Morgunblaðið - 02.12.2003, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 2. DESEMBER 2003 B 5
BÆKUR
ER KOMIÐ Í VERSLANIR
Draumalandið er nýstárleg og
alíslensk bók um drauma
Íslendinga fyrr og nú.
Fjallað er um tengsl svefns og
drauma og ýmsa flokka drauma
svo sem berdreymi, skýrdreymi,
skapandi dreymi, drauma á
meðgöngu, drauma barna og
drauma af látnum. Bókin er
bæði fróðleg og skemmtileg og
kjörin fyrir þá sem vilja afla sér
skilnings varðandi táknræn
skilaboð hins djúpa draumheims.
Á slóð skepn-
unnar er eftir Isa-
bel Allende í þýð-
ingu Kolbrúnar
Sveinsdóttur.
Þegar Alexand-
er Cold er sendur
til Kate ömmu
sinnar veit hann
ekki að hans bíður
óvænt ævintýri. Kate er nefnilega
engin venjuleg amma, heldur heims-
þekktur blaðamaður og ferðagarpur
sem tekur hann umsvifalaust með í
dularfullan leiðangur inn í frumskóga
Amason. Ferðinni er heitið á slóð
„skepnunnar“, dularfullrar veru sem
sagnir herma að búi þar inni í myrkv-
iðinum.
Með samúð og skopskyni lýsir Isa-
bel töfrandi veröld þar sem heillandi
menning hinna innfæddu íbúa Ama-
son rekst harkalega á þá sem vilja
sölsa undir sig verðmæti frumskóg-
anna.
Útgefandi er Mál og menning.
Kápumynd tók Sandro Soddano en
kápuhönnun var í höndum Bjargar Vil-
hjálmsdóttur. Bókin er prentuð í Odda
hf. Verð: 2.990 kr.
Skáldsaga
Á lífsins leið er
hin sjötta í sam-
nefndri ritröð. Í því
segja 22 þekktir
karlar og konur frá
minnisstæðum at-
vikum og fólki
sem ekki gleym-
ist. „Frásagnirnar
eru að venju ýmist
hugnæmar, gáskafullar, fróðlegar eða
umhugsunarverðar – en að þessu
sinni einnig dulrænar. Af þessum
dæmum um heiti frásagna má ráða
hve fjölbreyttar þær eru: Að verða að
manni, Dagur skelfingar, Draumar –
veruleiki, Inni í björtustu Afríku, Kyn-
legur uggur, Lán í óláni, Sumarið ́69,
Sushirétturinn í Japan, Töfrar hrauns-
ins, Um óskýrða atburði í lífi mínu,“
segir í frétt frá útgefanda.
Útgefandi er Stoð og styrkur. Bókin
162 bls., prentuð í Odda hf. Bókin er
gefin út til styrktar Barnaspítala
Hringsins og forvarnastarfi IOGT með-
al barna.
Æskan ehf. dreifir bókinni.
Verð:4.380 kr.
Frásagnir
Syndirnar sjö er
eftir finnska guð-
fræðinginn
Jaakko Heinimäki
í íslenskri þýðingu
Aðalsteins Dav-
íðssonar. Jaakko
hefur hlotið fjölda
viðurkenninga fyrir
verk sín. Í bókinni
dustar Heinimäki
rykið af dauðasyndunum sjö – hroka,
ágirnd, öfund, heift, munúð, nautna-
sýki og andlegri leti – rekur sögu
þeirra og tengir lífi nútímamannsins.
Höfundur sameinar gamansemi og al-
vöru þegar hann fjallar um þau heim-
spekilegu og siðferðilegu álitamál
sem snerta okkur dýpst.
„Upphaflega var hugmyndin að
þessi bók færi í dreifingu um eða eftir
næstu áramót en af gefnu tilefni hef-
ur forlagið ákveðið að dreifa bókinni
nú þegar. Hér er á ferðinni skyldulesn-
ing fyrir alla sem vilja taka þátt í þjóð-
málaumræðunni, fylgjast með henni
eða einfaldlega rækta sinn innri
mann,“ segir í frétt frá útgefanda.
Útgefandi er Bókaútgáfan Bjartur.
Bókin er 110 bls. Bókin er prentuð í
Odda, mynd á kápu er eftir Jónu Þor-
valdsdóttur. Verð: 1.480 kr.
Siðfræði
SÖGURNAR um
Ragga litla eru nú
orðnar sjö. Í þessari
sögu sofnar stráksi
dauðþreyttur undir
vörðu og í drauma-
heimi fer hann á fund
tröllskessunnar sem
hann hefur lengi lang-
að að hitta. Skessu-
greyið er hölt og hefur
stóran stein undir öðr-
um fætinum til að jafna
ganginn en þrátt fyrir
það dettur hún og brýt-
ur galdrastafinn sinn.
Raggi aðstoðar hana
við að binda stafinn
saman og í staðinn fær hann brot úr
stafnum og með honum getur hann
flogið um himingeiminn ekki síður
en Harrý Potter. Stafurinn gerir
líka gagn við að komast inn í fjöll og
hitta fleiri tröll og stafurinn getur
líka stækkað hluti og minnkað.
Krummi verður gríðarstór við að
hann er snertur með stafnum og get-
ur þar með lyft Ragga eins og ekk-
ert sé.
Raggi og tröllkonan klifra upp og
niður Hallgrímskirkjuturn og upp á
Esjuna. Þá flýgur
Raggi á stafnum en
skessan breytir band-
spotta í flughest sem
hún nýtir til ferðalags-
ins.
Brian Pilkington er
löngu orðinn tröllasér-
fræðingur landsins og
myndir hans eru lífleg-
ar og skemmtilegar.
Skessurnar eru glaðar
og broshýrar á sinn
forljóta hátt. Skemmti-
leg sjónarhorn eru
sýnd í fluginu, bæði í
kringum Hallgríms-
kirkju og aðra staði
sem flogið er um.
Texti bókarinnar hentar betur til
upplestrar en til eigin lestrar lítilla
barna og letrið er of smátt fyrir þá
sem eru að byrja að feta sig áfram á
lestrarbrautinni.
Leikið við tröllin
BARNABÓK
Raggi litli og tröllkonan
HARALDUR S. MAGNÚSSON
32 síður. Myndskreyting: Brian Pilk-
ington. Pjaxi ehf. 2003.
Sigrún Klara Hannesdóttir
Haraldur S. Magnússon
SÖNGKONAN Madonna gaf út
sína fyrstu barnabók „Ensku rós-
irnar“ með mikilli viðhöfn ekki alls
fyrir löngu. Nú hefur
söngkonan góðkunna
sent frá sér aðra bók,
„Eplin hans Peabo-
dys“, og fjallar sú
saga, öfugt við hina
fyrri, um drengi.
Þungamiðja bókarinn-
ar hverfist reyndar
um góðhjartaðan
kennara.
Peabody er bæði
virtur og vinsæll sögu-
kennari í grunnskóla í
rólegum smábæ í
Bandaríkjunum.
Hvern einasta laugar-
dag á sumrin skipu-
leggur hann keppni
fyrir Litla liðið sitt gegn einhverju
öðru hafnaboltaliði í öðrum skóla. Á
leiðinni heim af leiknum hefur hann
fyrir sið að velja sér fallegasta epl-
ið af söluborði ávaxtasalans Funka-
delis og stinga því í töskuna sína.
Tommy Tittlebottom verður vitni
að því að Peabody tekur epli af
borðinu og af því að hann sér ekki
kennarann borga fyrir eplið gerir
hann ráð fyrir að hann hafi stolið
því frá ávaxtasalanum. Ekki líður á
löngu þar til orðrómurinn frá
Tommy um að Peabody sé þjófur
veldur því að aðeins Billy Little,
sérstakur vinur Peabodys, mætir
til að taka þátt í hafnaboltaleik á
hefðbundnum tíma á laugardegi.
Eftir að Peabody hefur áttað sig
á því hvað hefur gerst leiðir hann
Billy fyrir sjónir að um misskilning
sé að ræða. Hann borgi nefnilega
fyrirfram fyrir eplin á laugardags-
morgnum. Fyrir milligöngu Billys
hittir Peabody Tommy og biður
hann að koma með dúnkodda út á
hafnaboltavöll. Efst uppi á áhorf-
endapöllunum biður Peabody hann
svo að klippa dúnkoddann í tvennt
svo fjaðrirnar feykist út í veður og
vind. Hann biður hann síðan að tína
allar fjaðrirnar upp aftur. „Ég held
að það sé alls ekki hægt að finna
fjaðrirnar aftur,“ sagði hann
(Tommy). „Það er alveg jafnerfitt
að bæta fyrir skaðann sem þú hef-
ur gert með því að segja öllum að
ég sé þjófur, sagði Peabody.“ (Bls.
27.)
Sagan er ekki að öllu leyti hug-
arsmíð Madonnu. Hún hefur fært
300 ára gamla sögu eftir Baal Shem
Tov, „Meistara hins góða nafns“ frá
Úkraínu, í nýjan búning. Einhverj-
ir velta því eflaust fyr-
ir sér hvers vegna Ma-
donna velji að
endurvekja þessu
gömlu sögu. Svarið
felst einfaldlega í því
að sumar sögur eru
svo góðar að þær eiga
erindi við kynslóðirnar
– kynslóð fram af kyn-
slóð. Ekki aðeins er
boðskapur sögunnar
um áhrifamátt
orðanna sígildur held-
ur er líkingin við
fjaðrirnar í dúnkodd-
anum með eindæmum
áhrifarík.
Madonnu tekst
ágætlega að færa þessa gömlu sögu
í nútímabúning þótt óneitanlega
beri hún sterkan keim af banda-
rísku umhverfi. Af því tilefni verð
ég að viðurkenna að ég hef aldrei
getað skilið af hverju er talað um
knatttré eins og gert er í sögunni
en ekki hafnaboltakylfu. Orðið
knatttré þarf að útskýra fyrir ung-
um hlustendum/lesendum. Hafna-
boltakylfa skýrir sig sjálft.
Myndir Loren Long skipa stórt
hlutverk í bókinni, t.d. eru fyrstu
tvær opnurnar hreinar myndaopn-
ur. Skugginn færist svo yfir sögu-
sviðið eftir því sem alvaran vex.
Óvenjulegt sjónarhorn veldur því
að myndin af Peabody og Tommy
uppi á áhorfendapöllunum og því
hvernig fjaðrirnar fjúka út í um-
hverfið verður sérstaklega áhrifa-
rík.
Enda þótt Eplin hans Peabodys
teljist vart til meistarastykkis af
hálfu Madonnu er sagan óneitan-
lega ágætt innlegg í íslenska
barnabókaflóru. Sagan nær vel til
barna auk þess að mynda grunn til
að hefja á samræður um jafn mik-
ilvægt málefni og mátt orða.
Gömul saga og ný
BARNABÓK
Eplin hans Peabodys
MADONNA
Myndskreytingar gerði Loren Long. Ís-
lenskur þýðandi
Silja Aðalsteinsdóttir. Bók frá Callaway,
Mál og menning, 2003.
Anna G. Ólafsdóttir
Madonna
FREMST í nýrri bók, Landslag
er aldrei asnalegt, eftir nýjan höf-
und, Bergsvein Birgisson, er vél-
ritað bréf til útgefanda frá oddvita
Hneitisstaðahrepps. Þar er fullyrt
að hjálagt bókarhandrit sé unnið
upp úr dagbókum aðalsöguhetj-
unnar Halldórs Benjamínssonar.
Oddvitinn og kona hans gægjast
síðan af og til fram á síðum bók-
arinnar sem einskonar sjálfskipað-
ir ritstjórar, eða höfundar, og þau
skrifa m.a.s. sjálf kaflabrot þegar
Halldór þrýtur örendið. Bókin
„hefur að sínu viðfangi mannlífið í
Geirmundarfirði norður hér“ eins
og segir í bréfinu. Halldór er ung-
ur sjómaður í sálarkreppu sem hef-
ur leitað í öryggi, friðsæld og visku
trillukarla í deyjandi sjávarplássi.
Þegar félagarnir auglýsa eftir
ráðskonu í verbúðina verður knýj-
andi fyrir Halldór að takast á við
sársaukafulla fortíð sína. Í lok sög-
unnar kemur í ljós hvað plagar
hann og hefur hrakið hann að
heiman í þennan eyðilega fjörð.
Hver kafli hefst á veðurlýsingu í
anda dagbóka sem bændur og sjó-
menn héldu fyrr á öldum. Mynd-
mál veðurlýsinganna
er víða fornt og kraft-
mikið eins og stíll sög-
unnar reyndar allur.
Halldór lýsir dagleg-
um veruleika í firðin-
um, aflabrögðum,
heimsóknum á bæi í
sveitinni, böllum og
fylliríum, angist yfir
kvenmannsleysi,
vangaveltum um lífið
og tilveruna. Persónur
sögunnar eru erkitýp-
ur frekar en einstak-
lingar; trillukarlar
eins og hinn ódauðlegi
Gusi sem ræðir heim-
speki á bryggjusporðinum og vill
frekar deyja en missa krókaleyfið,
presturinn sem efast og býsnast
yfir því hvert heimurinn stefni,
skáldmaðurinn Snægrímur sem
kryfur innstu rök tilverunnar og
segir að Reykjavík sé ekkert annað
en samsafn af fólki í tískuklæðum
að rembast við að gleyma fortíð
sinni (48). Sjálfur er Halldór
brjóstumkennanlegur í kvöl sinni
og einsemd, sjúklega feiminn og
einhvern veginn ekki á réttum stað
í lífinu: „Í gær flugu gæsirnar suð-
ur með ströndunum með norðang-
ustinn í rassinn og alltaf þegar ég
sé oddaflug gæsanna sækir hún að
mér þessi kennd, að kannski sé ég
ekki staðsettur þar sem ég ætti að
vera. Að hér sé stöðn-
un og lömun en ein-
hvers staðar annars
staðar líf og hreyfing.
Að örlögin vilji ekki að
ég sé í Geirmundar-
firði heldur á öðrum
stað þar sem ég næ að
opna mig og er geisl-
andi og ágætur“ (94).
Sérkennilegasta per-
sóna bókarinnar er
Jónmundur, skáld í
kör, en úr ræðu hans
er bókartitillinn kom-
inn. Jónmundur er
málsvari kærleika,
náttúru, ástar og sátt-
ar og með boðskap sínum frelsar
hann Halldór frá hugmyndum sín-
um um sjálfan sig.
Umræða um byggðaþróun og
kvótastefnu er áberandi í bókinni
og birtist einna best í háleitum
samtölum. Einn trillukarlinn spyr
áleitinnar spurningar sem oft heyr-
ist: „Ég hef róið héðan í fimmtíu ár
og þó á ég ekki eitt einasta kíló af
kvóta, og hvernig getur þá fólk í
Reykjavík sem aldrei hefur migið í
saltan sjó átt fiskinn hér fyrir ut-
an?“ (80). Beinskeytt þjóðfélags-
ádeila einkennir orðræðu persón-
anna, sérstaklega prestsins sem
sífellt skammast yfir nútímanum
og segir í einni eldræðu sinni að
fólk sé orðið „tilfinningasljótt af
stanslausri peningalöngun, mublu-
græðgi og kynlífsfíkn og því ekki
fært um að skynja lífið sem annað
en peninga og hold…“ (100). Hug-
myndir prests um að splundrast í
flísar og sameinast blámanum bak
við nýsortnuð fjöll minna á hug-
myndafræði annars prests á Snæ-
fellsnesi forðum. Ádeila bókarinnar
beinist að nútímalegri efnishyggju,
neyslumenningu og yfirborðs-
mennsku en í sjávarplássi þar sem
takast þarf á við náttúruöflin með
berum höndum, rafmagnið fer
reglulega af og internetið hefur
ekki numið land er hægt að finna
frið í sálinni.
Landslag er hvöss, heimspeki-
leg, gamaldags og einkar þjóðleg
saga sem dýpkar við nánari kynni
og er það ekki síst kjarnyrtum
stílnum að þakka. Textinn er
rammíslenskur, myndmál mergjað
og vísanir í íslenskar bókmenntir,
bæði í persónusköpuninni sjálfri og
orðfæri sögunnar, eru víða. Stund-
um verða lýsingar á aflabrögðum
og veðurfari þreytandi og sögulok-
in eru ansi yfirdrifin. Okkur er
sagt til syndanna í þessari bók og
gömlum gildum haldið hátt á loft.
Yfirleitt eru bókarkápur frá Bjarti
sérlega smekklegar en þessi er
undantekning; landslag teiknað
eins og konubrjóst ER asnalegt.
Ráðskona óskast
SKÁLDSAGA
Landslag er aldrei asnalegt
BERGSVEINN BIRGISSON
206 bls. Bjartur 2003.
Steinunn Inga Óttarsdóttir
Bergsveinn Birgisson
Stef úr steini –
lófafylli af ljóðum
er fjórða ljóðabók
Jóns Bjarmans og
geymir bæði
frumsamin ljóð og
þýdd.
Útgefandi er
Bókaútgáfan
Hólar. Bókin er 68
bls. Verð: 2.500 kr.
Ljóð