við
getuleysi heldur eru rislyfin ein-
ungis notuð til þess að lengja og
auka skemmtunina í bólinu. Greint
er jafnframt frá því að ungir menn
taki rislyf með eiturlyfjum á borð
við kókaín og amfetamín og rislyf
séu orðin hluti af vöruúrvali eitur-
lyfjasala.
Guðjón kannast ekki við að Ís-
lendingar noti rislyf í þessum til-
gangi og hann mælir alls ekki með
því. „Það getur verið afar hættu-
legt að blanda saman til dæmis
amfetamíni og kókaíni við rislyf því
öll þessi lyf stuðla að því að karl-
mönnum stendur mikið og lengi
sem getur verið mjög hættulegt
ástand. Auk þess er hætta á að ris-
stafirnir eyðileggist við slíka notk-
un á lyfjunum.
Rislyfjum einum og sér fylgir
ekki langvarandi ris nema að þau
séu tekin í of stórum skömmtum.“
Hvað varðar áhrif rislyfja á kon-
ur, segir Guðjón, að verið sé að
rannsaka áhrifin en enn sem komið
er benda rannsóknir ekki til þess
að r
kven
Sa
getu
hver
á ri
vand
Viag
fjóru
frá
2000
ár.
Vi
heim
Asíu
lyfið
selst
ir um
og g
krón
frá P
Hér
með
mör
Vi
vöru
Cola
það
mar
Eng
Í
mar
mán
sem
R
lyfja
„Þau
verk
aður
sá a
og v
Ly
málu
hafa
eins
sögn
anna
þar
spra
E
teyg
reisn
settu
loftt
að h
A
þeir
um
græ
sem
og þ
Helstu aukaverkanir af völdum rislyfja eru höfuðverkur og andlitsroði, að
sögn Guðjóns Haraldssonar sérfræðings í þvagfæraskurðlækningum.
risið
Umræðan um risvandamál karla hefur opnast töluvert að
undanförnu en oft er unnt að lækna getuleysi með lyfja-
gjöf. Notendur eru fjölbreyttur hópur karlmanna. Hrönn
Marinósdóttir getur sér til um að risið sé orðið hátt á íslensk-
um körlum sem nota Viagra hvað mest allra Evrópuþjóða.
Varað er við
misnotkun á ris-
lyfjum en fréttir
hafa borist af því
erlendis frá að
ungir og frískir karlar
og konur noti lyfin til
þess að bæta og auka
kynlífið.
Hátt á sumum
DAGLEGT LÍF
4 B LAUGARDAGUR 25. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
1 Gul taska úr þæfðri ull með ýmsum litbrigðum eftir
Ásdísi Birgisdóttur. 2 Prjónað net sem er plastað
myndar hér tösku sem kom bæði í hvítu og svörtu. Höf-
undar eru Ragnheiður Guðmundsdóttir og Þorbjörg
Valdimarsdóttir undir merkinu R3T9 hjá Verksmiðj-
unni. 3 Bleik flauelstaska með krosssaumi eftir Hildi-
gunni Smáradóttur. 4 Steinbítsroð er hráefnið í þessari
tösku Arndísar Jóhannsdóttur hjá Kirsuberjatrénu.
5 Andstæður mætast í tösku Guðlaugar Halldórsdóttur
hjá Má Mí Mó þegar
bleikar pallíettur
og fiskroð koma
saman. 6 Þæfð ull
var vinsælt efni og
hér er ein af tösk-
um Snjólaugar
Guðmundsdóttur. 7
Músarmottur í nýju
hlutverki, önnur
græn og hin appels-
ínugul, saumaðar
saman með bast-
þræði. Höfundur er
Þórdís Sigmars-
dóttir.
Sunnevu Hafsteinsdóttur fra
kvæmdastjóra.
Um helmingur þeir
eiga töskur á sýningu
baki menntun í hönnu
handverki, aðrir eru sjálfmenntaðir eða
námskeið. Sunneva segir greinilegt að m
á handverki og listiðnaði meðal almenni
megi merkja í mikilli þátttöku í samkepp
og hönnunar. Frá árinu 1999 hefur Hand
hönnun staðið fyrir fimmtán sýningum,
far samkeppni sem efnt hefur ve
sýningarnar. Þar hafa um 4
verk sín sem ella hefðu k
komið fyrir sjónir alm
og Sunneva bendir
Í þetta skipti va
skipuð þeim Elís
arsdóttur innan
Maríu Kristínu
dóttur hönnuð
Karlsdóttur fu
aðarráðuneyti
hverja samkep
ný dómnefnd s
segir mikilvæg
þess að fjölbrey
fái hljómgrunn.
ásamt starfsmann
og hönnunar, Fjólu
dóttur og Birnu Kris
formanni stjórnar, sjá u
upp sýninguna.
steingerdur@mbl.is
TÖSKUR af öllum stærðum og gerðumstreymdu inn í samkeppni á veg-um Handverks og hönnunar
á dögunum. Dómnefnd valdi úr á
þriðja hundrað töskum á sýningu
sem verður opnuð í dag í húsakynnum Handverks og
hönnunar við Aðalstræti. Ein sendi ellefu töskur í
samkeppnina og margir fleiri en eina, en alls eiga 35
manns tösku á sýningunni sem stendur til 16. nóv-
ember.
Töskurnar eru af öllum stærðum og gerðum. Þær
eru úr plasti, garni, pappír, basti, ull,
leðri, skinni eða músarmottum og
hugmyndaflugi töskugerð-
arfólksins virðist engin tak-
mörk sett. Dómnefndin
lagði form, notagildi og
útlit hverrar tösku til
grundvallar við mat-
ið, ásamt heild-
arsvip sýningar, en
nöfn eða menntun
þeirra sem hönn-
uðu töskurnar
kom þar hvergi
nálægt. Það er í
samræmi við
stefnu verkefn-
isins Handverks og
hönnunar sem er
ríkisstyrkt og hefur
það markmið að stuðla
að eflingu handverks- og
listiðnaðar og auka gæða-
vitund í greininni, að sögn
Handverks og hönnunar
Töskusýning
Ull, bast og pla1 2
4
5
6
7
3